BM: Một năm cầm quyền của Tập Cận Bình

Tập Cận Bình hiện có quyền lực tuyệt đối ở Trung Quốc?

Chuyến thăm Viện dưỡng lão Tứ Quý Thanh của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hồi tháng 12 lúc đầu chỉ được xem là một chuyến thị sát thường lệ để cánh phóng viên có cơ hội chụp những bức ảnh đẹp.

Trong vòng chưa tới một giờ đồng hồ ở đó, ông Tập đã tham quan phòng đọc sách và phòng ăn trước khi đảo qua phòng văn nghệ để hòa giọng vào điệp khúc của một ca khúc cách mạng.

‘Hiệu ứng Tập Cận Bình’

Nhưng kể từ khi tin tức về chuyến thăm của ông Tập được loan ra thì nhà dưỡng lão này lại trở thành một địa điểm thu hút khách du lịch.

Trong nhiều tuần, điện thoại ở đây cứ reo liên tục, một nhân viên văn phòng ở đây cho biết, mọi người đều muốn đi lại ‘Tour Tập Cận Bình’.

“Chúng tôi đưa khách tham quan theo hành trình của Tập Chủ tịch,” cô cho biết, “Nhiều người yêu cầu đến đúng những căn phòng mà ông đã đến và gặp đúng những người mà ông đã gặp.”

Hãy xem đây là hiệu ứng Tập Cận Bình. Khi nhân vật quyền lực nhất Trung Quốc đến một nơi nào đó thì danh tiếng nơi đó sẽ nổi như cồn.

Gần 7.000 người sẽ đến thăm viện dưỡng lão này trong năm nay, trong khi danh sách chờ đến lượt được giới hạn ở mức 5.000 người.

Sau khi đến thăm viện dưỡng lão này, ông Tập đã dừng chân ở một nhà hàng bánh bao bên đường để ăn một bữa trưa dường như là ngẫu hứng.

Kể từ đó, ‘Suất ăn của Tập Chủ tịch’, bao gồm bánh màn thầu và phá lấu, đã trở thành món bán chạy nhất ở nhà hàng này. Thậm chí một công ty du lịch Bắc Kinh còn đưa nhà hàng này vào danh sách các điểm đến ở Bắc Kinh.

Trước khi ông Tập lên nắm quyền, nhiều người đã nghi ngờ liệu ông có thể lãnh đạo đất nước hiệu quả. Vào lúc đó, Đảng Cộng sản Trung Quốc dường như bị tê liệt với sự đấu đá nội bộ.

Nhưng điều này không ngăn cản được Tập Cận Bình. Ông lên nắm quyền lãnh đạo tối cao của Đảng một cách thoải mái.

Chỉ trong vòng một năm, ông Tập với sự tự tin của mình đã có những bước dài đáng kinh ngạc. Ông đang ở tuyến đầu của các kế hoạch cải cách kinh tế và xã hội tham vọng nhất của Trung Quốc trong nhiều thập niên.

Trung Quốc cũng có một tầm nhìn mới mà ông Tập gọi là ‘Giấc mơ Trung Hoa’ – nghĩa là người dân Trung Quốc có thể đưa đất nước của mình đến vinh quang nếu họ hòa thành một khối thống nhất.

Một chiến dịch bài trừ lãng phí và quan liêu trở thành tiêu đề chính trên các báo hàng ngày.

Uy quyền tuyệt đối?

Ông Tập được cho là đang chi phối hoàn toàn Thường vụ Bộ Chính trị

Nhưng không phải tất cả những thay đổi mà ông Tập khởi xướng đều tích cực. Kiểm duyệt truyền thông và Internet bị thắt chặt dưới uy quyền của ông, và những cải cách được trông đợi, chẳng hạn như xem xét toàn diện chính sách một con hay việc sử dụng các trại lao cải, dường như vẫn dậm chân tại chỗ.

Chính sách đối ngoại quả quyết của ông Tập đã làm gia tăng sự mất lòng tin với các nước láng giềng, nhất là những nước có tranh chấp lãnh thổ với Bắc Kinh ở Biển Đông và Biển Hoa Đông.

Tuy nhiên, nỗ lực cải cách là không ngừng nghỉ.

“Ở Trung Quốc, chúng tôi luôn nói rằng một tân lãnh đạo cần làm điều gì đấy khác biệt với người tiền nhiệm để có được sự ủng hộ và lòng tin của công chúng trong năm đầu tiên nắm quyền,” nhà nghiên cứu Lý Thành ở Viện Brooking ở Washington nói.

“Và trong đầu ông Tập cũng đã có kế hoạch,” ông Lý giải thích. Chỉ trong ba năm nữa, theo quy chế của Đảng thì ba trong số bảy cộng sự thân cận nhất của ông Tập trong Thường vụ Bộ Chính trị phải nghỉ hưu. Do đó, ông Tập cần phải khẩn trương cải cách.

Có thể thấy là ưu tiên số một của ông Tập là củng cố quyền lực.

Trong vòng hai thập kỷ qua, Trung Quốc được điều hành tập thể bởi Thường vụ Bộ Chính trị. Giờ đây, ít ai nghi ngờ rằng ông Tập đã nâng mình lên cao hơn tất cả những người khác như cái cách của Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình.

Khi chính quyền Trung Quốc loan báo các cuộc cải cách tại Hội nghị Trung ương 3 hồi tháng 11 năm ngoái, Thủ tướng Lý Khắc Cường được cho là người đóng vai trò chủ chốt trong việc hoạch định cải cách vì theo thông lệ Thủ tướng Trung Quốc phụ trách các vấn đề trong nước – nhất là các chính sách kinh tế.

Thay vào đó, tên của ông Tập Cận Bình xuất hiện liên tục trong bản báo cáo cải cách.

Đáng lưu ý, ông Tập đã đưa mình vào những ủy ban quan trọng mới phụ trách an ninh quốc gia và công cuộc tái cơ cấu. Ba tuần trước, chính quyền cũng loan báo rằng ông Tập sẽ lãnh đạo một ủy ban giám sát Internet.

‘Cùng phe cánh’

Ông Tập đang tìm cách giảm vai trò của Thủ tướng Lý Khắc Cường?

Những vị trí mới này là nỗ lực để củng cố cơ sở quyền lực của ông Tập, ông Bạc Trí Duyệt, một nhà nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Singapore, nhận định.

“Điều mà ông ấy làm là mở rộng chiếc bánh quyền lực để ông ấy có nhiều quyền hơn,” Tiến sỹ Bạc cho biết, “Ông ấy cho mở những ủy ban mới và tạo ra vị trí mới cho bản thân và do đó ông ấy không ảnh hưởng đến vị trí của người khác.”

“Giờ đây ông ấy có nhiều chức danh quan trọng.”

Tập Cận Bình có cái lợi là xung quanh ông là những người thuộc cùng phe với ông trong Đảng Cộng sản.

“Tập Cận Bình nắm đa số trong Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan lãnh đạo tối cao,” ông Lý Thành nói, “Chỉ có Thủ tướng Lý Khắc Cường thuộc về phe phái khác vì ông này là người được cựu Chủ tịch Hồ Cẩm Đào bảo trợ.”

“Tỷ lệ sáu chọi một thật sự đã đảm bảo quyền lực của ông Tập và cho phép ông làm bất cứ điều gì ông muốn.”

Tuy nhiên, nguy cơ ở chỗ ông Tập muốn đứng một mình trên đỉnh quyền lực.

“Ông ấy đang mạo hiểm khi muốn làm suy yếu vai trò của Lý Khắc Cường,” ông David Zweig, giáo sư về khoa học xã hội ở Đại học Khoa học Kỹ thuật Hong Kong.

“Ông ấy không thể đổ lỗi cho ai cả,” ông nói.

Nếu điều đó có thể làm cho ông Tập lo lắng thì nó cũng không ngăn được ông tiến hành một chiến dịch chống tham nhũng quyết liệt nhằm vào các cán bộ cao cấp.

Cho đến nay, có 40.000 quan chức chính quyền đã bị kỷ luật, 10.000 quan chức khác đã bị cách chức và chính quyền thu hồi được 65 tỷ Mỹ kim.

Nhiều người trong số những quan chức này chỉ là ‘ruồi’ – tức là cán bộ cấp thấp có ít quyền lực, nhưng cũng có một số con ‘hổ’, tức quan chức cấp cao, cũng bị sờ đến. Hiện có tin đồn rằng đối thủ của ông tập, cựu Bí thư Ủy ban Chính pháp Chu Vĩnh Khang, cũng là đối tượng bị điều tra.

‘Bảo vệ tương lai Đảng’

Chu Vính Khang được cho là đang bị ông Tập cho điều tra

Nỗ sợ bất ổn chính trị đã thúc đẩy công cuộc làm trong sạch Đảng. Tập Cận Bình vừa củng cố quyền lực nhưng cũng vừa bảo vệ cho tương lai của Đảng.

Ông được các nhà lãnh đạo khác của Trung Quốc tin tưởng giao cho nhiệm vụ cứu Đảng, David Zweig giải thích. Đảng Cộng sản Trung Quốc đang trong tình trạng tham nhũng tràn lan và ông Tập đang đánh cược rủi ro về kinh tế để bài trừ tham nhũng.

“Họ thật sự đang tiến hành chống tham nhũng triệt để với cái giá là ảnh hưởng đến kinh tế. Tăng trưởng GDP sẽ giảm,” ông Zweig nói.

“Một trong yếu tố quan trọng góp phần vào chi tiêu ở Trung Quốc mà mọi người thường không tính đến là chi tiêu của chính quyền, bao gồm tiệc tùng, quà cáp và du lịch,” ông giải thích.

Nỗi lo sợ về bất ổn của ông Tập cũng giải thích tại sao ông không khoan nhượng trước đối lập chính trị. Trước khi ông lên nắm quyền, nhiều người tự do ở Trung Quốc hy vọng ông sẽ cho phép tranh luận cởi mở hơn vả cho tự do ngôn luận nhiều hơn.

Tuy nhiên, trên thực tế dường như là ngược lại.

Nhiều nhân vật bất đồng chính kiến đã bị bắt bớ và sách nhiễu. Bà Lưu Hà, vợ của ông Lưu Hiểu Ba, người đoạt giải Nobel Hòa bình hiện đang bị Trung Quốc cầm tù, vẫn bị chính quyền quản chế tại gia bất chấp những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng của bà.

Nhà nghiên cứu luật Hứa Chí Vĩnh bị kết án tù bốn năm sau khi yêu cầu quan chức công khai tài sản. Đàn áp tôn giáo vẫn diễn ra khốc liệt ở Tân Cương và Tây Tạng.

Tốc độ mà ông thâu tóm quyền lực và sự thoải mái sử dụng quyền lực của ông có thể bắt nguồn từ gia thế của ông, ông Lý Thành nhận định. Tập Cận Bình thuộc hàng ‘Thái tử Đảng’, con trai của một những nhà sáng lập Đảng Cộng sản Trung Quốc.

“Người thuộc Thái tử Đảng có suy nghĩ rằng họ sở hữu đất nước này,” ông Lý nói, “Trong khi cả Hồ Cẩm Đào và Ôn Gia Bảo, những người đã lãnh đạo đất nước trong vòng 10 năm trước, có xuất thân bình dân.”

Hai ông Hồ và Ôn được xem là ‘quản gia’, trong khi ‘chủ nhân’ của chế độ này sẽ dễ dàng sửa chữa những thiếu sót của nó, cũng theo lời ông Lý Thành. Chẳng hạn họ có quan hệ chặt chẽ với những người điều hành các tập đoàn nhà nước đầy quyền lực của Trung Quốc.

“Do đó họ có thể buộc người của họ từ bỏ một số quyền lực và do đó mở cửa hệ thống kinh tế của Trung Quốc và thúc đẩy quá trình cải cách kinh tế,” ông nói.

Mới đây, Thủ tướng Lý Khắc Cường, nhân vật số hai của Trung Quốc, đã khai mạc kỳ họp Quốc hội thường niên với bài diễn văn dài hai tiếng đề ra kế hoạch của chính phủ trong năm nay. Sau đó, ông đã chủ trì một buổi họp báo trước hàng trăm nhà báo sau phiên bế mạc Quốc hội.

Nhưng ít người nghi ngờ rằng người đứng trong hậu trường là Chủ tịch Tập Cận Bình. Chỉ trong vòng một năm, ông đã định hình lại cơ cấu chính trị của Trung Quốc, đưa nó trở về với cội rễ cộng sản lúc đầu.

Một lần nữa, chỉ một người ngồi trên đỉnh quyền lực.

Celia Hatton