Thuế quan của Mỹ đã bắt đầu tác động tới nước Mỹ

Vào ngày 2/4 mà ông gọi là "Ngày Giải phóng", Tổng thống Mỹ đã công bố hàng loạt mức thuế quan nặng nề theo hình thức "thuế quan ăn miếng trả miếng", áp đặt lên hàng chục quốc gia trên thế giới.

Nhiều mức thuế trong số này hiện đã được tạm hoãn. Cũng kể từ khi ấy, ông Trump đã công bố một số thỏa thuận với các đối tác – bao gồm Vương quốc Anh, Việt Nam, Nhật Bản và Liên minh châu Âu – nhằm giảm bớt mức thuế.

Tuy nhiên, một số mặt hàng và ngành công nghiệp cụ thể như ô tô và thép vẫn bị Washington nhắm tới bằng những mức thuế cao đáng kể – khiến mức thuế nhập khẩu trung bình của Mỹ đang ở mức cao nhất trong gần một thế kỷ.

Về bản chất, chính những doanh nghiệp Mỹ nhập hàng hóa từ nước ngoài là bên phải chi trả các khoản thuế này.

Nền kinh tế Mỹ và toàn cầu đang cảm nhận rõ rệt tác động của những chính sách này theo nhiều cách khác nhau.

Gia tăng lượng thu ngân sách thuế quan

Phòng Nghiên cứu Ngân sách thuộc Đại học Yale ước tính rằng tính đến ngày 28/7/2025, mức thuế suất hiệu lực trung bình mà Mỹ áp đặt lên hàng nhập khẩu đã lên tới 18,2% – mức cao nhất kể từ năm 1934.

Con số này đã tăng mạnh so với mức 2,4% vào năm 2024, trước khi ông Donald Trump quay lại cầm quyền.

Sự gia tăng đáng kể này đã khiến nguồn thu từ thuế nhập khẩu của chính phủ Mỹ tăng vọt.

Dữ liệu chính thức cho thấy trong tháng 6/2025, Mỹ thu được 26 tỷ USD từ thuế quan – gấp ba lần mức thu hàng tháng của năm 2024.

Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), cơ quan giám sát tài khóa độc lập, ước tính vào tháng Sáu rằng mức thu thuế quan gia tăng – dựa trên các mức thuế mới được áp dụng từ ngày 6/1 đến 13/5/2025 – sẽ giúp giảm tổng mức vay mượn của chính phủ Mỹ trong giai đoạn 10 năm, tức tới năm 2035, khoảng 2.500 tỷ USD.

Tuy nhiên, CBO cũng nhận định rằng chính sách thuế quan sẽ làm quy mô kinh tế Mỹ suy giảm so với kịch bản không áp dụng các mức thuế này.

Cơ quan này cũng dự báo rằng khoản thu bổ sung từ thuế quan sẽ không đủ để bù đắp cho cho khoản ngân sách bị hụt do nhưng chính sách cắt giảm thuế của chính quyền Trump trong thập kỷ tới.

Gia tăng thâm hụt thương mại

Ông Donald Trump coi thâm hụt thương mại song phương là bằng chứng cho thấy các quốc gia khác đang lợi dụng Mỹ bằng cách bán nhiều hàng hóa cho Mỹ hơn so với lượng hàng họ mua từ Mỹ.

Một trong những lý do được ông Trump đưa ra giải thích việc áp thuế quan là nhằm giải quyết tình trạng mất cân bằng này – bằng cách hạn chế hàng nhập khẩu và buộc các nước khác phải giảm rào cản đối với hàng hóa Mỹ.

Tuy nhiên, một trong những tác động nổi bật nhất của cuộc chiến thương mại do ông Trump khởi xướng là việc gia tăng lượng hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ.

Nguyên nhân là do các doanh nghiệp Mỹ đã tích trữ hàng hóa từ trước thời điểm thuế được áp dụng để tránh phải trả thêm thuế.

Trong khi đó, xuất khẩu của Mỹ chỉ tăng nhẹ.

Kết quả là thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ không giảm mà còn tăng lên.

Thâm hụt này đã đạt mức kỷ lục 162 tỷ USD vào tháng 3/2025, trước khi giảm xuống còn 86 tỷ USD vào tháng Sáu.

Tác động méo mó do việc tích trữ hàng hóa sẽ dần biến mất, nhưng về dài hạn, nhiều nhà kinh tế vẫn cho rằng chính quyền Trump sẽ gặp khó khăn trong việc giảm thâm hụt thương mại tổng thể của Mỹ.

Theo họ, lý do là vì sự thâm hụt này chủ yếu bắt nguồn từ sự mất cân đối mang tính cơ cấu trong nội tại nền kinh tế Mỹ – chi tiêu quốc gia liên tục vượt quá sản lượng quốc gia – chứ không phải do các hành vi thương mại không công bằng của những quốc gia khác nhằm vào Mỹ.

Trung cộng giảm xuất khẩu tới Mỹ

Ông Trump đã áp thuế trừng phạt lên hàng hóa Trung cộng, có lúc mức thuế lên tới 145%.

Hiện mức thuế đã giảm xuống còn 30%, nhưng những căng thẳng thương mại đó vẫn gây ra ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động giao thương giữa hai quốc gia.

Giá trị hàng xuất khẩu của Trung cộng sang Mỹ trong sáu tháng đầu năm 2025 đã giảm 11% so với cùng kỳ năm 2024.

Trong khi đó, xuất khẩu của Trung cộng sang một số đối tác thương mại khác lại tăng, cho thấy các doanh nghiệp Trung cộng đã tìm được khách hàng ở những thị trường khác.

Xuất khẩu của Trung cộng sang Ấn Độ trong năm nay đã tăng 14% so với cùng kỳ năm ngoái; mức tăng lần lượt là 7% và 8% đối với Liên minh châu Âu (EU) và Vương Quốc Anh.

Một điểm đáng chú ý khác là giá trị hàng xuất khẩu của Trung cộng sang các quốc gia ASEAN – bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Indonesia và Malaysia – tăng 13% trong cùng giai đoạn.

Chính quyền Trump bày tỏ lo ngại rằng các doanh nghiệp Trung cộng có thể đang tìm cách lách thuế bằng cách thiết lập cơ sở sản xuất tại các quốc gia láng giềng ở Đông Nam Á – nơi họ chuyển các mặt hàng bán thành phẩm đến – rồi từ đó xuất khẩu hàng hóa hoàn chỉnh sang Mỹ.

Hiện tượng "né thuế" (tariff jumping) kiểu này từng xảy ra khi ông Trump áp thuế lên các tấm pin mặt trời của Trung cộng trong nhiệm kỳ đầu tiên.

Một số nhà kinh tế cho rằng việc Trung cộng gia tăng xuất khẩu sang các nước ASEAN có thể có liên quan đến hiện tượng nói trên.

Thêm thỏa thuận thương mại

Một số quốc gia đã phản ứng trước cuộc chiến thương mại của ông Trump bằng cách tìm cách tăng cường quan hệ thương mại với các quốc gia khác, thay vì dựng lên các rào cản của riêng mình.

Anh và Ấn Độ đã ký một thỏa thuận thương mại mà hai bên đã đàm phán trong suốt ba năm.

Na Uy, Iceland, Thụy Sĩ và Liechtenstein – các nước thuộc khối Hiệp hội Thương mại Tự do châu Âu (EFTA) – đã đạt được một thỏa thuận thương mại mới với một số quốc gia Mỹ Latinh thuộc khối Mercosur.

EU đang thúc đẩy một hiệp định thương mại mới với Indonesia.

Canada cũng đang xem xét khả năng ký kết một hiệp định thương mại tự do với ASEAN.

Một số quốc gia khác cũng đã tận dụng sự đứt gãy trong thương mại Mỹ-Trung.

Trung cộng vốn là một trong những quốc gia nhập khẩu đậu lớn nhất thế giới từ Mỹ – loại nông sản được dùng làm thức ăn cho 440 triệu con heo của nước này.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Bắc Kinh ngày càng chuyển sang mua đậu nành từ Brazil thay vì từ Mỹ – một xu hướng mà các nhà phân tích cho rằng đã tăng tốc do tác động từ cuộc thương chiến mới nhất do ông Trump khơi mào, cùng với các mức thuế trả đũa mới mà Bắc Kinh áp đặt lên hàng nông sản nhập khẩu từ Mỹ.

Vào tháng 6/2025, Trung cộng đã nhập khẩu 10,6 triệu tấn đậu nành từ Brazil, trong khi chỉ nhập 1,6 triệu tấn từ Mỹ.

Khi Trung cộng áp thuế trả đũa lên đậu nành Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, chính quyền của ông đã cảm thấy cần phải trợ cấp trực tiếp cho nông dân Mỹ để bù đắp thiệt hại.

Giá tiêu dùng tại Mỹ bắt đầu tăng

Các nhà kinh tế cảnh báo rằng thuế quan của ông Trump, khiến hàng nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn, cuối cùng sẽ đẩy giá cả tại Mỹ tăng lên.

Tỷ lệ lạm phát chính thức của Mỹ trong tháng Sáu là 2,7%, nhích nhẹ so với mức 2,4% của tháng Năm, nhưng vẫn thấp hơn mức 3% được ghi nhận hồi tháng Một.

Việc các doanh nghiệp tích trữ hàng hóa trong nửa đầu năm đã giúp các nhà bán lẻ hấp thụ phần nào tác động của thuế quan mà chưa cần phải tăng giá bán lẻ.

Tuy nhiên, theo dữ liệu chính thức mới nhất, các nhà kinh tế đã bắt đầu nhận thấy dấu hiệu các khoản thuế quan của ông Trump đã bắt đầu ảnh hưởng tới giá tiêu dùng tại Mỹ.

Một số mặt hàng nhập khẩu – như các thiết bị gia dụng lớn, máy vi tính, dụng cụ thể thao, sách và đồ chơi – đã ghi nhận mức tăng giá rõ rệt trong tháng Sáu.

Các nhà nghiên cứu tại Phòng Nghiên cứu Giá cả của Đại học Harvard, nơi đang theo dõi tác động của các biện pháp thuế quan năm 2025 theo thời gian thực bằng cách sử dụng dữ liệu trực tuyến từ bốn nhà bán lẻ lớn của Mỹ, đã phát hiện rằng giá hàng nhập khẩu vào Mỹ và các sản phẩm trong nước đang bị thuế quan ảnh hưởng đang tăng nhanh hơn trong năm 2025 so với các mặt hàng nội địa không chịu tác động của thuế.

 

Ben Chu, Daniel Wainwright & Phil Leake

***

Thuế mới: Việt Nam có còn cơ hội đàm phán?

https://baomai.blogspot.com/2025/08/thue-moi-viet-nam-co-con-co-hoi-am-phan.html