Thực trạng đau lòng của hệ thống bệnh viện tại Việt Nam

Chất lượng phục vụ của hệ thống y tế tại Việt Nam là một đề tài đang gây nhức nhối trong công luận và là một bài toán đau đầu cho giới hữu trách. Đó cũng là chủ đề của loạt thảo luận trên Tạp chí Thanh Niên bắt đầu từ tuần này. Trong cuộc trao đổi hôm nay bàn về tình trạng đáng báo động của các cơ sở y tế và bệnh viện công trong nước có sự tham gia của hai bạn trẻ trong nước và hai bác sĩ trẻ đang tu nghiệp tại hai nước tiên tiến ở Châu Á và Châu Âu là Nhật và Hà Lan.

Một bệnh nhi tại bệnh viện Nhi đồng Đồng Nai

Thành Nguyễn: Tôi là Thành hiện đang ở Sài Gòn.

Kim Thu: Tôi là Kim Thu ở Đồng Nai.

Bác sĩ Hiệu: Tôi là Hiệu đang nghiên cứu về não ở Hà Lan.

Bác sĩ Phụng: Tôi là Phụng, đang là bác sĩ lâm sàng, tức bác sĩ điều trị ở bệnh viện Shizuka, Nhật Bản, khoa tim mạch nhi. Trước đây, mình công tác ở Bệnh viện nhi đồng TPHCM khoảng 5 năm. Mình nhận học bổng của Nhật và qua đây được 7 tháng rồi.

Trà Mi: Cảm nhận của các bạn về hiện trạng các cơ sở y tế chăm sóc sức khỏe trong nước thế nào?

Thành Nguyễn: Đa số các bệnh viện ở Việt Nam hiện nay đều quá tải, chất lượng khám chữa bệnh rất thấp. Có hai dạng: khám bệnh theo dịch vụ và khám bệnh thường. Nghĩa là ai có tiền thì khám trước, không có tiền phải ngồi chờ, khiến những người bệnh nhẹ vào bệnh viện trở nên nặng hơn.

Trà Mi: Ghi nhận của Thành về hệ thống bệnh viện trong nước thứ nhất là quá tải, thứ hai là chất lượng kém, và thứ ba là bệnh ít vô bệnh viện bệnh nhiều hơn. Ý kiến Thu thế nào?

Kim Thu: Tôi đã đi nhiều bệnh viện, nhận thấy tình trạng giống như Thành nói. Tháng 2 vừa qua tôi có đi nuôi mẹ ở bệnh viện Thống Nhất trước là bệnh viện Thánh Tâm, quốc lộ 1. Vô đó thấy rất bức xúc. Thái độ của y bác sĩ tại đây rất thờ ơ trước sinh mạng của con người. Họ không có lương tâm. Khi đưa người cần cấp cứu vì tai nạn giao thông vào, mặt mày bệnh nhân máu me mà những người trong phòng trực cấp cứu vẫn ngồi ngoài bàn thờ ơ như không có chuyện gì, vì họ chờ tiền. Không có tiền đóng là họ không cấp cứu, nằm đó chờ chết thôi. Người ta bị tai nạn đáng lý không chết, nhưng vô bệnh viện gặp bác sĩ không có lương tâm thì phải chết thôi. Không ai hướng dẫn cho mình biết phải đem nạn nhân đang cần cấp cứu đó vào phòng nào. Hôm 1/4 vừa rồi Thu tới bệnh viện nhi ung bướu Sài Gòn, thấy rất tội nghiệp. Bệnh nhân nằm dưới gầm giường rất nhiều vì phía trên đã đầy. Không nằm dưới gầm giường thì đâu có chỗ đâu mà nằm. Qúa tải đến mức như vậy. Những đứa trẻ vô thuốc mà cứ co ro nằm dưới gầm giường. Người thân cũng nằm dưới đó. Bệnh ít thành bệnh nhiều vì trong đó mất vệ sinh, rất ô nhiễm. Bụi rớt xuống cục nào cục nấy to như ngón tay, không thể nào tưởng tượng nỗi. Bệnh viện phải là nơi sạch sẽ nhất, thoáng mát cho người bệnh hít không khí trong lành. Nhưng mà ở đây, các bệnh nhi hít toàn những bụi bặm, sao mà khỏe được. Vô đó bức xúc lắm, không thấy một y bác sĩ nào hết, từ đầu dãy tới cuối dãy.

Trà Mi: Đây là trung tâm điều trị lâu dài, như một nơi lưu trú, nên không có y bác sĩ túc trực đông đảo thường xuyên như những nơi khác chăng? Mình có thông cảm được điều đó chăng?

Kim Thu: Không phải. Nguyên tắc bệnh viện là phải có người trực và phải trực theo ca. Tới thăm cả buổi cũng chẳng thấy ai hết. Dọc hành lang đường đi bệnh nhân nằm hết. Họ che ngoài hiên hành lang bệnh viện để ở tạm, hết cả dãy nhà như vậy. Rất thương tâm và đau lòng trước những cảnh như vậy.

Trà Mi: Chị Thu ghi nhận cảnh các bệnh nhi phải nằm dưới gầm giường vì bệnh viện quá tải, không đủ giường bệnh. Ở đây có một vị bác sĩ nhi khoa từ trong nước mới ra nước ngoài tu nghiệp thêm, bác sĩ Phụng. Bác sĩ có chia sẻ điều này không hay chăng đây chỉ là một hình ảnh thôi chứ không phải là hình ảnh tiêu biểu cho các bệnh viện trong nước?

Kim Thu: Cũng vậy à. Như bệnh viện nhi ở Đồng Nai, tháng 2 năm nay, Thu có vào thăm một em bé bị gãy tay, cũng đông giống vậy. Hai trẻ nằm một giường. Mình phải đăng ký phòng đặc biệt thì mới có 2 giường cho 2 trẻ thoải mái, 400 ngàn/ngày, tức là có tiền thì sẽ có phòng chứ không có gì hết.

Bác sĩ Phụng: Rất chia sẻ tâm sự của Thành và Thu. Mình đã đi nhiều bệnh viện trong thành phố. Vấn đề quá tải diễn ra ở hầu hết các bệnh viện trung ương vì sự tập trung không đồng đều. Tất cả người dân đều tập trung hết lên các bệnh viện tuyến thành phố trong khi bệnh viện ở tuyến tỉnh và huyện lại rất trống. Ai từng đến các bệnh viện ở Việt Nam đều thấy chuyện bệnh nhân nằm ở hành lang chật đến nỗi bác sĩ không có đường đi. Nếu họ không nằm hành lang phải chấp nhận nằm 2, 3 bệnh nhân một giường thì bệnh có thể truyền nhiễm từ người này sang người kia. Có những trường hợp lây nhiễm chéo đã xảy ra.

Trà Mi: Bệnh nhân bị các căn bệnh nan y như ung bướu cần phải nằm điều trị lâu dài mà tình trạng bệnh viện như thế chắc tình trạng của họ chỉ có kém đi…

Bác sĩ Phụng: Tôi không nghĩ vậy. Nếu vậy thì bệnh viện tuyến trung ương đã không bị quá tải.

Trà Mi: Ý kiến của bác sĩ Phụng, các bạn có chia sẻ không?

Thành Nguyễn: Mình đi rất nhiều bệnh viện và thấy đa số các bệnh viện nội việc khám bệnh thôi là rất đông. Vào một môi trường ai cũng bệnh, đôi khi bệnh mình ít, nhưng nhìn thấy bệnh nhân đông, cộng thêm cảm giác mệt mỏi làm cho bệnh của mình càng nặng thêm nữa.

Trà Mi: Các bệnh viện trung tâm tuyến trung ương bệnh nhân đông như vậy làm bệnh nhân bực mình trước các bất cập, khiến bệnh có thể tệ đi, tại sao mọi người lại cứ đổ tới các bệnh viện đó?

Thành Nguyễn: Tại vì mình không có lựa chọn nào khác tốt hơn thì mình phải chấp nhận thôi. Bệnh viện ở tuyến nhỏ không có bác sĩ nhiều để khám, không đủ nhân lực, không đủ thiết bị y tế, buộc lòng người ta phải chấp nhận vào các bệnh viện trung ương, nơi có trang thiết bị đầy đủ hơn và nguồn nhân lực tốt hơn.

Trà Mi: Vấn đề nan giải ở chỗ các bệnh viện lớn ở trung tâm có thiết bị tốt, đội ngũ y tế thạo nghề, nhưng quá tải dẫn tới tình trạng thiếu vệ sinh, chen chúc đông đúc. Còn những bệnh viện tỉnh rộng rãi thoáng mát nhưng lại thiếu phương tiện nên người ta không tìm tới. Bệnh nhân trong nước lựa chọn giữa một bệnh viện có chất lượng để cải thiện sức khỏe với một bệnh viện thoải mái, tốt nhưng không biết có đủ thầy thuốc giỏi hay không. Đó là một sự lựa chọn bất đắc dĩ.

Bác sĩ Phụng: Một bác sĩ mà một buổi sáng phải khám 100 bệnh nhân như hiện tại chúng tôi đang làm thì không thể nào đảm bảo được chất lượng về giao tiếp cũng như tâm lý tiếp xúc. Mỗi bệnh nhân chỉ được khám từ 2 tới 5 phút thôi. Trong điều kiện như vậy rất khó để thỏa mãn tâm lý tiếp xúc với người bệnh. Thật ra chúng tôi hiểu một người bệnh cần ít nhất nửa tiếng để thể hiện hết các nỗi lo của mình. Với thực tế tại Việt Nam hiện nay, chắc chắn ai cũng có bức xúc. Chính sự bức xúc tạo ra những sự mâu thuẫn, nhưng bác sĩ không có cách nào làm khác hơn. Tâm lý tiếp xúc không được thoải mái sẽ ảnh hưởng tới bệnh. Tôi cũng vậy, tôi đau mà phải bị ngồi chờ sẽ cảm thấy mệt mỏi, gây ra bệnh nặng hơn. Thật sự nói ‘bệnh nặng hơn’đôi khi vì yếu tố tâm lý, chứ tới bệnh viện mà để bệnh nặng hơn thì tôi nghĩ các bệnh viện trung ương không thể tồn tại tới bây giờ.

Trà Mi: Tới để bệnh nặng hơn dĩ nhiên không ai muốn tới, nhưng đó là điều như Thành nói là bất đặng đừng, bệnh nhân không còn lựa chọn nào khác. Tới bệnh viện để nằm ngoài hành lang trong điều kiện tồi tệ như vậy, bệnh nhân bệnh ít nhưng phải lây lất ngoài hành lang như vậy ai có thể khỏe nổi, phải không ạ?

Bác sĩ Phụng: Dạ đúng. Một bệnh viện tới gần một ngàn giường là một bệnh viện rất lớn nhưng vẫn bị quá tải. Vậy rõ ràng bị quá tải do những bệnh nhẹ chứ không phải những bệnh thực sự cần điều trị ở tuyến trung ương.

Trà Mi: Bác sĩ Phụng cho rằng tình trạng bệnh viện quá tải nhập nhằng hiện nay là do tâm lý bệnh nhân thích đổ về các bệnh viện tuyến trung ương, tạo nên sự bất cân đối.

Bác sĩ Phụng: Đó là yếu tố quan trọng nhất.

Trà Mi: Các bạn khác có đồng ý không? Theo các bạn nguyên nhân khiến các bệnh viện trong nước quá tải, chất lượng kém, tiêu chuẩn thấp là do đâu?

Thành Nguyễn: Một nguyên nhân khác mình thấy là do mỗi bệnh viện phải tự chủ chính sách tài chính. Cho nên tình trạng quá tải thật sự là do người ta muốn thế. Quá tải đồng nghĩa với việc đem lại doanh thu nhiều hơn. Nếu quản lý tốt thì mọi việc sẽ rõ ràng, chứ giờ bệnh nhân vào bao nhiêu cũng nhận thì họ cứ đổ tới bệnh viện lớn thôi.

Trà Mi: Thu có ghi nhận được những nguyên nhân nào khác ngoài từ phía bệnh nhân, từ phía người quản lý, nữa không?

Kim Thu: Bệnh nhân buộc phải dồn về các bệnh viện trung ương vì tay nghề bác sĩ (ở địa phương) kém. Một ví dụ chứng minh là một bệnh nhi ở bệnh viện nhi đồng 2, Đồng Nai. Bệnh nhi này bị gãy tay, ở đó cả tuần lễ băng bột. Đến ngày xuất viện khám lại mới biết bé bị bắt ốc lệch. Nguyên nhân do ai? Phải do bác sĩ không? Như vậy người ta phải nóng ruột, phải đi lên tuyến trung ương. Khi lên tuyến trung ương đông quá, phải chi tiền dịch vụ.

Trà Mi: Tóm lại nguyên nhân từ tâm lý bệnh nhân, từ cách quản lý, từ chính đội ngũ y bác sĩ trong cách tiếp xúc với bệnh nhân và trình độ tay nghề. Các nguyên nhân này cộng hưởng lại tạo nên tình trạng nan giải hiện nay. Mình nói tới thực trạng và phân tích nguyên nhân, bây giờ thử cùng nhau bàn về giải pháp xem sao. Các bạn có đề nghị những giải pháp nào khả dĩ có thể góp phần giải quyết tình trạng bệnh viện quá tải, chất lượng kém ở Việt Nam hiện nay hay chăng?

Bác sĩ Phụng: Mình đã đi nước ngoài, cũng không có đâu mình cảm giác được sự căng thẳng trong mối quan hệ giữa y bác sĩ với bệnh nhân như ở Việt Nam. Mình cũng xót xa vì mình cũng là một người cung cấp dịch vụ y tế. Rất khó, thật sự là rất khó giải quyết.

Bác sĩ Hiệu: Mình thấy Việt Nam thiếu sự ‘đọc bệnh’ nghĩa là thăm bệnh từ tuyến trước để đẩy ra tuyến sau. Ở Hà Lan, mình thấy rất tiện dụng. Khu mình ở có các bác sĩ gia đình ở đó. Thường, trước khi người ta vào bệnh viện, họ phải đi bác sĩ gia đình ngay địa phương. Bác sĩ sẽ chuyển đi các bệnh viện sau. Ở Việt Nam có nhiều chỗ không có phòng mạch bác sĩ, còn có chỗ lại quá nhiều phòng mạch xung quanh. Ngay trong các cơ sở y tế địa phương cũng không có sự phân bệnh rõ.

Bác sĩ Phụng: Hệ thống y tế của mình không đủ tài chính để tạo thành một hệ điều hành khá hoàn hảo như ở Nhật hiện tại mà tôi thấy. Ở đây có sự luân phiên bác sĩ. Hầu như cứ 2 năm bác sĩ phải đi một chỗ khác. Chính nhờ sự luân phiên này, mặt bằng về trình độ y tế, kiến thức y khoa được dàn trải đồng đều, không có sự chênh lệch giữa bệnh viện tuyến tỉnh và tuyến trung ương. Để làm điều này, điều kiện tài chính của Việt Nam không thể đảm bảo. Ngay như lương của bác sĩ đã không cao, chỉ 3-5 triệu/tháng, thì không cách gì kêu họ luân phiên, chuyển chỗ ở, mướn nhà. Ở Nhật làm được việc này vì lương bác sĩ ở đây gấp cả trăm lần ở Việt Nam. Đây là điều mình nên làm nhưng làm không được. Nói về phía bác sĩ, bệnh nhân cần được an ủi, chăm sóc, nhưng đồng lương của bác sĩ…Thật sự tôi rất ngại phải nói điều này, nhưng đó là một vấn đề rất nhức nhối.

Trà Mi: Về vấn đề thiếu tài chính nên không điều hành dàn trải được, trong trường hợp có tiền, có thể giải quyết được các vấn đề hiện nay ở Việt Nam hay không?

Bác sĩ Hiệu: Tiền rất quan trọng trong vấn đề này. Ở tất cả các nước phát triển, hệ thống y tế của họ rất tốn kém. Nên nếu được mình nên có một hệ thống bảo hiểm toàn dân để chia sẻ nguồn lực, tạo mặt bằng điều trị mà mọi người dân đều có thể tiếp cận được các chăm sóc y tế cơ bản. Cả hai phía phải có nhận thức chung thì mới có thể chia sẻ nguồn lực cho tất cả mọi người. Mình thấy nhiều bệnh nhân bị thương, mình muốn điều trị cho họ, nhưng điều trị xong mà họ không có tiền thì…Là một bác sĩ, mình rất đau lòng chứ không phải thờ ơ đâu, nhưng nó ngoài tầm với của mình. Nó thuộc hệ thống ở phía trên.

Trà Mi: Chuyện tài chính quan trọng, nhưng tiền thôi có đủ giúp cải thiện tất cả mọi thứ bất cập hiện nay ở Việt Nam hay không?

Thành Nguyễn: Trước khi đòi hỏi tiền phải có được bộ phận quản lý tốt cái đã. Cần cải cách hệ thống quản lý bệnh viện.

Trà Mi: Làm thế nào có được hệ thống quản lý tốt?

Bác sĩ Hiệu: Trước khi muốn hành động, thay đổi, mình phải có nhận thức, phải nhìn chung quanh. Trước đây làm ở bệnh viện Việt Nam, mình thấy mọi thứ là bình thường, nhưng khi đi ra nước ngoài mới thấy được cái hay. Bây giờ muốn quản lý tốt phải nhìn ra xung quanh, phải học hỏi xung quanh để thay đổi.

Trà Mi: Y bác sĩ và những người quản lý cần mở mang, trao đổi, học hỏi với những nước xung quanh. Đó là ý kiến của bác sĩ Hiệu. Còn về phía bệnh nhân, người dân Việt Nam, cần học hỏi hay chăng? Và học hỏi bằng cách nào?

Thành Nguyễn: Khâu tuyên truyền cho người dân bảo vệ sức khỏe ít được lan truyền rộng rãi, nên khi người ta gặp bệnh không biết phải ứng xử thế nào. Cần phải soạn và phối hợp với truyền thông phổ biến rộng rãi việc này.

Kim Thu: Đội ngũ quản lý trong bệnh viện phải là mục tiêu hàng đầu. Khâu quản lý quá kém, nhân lực quản lý không có thì có tiền cũng vậy thôi, không làm được gì hết. Về lương bác sĩ, mình chia sẻ với ý kiến bác sĩ Phụng đúng là lương bác sĩ rất thấp. Cho nên vào bệnh viện thấy họ nói chuyện chua chát, khó nghe lắm, không chịu được đâu. Đó cũng là một áp lực nữa.

Trà Mi: Các bạn vừa nói tới yếu tố tài chính, yếu tố quản lý. Còn về những người trực tiếp tham gia vận hành và sử dụng các cơ sở y tế tại Việt Nam, bác sĩ và bệnh nhân? Có người cho rằng bác sĩ hơi coi thường bệnh nhân vì nghĩ rằng bệnh nhân cần họ, chứ họ không đặt vào vị trí họ là người phục vụ, bệnh nhân là khách hàng. Các bạn có ý kiến về mảng này không?

Thành Nguyễn: Nói về ý thức thì bó tay. Cũng do cơ chế quản lý thôi, chứ một người Việt Nam mà đi qua Singapore thì ý thức khác hẳn liền.

Bác sĩ Hiệu: Ý thức cần có thời gian mới có thể thay đổi.

Trà Mi: Có yếu tố nào giúp thúc đẩy việc thay đổi nhận thức xảy ra nhanh hơn không?

Bác sĩ Phụng: Tất cả đều phải có chế tài, phải phạt và phạt rất nặng mới đảm bảo được đạo đức trong xã hội. Nếu Việt Nam phạt xả rác giống như Singapore thì chắc mọi người đã không xả rác quá mức như hiện nay. Về thái độ của bác sĩ, lập những đường dây nóng để chế tài họ. Hễ chỗ nào đồng lương tương xứng với công sức họ bỏ ra thì chuyện đó sẽ...Đó là một tác động rất lớn. Xe không có xăng không thể chạy được. Đó là chuyện chắc chắn, là như vậy.

Thành Nguyễn: Vấn đề là nếu mình không chấp nhận điều gì mà mình tỏ thái độ thì từ từ người ta sẽ thay đổi hành vi.

Trà Mi: Vừa rồi là ý kiến của 4 khách mời trong chương trình góp ý về hiện trạng của hệ thống cơ sở chăm sóc y tế trong nước. Các bạn nghe đài từng một lần tới bệnh viện hay đang công tác trong ngành y tế Việt Nam có ý kiến như thế nào? Xin mời chia sẻ với chương trình trong mục Ý Kiến ngay bên dưới bài đăng trên trang voatiengviet.com. Tạp chí Thanh Niên nằm trong phần Chuyên mục-Tường trình đặc biệt, ngay trang chính.

Tạp chí Thanh Niên sẽ trở lại cùng quý vị với phần thảo luận kỳ 2 nói về chất lượng phục vụ của đội ngũ nhân lực trong ngành y tế Việt Nam. Mời các bạn đón theo dõi trên làn sóng phát thanh của đài VOA trong chương trình 10 giờ tối thứ sáu và chủ nhật tuần tới.

Trà Mi-VOA