Đàn ông Việt: thăng tiến trên bàn nhậu?

Cảnh các quán bia rượu, nhà hàng luôn đông đúc, đặc biệt sau giờ tan tầm ở các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố HCM đã trở thành quá quen thuộc với người dân tại Việt Nam.

Tình trạng ăn nhậu đã trở nên rất phổ biến này ban đầu chỉ là một phần của văn hóa ẩm thực, giải trí, thậm chí trở thành thói quen không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày nhưng đang có tác động xã hội sâu rộng.

Nhậu sau giờ làm đã trở thành thói quen không thể thiếu của nhiều người tại Việt Nam

Việc các ông chồng đi nhậu sau giờ làm đã trở thành điều rất nhiều bà vợ chấp nhận và coi đấy là bình thường. Thậm chí hình ảnh cả gia đình quây quần bên bữa ăn tối mỗi ngày giờ đây trở thành ước mơ của nhiều bà vợ.

Tác động xã hội

Chi phí cho bia rượu, được VnExpress trích thuật từ khảo sát của Viện Chiến lược và Chính sách Y tế, lên tới 1,3 tỷ lít bia và hơn 300 triệu lít rượu mỗi năm, tức là chi tiêu hàng năm lên tới cả nghìn tỷ đồng cho bia rượu.

Đó là chưa kể tới những phí tổn cho bệnh tật từ rượu hay tai nạn giao thông do lái xe sau khi uống rượu.

Lý do cho các cuộc ăn nhậu rất đa dạng, vì công việc làm ăn, tiếp đối tác, ăn mừng sinh nhật, khao lương, đón người mới hay tiễn người cũ.

Ông Hùng, một trí thức, hiện làm giám đốc một công ty sửa chữa tàu biển tại thành phố HCM, cho BBC hay mỗi lần đi ăn nhậu tiếp khách đối với ông là "cực hình" nhưng "vẫn phải đi vì nó là thủ tục nghiễm nhiên, chứ có báu gì đâu, uống vào có khi về đến nhà lại cho ra hết!".

Chị Thi, vợ một giám đốc công ty cung cấp thiết bị truyền thông, trực thuộc công ty VTC tại Hà Nội cho biết chị và hai con thậm chí rất ngạc nhiên nếu có chiều nào đó thấy chồng về nhà ăn cơm với vợ con mà không đi ăn nhậu.

Điều làm phụ nữ này lo lắng là việc chồng thường lái xe sau mỗi lần đi nhậu sau giờ làm bất kể uống ít uống nhiều.

Một nghệ sĩ ưu tú khá nổi tiếng trong ngành điện ảnh không muốn nêu tên cho biết ông sẽ không bao giờ ra sống ở nước ngoài vì "ở nước ngoài làm gì chuyện hô một tiếng là chỉ chưa đầy một tiếng đồng hồ đã có thể tụ tập cả đám ăn nhậu như thế này!"

Với ông, những buổi ăn nhậu là để xả stress sau một ngày làm việc căng thẳng.

Tỉ lệ sử dụng rượu bia cao nhất ở nam giới và dân công sở

Thị trường mở rộng

Theo một khảo sát nhanh với 5 ngàn phiếu trả lời do tờ báo mạng VnExpress thực hiện và công bố hôm 15/8 thì "số người ra quán để 'giải quyết công việc' chỉ chiếm 16%, trong khi gần 40% số người được hỏi nhậu theo kiểu ngẫu hứng, nghĩa là thích thì ra quán, không có mục đích gì cả".

Tờ báo này cũng viết "Ngoài ra, cứ 10 người thì có gần một người thừa nhận ra quán chỉ để trốn việc nhà".

Trong khi một khảo sát nhanh khác cũng của VnExpress với hơn 6 ngàn phiếu cho thấy hơn 50% nam giới đi nhậu sau khi tan sở, trong đó 13% ngày nào đi nhậu và 14% trả lời không giờ đi nhậu sau giờ làm.

Một cuộc điều tra trên diện rộng của Viện Chiến lược và Chính sách y tế về tình hình lạm dụng rượu bia tại Việt Nam hồi năm 2006 cho thấy tỷ lệ sử dụng rượu bia cao nhất là ở nam giới và nhóm cán bộ nhà nước, tiếp đến là công nhân trong các doanh nghiệp, người hưu trí và nông dân.

Điều đáng chú ý những người có trình độ học vấn cao có tỷ lệ sử dụng rượu bia cao nhất, tới 63%.

Vẫn theo nghiên cứu này thì mức độ tiêu thụ rượu bia gia tăng trong cả nước là kết quả của nhiều yếu tố, mà chủ yếu là do mức sống tăng, tập quán truyền thống và thêm vào đó là thị trường rượu bia mở rộng.

Hiệp hội sản xuất rượu whisky của Scotland (SWA) cho biết xuất khẩu sang Việt Nam đạt gần một triệu bảng mỗi năm, và Việt Nam được coi là một thị trường mới nổi được ưu tiên cao đối với ngành công nghiệp rượu Whisky.

Tại Việt Nam luôn có tình trạng chuốc rượu hay khích nhau uống để chứng tỏ nam tính với những tiếng hô "trăm phần trăm" và "zô zô" ồn ào để rồi nhiều người gục bên bàn nhậu vì say xỉn.

Có một số phụ nữ cho biết buộc phải tham gia các cuộc nhậu vì làm doanh nghiệp nên không thể không có mặt khi tiếp đối tác làm ăn, hay vì muốn đi theo để "kèm chồng cho chồng đỡ say xỉn" hoặc buộc phải đi theo chồng hay người yêu những khi không thể từ chối.

'Thăng tiến trên bàn nhậu'?

Nhiều người nước ngoài khi tới Việt Nam làm việc đã không khỏi ngạc nhiên khi được mời uống bia rượu vào bữa trưa - tức vẫn trong giờ làm việc.

Ở Anh chẳng hạn, dân công sở cũng thường có thói quen chiều thứ Sáu tan làm rủ nhau ra quán uống một hai ly bia chừng 1-2 tiếng đồng hồ để thư giãn và họ tin rằng nó tạo cơ hội có quan hệ tốt hơn với đồng nghiệp.

Hiệu vẫn còn những ý kiến khác nhau về "văn hóa nhậu" tại Việt Nam.

Một số cho rằng nếu chỉ uống 1,2 ly để tiếp khách hay giải stress thì có thể chấp nhận được, rồi "nam vô tửu như kỳ vô phong" - đàn ông mà không uống rượu thì không thể hiện nam tính, và chỉ khi uống theo kiểu thách đố đến say xỉn mới thôi thì như thế mới có thể coi là một tệ nạn.

Trong khi một số khác thì lập luận rằng nếu ai cũng biết kiềm chế khi uống và biết dừng khi nên dừng thì đã không có chuyện phải bàn về "văn hóa nhậu".

Phải chăng lề thói văn hóa của Việt Nam từ xưa theo kiểu "miếng trầu làm đầu câu chuyện" đã dẫn tới "chuyện làm ăn là phải nói trên bàn nhậu, thăng quan tiến chức, lương bổng ...cũng trên bàn nhậu" như hiện nay?

Và để thay đổi được "văn hóa nhậu" này có lẽ sẽ là cả một quá trình lâu dài, đòi hỏi có những thay đổi căn bản cách nhìn nhận trong xã hội về giá trị hạnh phúc gia đình, quan điểm về vai trò của người vợ và người chồng ở nhà và trong xã hội, và có thể cần tới cả những quy định hạn chế chi phí cho việc tiếp đãi khách của các công ty.

Hà Mi

Tửu lượng của bạn thế nào?

Các chuyên gia tư vấn sức khỏe nói các bác sĩ nên hỏi bệnh nhân về liều lượng rượu họ uống, như một thông lệ khi khám.

Nhưng liệu bạn có thực sự biết câu trả lời?

Ngày xưa thì mọi chuyện có vẻ dễ dàng hơn.

Một ly rượu vang. Nửa vại bia. Hay một cốc whisky nhỏ.

Nói chung thì chừng đó đồ uống bằng khoảng một đơn vị cồn, tức là 10ml cồn nguyên chất.

Nhưng khi các ly uống rượu được sản xuất theo kích thước lớn hơn, bia có nồng độ cao hơn và thước đo cồn khác biệt nhiều hơn thì cách tính toán ắt cũng phức tạp hơn.

Một số bác sĩ đã đề cập chuyện lượng rượu với bệnh nhân.

Nhưng tuần này cơ quan tư vấn cấp chính phủ ở Anh, Viện Chuẩn mực Y tế và Lâm sàng Quốc gia (NICE), đề nghị bác sĩ nên thường xuyên hỏi bệnh nhân hơn.

Các bác sĩ không nên cho rằng câu trả lời là chính x́ac, theo Don Shenker, giám đốc điều hành quĩ Alcohol Concern, bởi vì người ta không muốn đối mặt với lượng rượu họ uống.

Và ngay cả trong trường hợp họ thành thật, thì cũng không dễ nói họ đã dùng bao nhiêu lượng cồn.

"Mặc dù 90% người từng nghe về đơn vị cồn như một khái niệm, chỉ có khoảng 13% có thể tính ra được, cho nên chúng ta vẫn còn mù mờ về chỉ số này," ông nói.

Ông cho rằng cần phải tăng chất lượng dán nhãn về lượng cồn trên các chai bia rượu bán trong siêu thị, cửa hàng và quán, cũng như qui định bắt buộc.

"Khi bạn đến quán rượu và mua một ly rượu thì bạn không biết bên trong đó có bao nhiêu đơn vị cồn, trừ khi bạn thực sự biết về nó. Trong đó có hai hay ba đơn vị phụ thuộc vào kích thước."

"Nếu là một chai rượu 14% thì một ly 175ml rượu trắng sẽ vào khoảng 2,3 đơn vị nhưng nếu là một ly nhỏ thì sẽ là 1,8 đơn vị và nếu là chai 11% thì sẽ ít hơn."

Cho nên vấn đề khá phức tạp, ông Shenker nói, và cần phải có quan tâm của chính phủ để giáo dục người uống rượu, siêu thị và quán rượu về dung lượng cho mỗi loại thức uống.

Để đơn giản hơn thì chúng ta cần ít chi li hơn về các số thập phân và làm tròn lên hoặc xuống, ông nói, tức là một ly rượu chứa khoảng hai đơn vị và một vại (pint) bia chứa khoảng ba.

Các nguy cơ

Đòi hỏi các bác sĩ cần đưa ra câu hỏi này thường xuyên hơn kéo đã khiến một số nhóm cáo buộc rằng đây là một ví dụ nữa về chuyện nhà nước chọc vào chuyện riêng tư, nhưng ông Shenker nói hành động đó có thể cứu mạng sống và giảm nhẹ gánh nặng cho hệ thống NHS

"Nhiều người không ý thức rằng việc uống rượu của họ tạo ra nguy cơ về sức khỏe, và chỉ khi bác sĩ gia đình (GP) hỏi về chuyện đó và liên kết với các điều kiện y khoa, thì họ mới cắt giảm."

"Tất nhiên, họ vẫn có thể bỏ qua hướng dẫn của bác sĩ nhưng bằng chứng cho thấy một phần tám số người uống rượu nhiều giảm lượng rượu sau khi GP nêu vấn đề, so với chỉ có một trên 20 số người hút thuốc. Việc đó sẽ tiết kiệm cho NHS rất nhiều tiền."

Lý do khác khiến người ta xem nhẹ chuyện tửu lượng là họ thường tăng độ khi uống ở nhà, theo ông Chris Sorek, giám đốc điều hành Drinkaware, quĩ khuyến khích uống rượu có trách nhiệm.

"Người ta thường pha lượng rượu nhiều gấp đôi lượng nên uống, có nghĩa là họ có thể đã vô ý tăng số đơn vị rượu dùng hàng ngày theo hướng dẫn và đưa mình vào nguy cơ có hại về thể chất, xã hội và tâm lý liên quan đến uống rượu."

Tất cả những điều thiếu nhất quán cá nhân đó, giữa những gì người ta nghĩ rằng họ uống và họ thực sự uống, tạo ra một thâm hụt quốc gia lớn, theo Trung tâm y tế công cộng tại Đại học Liverpool John Moores.

Không nói thật

Nhiều người không thành thật khi nói về lượng bia rượu họ tiêu thụ

Các nhà nghiên cứu ước tính khác biệt giữa con số tiêu thụ do Tổng khảo sát hộ gia đình - một nguồn chính phủ - đưa ra và các con số bán rượu là 430 triệu đơn vị mỗi tuần, hay chừng một chai rượu vang trên mỗi người lớn mỗi tuần.

Các con số mới nhất của NHS công bố cách đây hai tuần cho rằng ở xứ Anh, lượng rượu tiêu thụ trung bình hàng tuần trong năm 2008 là 17 đơn vị với đàn ông và gần 9 đơn vị với phụ nữ.

Nhưng nghiên cứu ở Liverpool cũng cho rằng khoảng 14% dân số phản đối uống rượu và cho thấy đối với những người lớn có uống rượu thì lượng đơn vị tiêu thụ trung bình hàng tuần là 26 đơn vị, cả nam lẫn nữ.

Mark Bellis là người chỉ đạo nghiên cứu ở Liverpool, nói người ta không nói thật trong các khảo sát một phần bởi vì họ thực sự không nhớ hoặc vì họ có chọn lọc.

"Người ta ngay lập tức bỏ qua giai đoạn uống nhiều rượu, như trong một đám cưới hay sinh nhật, bởi vì họ không nghĩ đó là thường lệ. Các sự kiện đó thường là một ngày mỗi tuần hay một ngày mỗi hai tuần và bị bỏ qua."

"Và chúng ta sắp đến World Cup, là thời gian có lẽ người ta tại uống nhiều nữa."

Nhưng có một vấn đề rộng hơn và phức tạp hơn trong việc đếm các đơn vị rượu, theo cựu bác sĩ gia đình Ian Banks, hiện là bác sĩ cấp cứu ở Belfast.

Ông nói hỏi chuyện bệnh nhân kiểu như vậy là "vô ích", bởi vì uống rượu liên kết rất nhiều cộng đồng ở Anh và được nói ra như niềm tự hào.

"Họ sẽ nói 'Ê, tôi uống 50 đơn vị tối qua'. Thay vì giáo dục và thánh hóa người dân, quí vị cần biết nhiều hơn về lý do tại sao họ uống và có biện pháp, hơn là ra luật ngăn cản."

Tom Geoghegan

BBC News Magazine