Khủng hoảng nước ở Iraq hé lộ những bí mật cổ xưa

Hạn hán tại hồ chứa nước đập Mosul đã làm lộ ra 40 ngôi mộ thời Hy Lạp hóa với những chiếc quan tài bằng đất sét gần tàn tích thành phố đã mất, khi mực nước giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 1933 do tình trạng thiếu nước cục bộ.

Một ngôi mộ gần đây được các nhà khảo cổ học người Kurd phát hiện gần đập Mosul. (Ảnh: Cục Di sản và Cổ vật Dokuk) Bởi MAITAL ROZENBOIMS 1 THÁNG 9 NĂM 2025 10:19 Cập nhật: 1 THÁNG 9 NĂM 2025 11:53

Cuộc khai quật đang diễn ra tại hồ chứa nước đập Mosul của Iraq đã mang lại những phát hiện từ thời Hy Lạp hóa. "Cho đến nay, chúng tôi đã phát hiện ra khoảng 40 ngôi mộ", ông Bekas Brefkany, Giám đốc Cục Di sản tại Duhok, người chỉ đạo cuộc khai quật, cho biết. Theo CBS News, các nhà khảo cổ đã ghi nhận những chiếc quan tài bằng đất sét nằm trong số các ngôi mộ ở rìa hồ chứa gần Khanke, tỉnh Duhok, và những di vật này có niên đại hơn 2.300 năm trước. Gần đó là tàn tích của một thành phố thời Hy Lạp hóa đã mất và một nghĩa trang lớn.

Brefkany cho biết nhóm đã làm việc trong điều kiện mở cửa do mực nước thấp bất thường. Năm 2023, họ đã khảo sát khu vực này nhưng chỉ nhìn thấy một phần của một vài ngôi mộ vì nước dâng cao. Công việc đã tiến triển trong năm nay khi mực nước hồ chứa xuống mức thấp nhất. Ông cho biết các ngôi mộ có niên đại từ thời Hy Lạp hóa-Seleucid.

Nhóm đã chuyển sang khai quật các ngôi mộ để chuyển đến Bảo tàng Duhok trước khi địa điểm này bị ngập lại. "Hạn hán ảnh hưởng đáng kể đến nhiều thứ, chẳng hạn như nông nghiệp và điện. Tuy nhiên, đối với chúng tôi, những nhà khảo cổ học... nó cho phép chúng tôi khai quật", Brefkany nói.

Những phát hiện này đến khi Iraq phải đối mặt với cuộc khủng hoảng nước. Chính quyền tuyên bố rằng trữ lượng nước quốc gia đã giảm xuống còn khoảng 8% công suất, mức thấp nhất kể từ năm 1933. Các quan chức viện dẫn nhiệt độ tăng cao, tình trạng thiếu hụt kinh niên và hạn hán hàng năm, cùng với lượng mưa giảm và lượng bốc hơi cao hơn. Chính quyền cũng đổ lỗi cho các đập thượng nguồn ở Iran và Thổ Nhĩ Kỳ làm giảm dòng chảy của sông Tigris và Euphrates.

Bối cảnh rộng hơn đã nhấn mạnh những rủi ro. Đập Mosul, được xây dựng trên sông Tigris, đã nhấn chìm hơn 80 ngôi làng, trường học và di tích khảo cổ, đồng thời cung cấp nước và điện; nó chứa tới 11 tỷ mét khối và sản xuất khoảng 580 megawatt mỗi ngày, theo Enikos.

Biến động mực nước đã làm lộ ra các địa điểm khác. Năm 2023, một ngôi làng Yazidi nằm dưới nước gần bốn thập kỷ đã nổi lên, tiếp theo là một ngôi mộ Yazidi từ năm 1961 dọc theo sông Tigris; đầu năm 2025, một tòa nhà trường học bị chìm từ lâu đã xuất hiện ở Hanke, theo Enikos. Người Yazidi là một nhóm thiểu số sắc tộc-tôn giáo ở miền bắc Lưỡng Hà, đặc biệt là ở tỉnh Nineveh và khu vực Kurdistan.

"Kể từ năm 2018, chúng tôi đã theo dõi mực nước, khi đợt sụt giảm lớn đầu tiên làm sáng tỏ những phát hiện cổ xưa. Và với phát hiện mới này, điều tương tự cũng đang diễn ra", Brefkany nói. "Sau khi xây dựng Đập Mosul vào năm 1986, một số lượng lớn các di chỉ khảo cổ đã bị nhấn chìm", Brefkany nói.

Các nhà nghiên cứu cho biết những ngôi mộ này đã bổ sung thêm chi tiết về thời kỳ Hy Lạp hóa ở miền bắc Iraq, khi các nền văn hóa Lưỡng Hà địa phương tương tác với các nhà cai trị và người định cư Hy Lạp. Những tài liệu này có thể giúp tái hiện lại hoạt động thương mại, văn hóa và quản trị trong khu vực.