Con Vòi Voi

Chiêm ngưỡng loài con vòi voi chắc chắn bạn sẽ phải giật mình, sửng sốt bởi hình dáng kỳ lạ lẫn kích cỡ quá khổ của chúng. Nhưng khi thưởng thức, bạn sẽ lại phải giật mình một lần nữa vì loại ốc này thật sự ngon ngọt, giòn, dai ăn rất thú.

Bước vào một nhà hàng khá sang trọng ở Thủ Đức (TP.HCM), đập vào mắt chúng tôi là bể chứa chừng 5-6 chú ốc khổng lồ với hình dáng lạ lẫm. Con vòi voi rất to, nhỏ nhất cũng độ 1,5kg/con, vỏ ngoài màu trắng ngà, hai vỏ khép hờ. Nhô ra giữa hai lớp vỏ là chiếc xúc tu dài, to hình trụ, nhìn không khác nào một chiếc vòi voi thực thụ…

Ông chủ quán thấy cả nhóm xôn xao bàn tán bên bể ốc liền bắt chuyện và cho biết những chú ốc này có xuất xứ tận Canada. Dù đường sá xa xôi nhưng do được bảo quản tốt nên về Việt Nam, thả vào bể nước chúng lại tung tăng tới lui, thu hút sự chú ý của rất nhiều thực khách. Trăm nghe không bằng... ăn thử, chúng tôi quyết định... xơi con vòi voi.

Một con vòi voi với xúc tu "khủng"

Nguồn gốc loài con vòi voi “hạng nặng”

Trong tự nhiên, loài con vòi voi khổng lồ này thường sống ở vùng biển mặn, nước sạch ở Canada và Tây Bắc nước Mỹ, chúng có thể sống tới… 160 năm. Nhiều con có vòi dài tới 1-2m, trọng lượng thường gặp độ 1,5-2,5kg nhưng cá biệt có con nặng tới 4-5kg. Loài này tuy to nhưng rất hiền bởi suốt đời chỉ ẩn mình một chỗ dưới lớp cát sâu cả mét trong lòng đại dương để sinh trưởng.

Để bắt được chúng, người thợ có những dụng cụ chuyên biệt giúp phát hiện nơi con vòi voi cư ngụ rồi lặn xuống để “tóm” nó.

Những con vòi voi trong bể chứa

"Con vòi voi Việt Nam"

Hầu hết con vòi voi khổng lồ có mặt ở nhà hàng tại Việt Nam được nuôi ở vùng ven biển Canada, Mỹ xuất khẩu đi khắp nơi trên thế giới. Thực tế, tại các vùng biển của nước ta như Hải Phòng, Quảng Ninh, đầm Nha Phu (Khánh Hòa)… cũng có loại ốc này (còn có tên là tu hài) nhưng kích thước nhỏ hơn nhiều lần so với con vòi voi được nhập khẩu.

Món ngon các kiểu từ vòi voi

Tại Hàn Quốc, Nhật Bản vòi voi thường được dùng theo kiểu sashimi giúp giữ nguyên vẹn mùi vị tinh chất của con vòi voi như ngọt, giòn lẫn cả chút vị tanh của biển cả trong vị cay nồng wasabi xông lên tận óc. Người Trung Quốc lại khoái khẩu các món xào cay. Tại Việt Nam, vòi voi hay được dùng theo kiểu wasabi, nướng hoặc nấu cháo. Một số nhà hàng còn có món vòi voi sốt X.O có mùi thơm rất lạ và quyến rũ.

Để có món sashimi ngon, khâu chế biến rất quan trọng. Cách làm cơ bản như sau: người đầu bếp rửa sạch con vòi voi, đem trần con vòi voi qua nước sôi độ nửa phút giúp thịt ốc trở nên giòn, ngon. Sau đó khéo léo dùng dao nhọn rạch nhẹ nhàng theo chiều dài của chiếc vòi voi, cắt ra từng lát mỏng, bày ra đĩa cho đẹp mắt.

Các loại gia vị dùng kèm sashimi cũng là bí quyết tạo nên món ngon khác nhau của từng nhà hàng gồm củ kiệu, củ cải bào, khoai môn chiên, lá chanh, cà rốt xắt sợi, đậu phộng, mè rang, gừng, đầu cọng hành… hay các loại nước sốt được chế biến cầu kỳ.

Con vòi voi đã chế biến, thái lát để nướng hoặc nấu lẩu

Chiếc xúc tu vòi voi cũng có thể được tẩm ướp vừa ăn rồi đem nướng thơm phức tại bàn. Nhưng nướng sao cho ngon cũng là cả một nghệ thuật, lửa nướng già thì ốc trở nên khô, mất hết mùi vị, độ ngọt, lửa non thì mùi thơm món nướng chưa dậy sóng. Đặt từng lát thịt ốc lên vỉ nướng, chốc lát miếng thịt trắng ngà săn và se lại, vàng cháy cạnh, mùi thơm lan tỏa nghi ngút bốc lên khắp căn phòng kích thích bao tử thực khách.

Phần ruột con vòi voi (giữa hai lớp vỏ) so với xúc tu mềm hơn nên độ giòn kém cạnh nhưng độ ngọt lại nhỉnh hơn, nên thường được đem nấu lẩu, cháo ăn nóng với hành lá, giá sống, gừng thái lát mỏng. Bát cháo ngọt mát, nóng hôi hổi lại tỏa mùi thơm nưng nức khiến người ăn dẫu khó tính nhất cũng sẽ gật gù ưng ý.

Đào Bắt Vòi Voi Biển

Cách đây mấy năm, anh Nguyễn Viết Tân người cùng quê Kinh 5 với tôi, có viết một bài về việc đi đào hến vòi voi ở Dillon Beach, California đăng trên Việt Báo. Năm nay mùa hè lại đến, chúng tôi cũng tổ chức một chuyến picnic y chang như vậy, mà có phần "hoành tráng" hơn, vì còn thêm cái vụ câu cua biển và đốt lửa trại nữa.
Hơn hai mươi người lớn bé tập họp ở nhà tôi từ buổi chiều để đi ngủ sớm, vì mai phải khởi hành lúc 3g đêm, để có thể đến nơi đào hến đúng lúc thủy triều đang xuống thấp nhất là 6g sáng.
Bọn con nít nằm sắp lớp nơi phòng khách như xếp cá mòi trong hộp, tụi nó nhi nhô ồn ào, quát mãi mới chịu im.
Tôi gọi mọi người dậy thì mới biết bọn nhóc náo nức suốt đêm nên chúng không ngủ được, cứ sợ ngủ thì bị bỏ lại tại nhà. Khi lên xe rồi chúng mới bắt đầu ngủ gà ngủ vịt. Xe lớn và mạnh nhất kéo theo chiếc obo.
Đến Lawsons Landing chúng tôi phải mua license cho mười người lớn, check in xe cộ. Nếu không ở lại đêm thì chỉ có $8 cho một xe, còn ở lại camping qua đêm thì $26.
Tại đây có chia ra làm nhiều khu vực: Khu cho xe RV, những nhà nhỏ Cabin, khu có lều bạt sẵn như những tent nhà binh, nhưng chúng tôi ở khu chỉ có nền để căng lều bạt đã mang theo.
Đi sớm như thế nhưng vì có con nít đi theo nên lục đục mãi 8g sáng mới ra tới cồn cát. Obo lại hơi nhỏ, mỗi lần chở được có bảy người nên phải ba chuyến mới đem hết người ra đến nơi.
Chúng tôi tản ra thành từng nhóm, mỗi nhóm có mang theo thùng, xẻng và cái ống plastic lớn để đào hến.

Cồn cát này suốt nằm chìm dưới nước, chỉ mấy tháng hè mới lộ ra khi thủy triều xuống thấp, tháng hai lần, mỗi ngày độ vài giờ mà thôi.
Màu cát đen nhờ nhờ vì pha bùn, trên mặt cát chi chít lỗ hến, có lẽ đến hàng triệu con. Vì nó ở dưới sâu gần một mét, nên người không có dụng cụ và không biết cách thì cũng rất khó mà đào, cho dù chỉ được một con.

Nhóm chúng tôi đã có kinh nghiệm và được chỉ huy bởi ông Hảo, sếp của công ty Amland, nên chỉ trong vòng có hai giờ đồng hồ mà đã đào được cả hơn trăm con. Nên nhớ là mỗi con giá khoảng $20.

Đến 10g sáng thì nước bắt đầu dâng cao, không thể đào thêm được nữa nên chúng tôi lên tàu qua một hòn đảo gần đó. Đảo nhỏ, cây cối khô cằn, cỏ dại lúp xúp nhưng cũng có vài cây khuynh diệp khá to, gốc khoảng hai người ôm. Trên cây, có ai đó đã cột mấy sợi dây thừng lớn để làm xích đu nên trẻ con tha hồ đùa giỡn.

Trong khi mấy bà, mấy cô đang xúm nhau mồi lửa nấu nước bằng bếp ga mang theo, làm món Sushi từ hến vòi voi, đám đàn ông đưa tàu ra cách bờ chừng dăm chục mét, thả lồng bắt cua. Lồng làm bằng một vòng sắt có lưới, ở giữa cột túm mồi là đầu cá hoặc mấy đùi gà. Chúng tôi thả xuống bốn năm lồng một lúc, chừng mười phút lại kéo lên một lần.
Hôm nay trúng mánh, cua nhiều quá sức, có khi đươc ba bốn con một mẻ, ngoài cua đá còn có cả cua trắng (loại vỏ mềm hay bán ở siêu thị) nhưng cua trắng chỉ được bắt con đực và đúng size mà thôi nghĩa là phải dài 6" tức dài bằng đồng tiền đô, nhỏ hơn phải vứt xuống biển trở lại.

Cua thì hấp với beer chấm muối tiêu chanh, vòi voi thì trụng sơ qua nước sôi rồi thái ra ăn với mù tạt wasabi. Chúng tôi trải bạt ra dưới tàng cây hoặc trên bãi cát cho mấy bà và bọn trẻ nhỏ, còn mấy ông thì có người nằm soài ra trên cát mà nhậu.

Thức ăn được đựng trong dĩa giấy, beer lạnh mở nghe lốp bốp. Đó đây vang lên tiếng hát và tiếng cười trong như thủy tinh của lũ trẻ.
Cua và hến nhiều quá, chúng tôi ăn không hết một phần, còn bao nhiêu xếp vào thùng để mang vô bờ.

Đã hơn 4g chiều, chuyến thứ nhất yên ả, bỗng chuyến thứ hai đi về đã khá lâu mà không thấy trở ra. Chúng tôi liên lạc điện thoại thì mới biết là tàu hư giữa đường. Thật may có chiếc tàu nhỏ hơn của những thanh niên Mỹ cũng trên đường về ghé lại tiếp cứu. Sửa không được nên họ chạy vô bờ chở người bạn biết sửa máy và có đồ thử điện nữa ra giúp.

Coi mòi không thành công trước khi trời tối, họ dùng tàu của mình mà chạy ra đảo chở chúng tôi về. Vì tàu nhỏ hơn tàu chúng tôi, nên phải đi hai chuyến mới hết. Nếu không có sự giúp đỡ này, chắc mấy người đi chuyến chót của chúng tôi phải ngủ ngoài đảo, không có mùng mền chiếu gối gì hết, mà còn đói bụng khát nước nữa chứ.

Sau cùng tàu cũng sửa xong vì hệ thống xăng bị nghẹt. Chúng tôi cám ơn đám thanh niên tốt bụng kia và ngỏ ý chia xẻ với họ tiền xăng. Họ cười vui vẻ rồi nói "Các bạn đừng lo, hôm nay tôi giúp các bạn, một ngày nào đó sẽ có người giúp chúng tôi".

Sau khi căng lều, tắm rửa xong chúng tôi bắt đầu đốt lửa trại và nướng BBQ. Để tỏ lòng biết ơn, chúng tôi bưng sang lều nhóm thanh niên Mỹ mấy dĩa sườn bò Đại Hàn. Họ khen rối rít rằng thịt nướng thơm quá, nhậu với beer là hết xẩy.
Để trả lễ, họ tặng lại chúng tôi cả thùng cua bự.

Thật là một xứ sở đầy tình người, nếu chúng tôi bị hư máy ở một quốc gia nào khác, ngay cả ở VN, cũng có thể bị yêu sách trả tiền rất nhiều để được kéo vô bờ, còn hôm nay họ giúp đỡ mình mà vẻ mặt tươi cười, giọng nói thân thiện như đã quen nhau lâu ngày.
Lúc nói chuyện, tôi mới biết nhóm của họ vừa quen nhau trên Net đây thôi, kẻ có xe RV, người khác có tàu, người nữa có xe trượt nước, ở nhiều thành phố khác nhau, cùng hẹn một ngày để đi cắm trại chung, để kết thêm bạn mới trong những mùa hè.
Đêm nay trời trong, ngàn sao nhấp nhánh trên cao, chúng tôi có mang theo đàn để hát với nhau y như những buổi sinh hoạt Thiếu Nhi ngày còn nhỏ ở quê nhà. Lều bạt căng ở phía sau những cồn cát, nên gió biển đã không thổi trực tiếp vào lều hoặc bếp lửa của chúng tôi.

Hát hò chuyện vãn đến gần nửa đêm chúng tôi mới chui vào sleeping bag. Tiếng sóng biển ầm ào ru chúng tôi vào giấc ngủ.
Sáng sớm hôm sau, khi bọn con nít đã dậy sớm chạy đuổi bắt, chơi giỡn trên bãi biển, đám thanh niên đàn ông chạy tàu ra cồn cát "dzớt cú chót". Lần này không vướng chân vướng cẳng vì lũ trẻ, chúng tôi đào rất nhanh được hơn một trăm con vòi voi nữa rồi trở vào bờ, dọn dẹp để ra về.

Chúng tôi đã mua 11 license (mỗi license là $13 nếu mua cho một ngày, còn hai ngày là $20) cho 11 người lớn, nên chỉ có thể lựa 110 con lớn nhất mà mang về. Trẻ em không được tính theo đầu người, nên tuy nhóm đi hơn 20 người mà chỉ mang được số giới hạn đó mà thôi.

Tôi hy vọng sẽ đề nghị với đám thanh niên thiếu nữ quen biết, nên tổ chức mỗi mùa hè vài ba lần picnic như vầy, ai muốn tham gia thì liên lạc trước để biết ngày giờ đi dã ngoại.
Chi phí cho mỗi người chỉ dưới 200 đồng, mà được hưởng vài ngày thoải mái, thở hít không khí trong lành, ăn uống mấy bữa, no nê như người tiền sử hoặc Robinson ngoài hoang đảo, mà lại còn mang cả chục con hến vòi voi về làm quà cho gia đình nữa.

Phan Hữu Chí

Với cơ thể khá lớn, chiếc cổ dài có thể đến 2 mét và tuổi thọ cao đến 160 năm. Con vòi voi là một trong những động vật biển có hình dạng kỳ lạ.Tại châu Á chúng được coi là một trong những món ăn “đại bổ”.

Con vòi voi (Panopea abrupta) là động vật thân mềm có hai vỏ sống trong nước mặn. Chúng sống ở Canada và bờ biển tây bắc nước Mỹ.

Vỏ của chúng có chiều dài 15-20 cm, nhưng chiếc vòi (hay cổ) của chúng có thể đạt độ dài tới 1 mét.

Thậm chí một số con sở hữu chiếc vòi dài tới 2 mét.

Con vòi voi là loài trai lớn nhất thế giới, với trọng lượng trung bình từ 0,5 tới 1,5 kg. Thậm chí nhiều con nặng tới 7,5 kg. Con vòi voi nặng 4,5 kg được trưng bày trong một cửa hàng tại thành phố Seatlle, Mỹ.

Panopea zelandica là một loài trai có họ hàng với con vòi voi. Chúng được nuôi và đánh bắt từ năm 1989.

Loài trai này vùi thân khá sâu dưới cát (có thể cách mặt cát tới 1 mét) và chỉ sống tại một vị trí trong suốt cuộc đời.

Phát giác nơi trú ngụ của chúng không phải là việc dễ dàng.

Nhưng một khi đã bị phát giác con vòi voi sẽ không có cơ hội tẩu thoát. Người ta thường dùng các thiết bị chuyên dụng để tạo hố trên cát rồi lặn xuống để tóm chúng.

Ở nhiều nước châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, con vòi được coi là một món ăn ngon và đại bổ. Giá của chúng có thể lên tới 65 USD/kg.

Trong ảnh là những con trai được trưng bày trong một nhà hàng tại Trung Quốc kèm theo giá.

Để thưởng thức một đĩa con vòi voi rán như thế này, bạn sẽ phải bỏ ra 200-300 USD.

Con vòi voi là một trong những loài có tuổi thọ cao nhất trong thế giới động vật. Tuổi thọ trung bình của chúng là 146 năm. Nhiều tài liệu ghi nhận rằng có con trai vòi voi sống tới 160 năm. Các nhà khoa học cho rằng chúng sống thọ vì có rất ít kẻ thù trong tự nhiên.

Cá nhám góc, rái cá có khả năng bắt con vòi voi.

Sao biển cũng tấn công và ăn vòi của trai.

Chúng hút sinh vật phù du qua một lỗ trên vòi để ăn rồi tống chất thải ra ngoài qua một lỗ khác.

Một con vòi voi cái đẻ khoảng 5 tỷ trứng trong suốt cuộc đời. Để dễ hình dung mức độ “khủng khiếp” của con số này, chúng ta chỉ cần nhớ rằng một phụ nữ tạo ra xấp xỉ 500 trứng có thể trở thành phôi thai. Bức ảnh trên chụp cảnh hàng nghìn con vòi voi bám vào một thân cây mục để đẻ trứng.

Người dân tại nhiều nơi trên nước Mỹ coi vòi voi là con vật mang đến may mắn..

Người ta bắt đầu đánh bắt con vòi voi với quy mô lớn từ năm 1970. Nó mang lại khoảng 80 triệu USD cho nước Mỹ mỗi năm. Tuy nhiên, chính quyền Mỹ và Canada kiểm soát rất chặt chẽ việc khai thác loài động vật đặc biệt này.

Ngày nay người ta lập trang trại nuôi con vòi voi sát bờ biển ở nhiều nơi trên lãnh thổ Mỹ và Canada.

Hồng Vân