Mỹ-Việt Nam thúc đẩy thương mại, gỡ bỏ thuế một số hàng hóa

Hoa Kỳ và Việt Nam sẽ hoàn tất một thỏa thuận thương mại trong vài tuần tới, theo đó thuế quan đối ứng sẽ được áp dụng trong khoảng 0%-20%, theo tuyên bố chung được Nhà Trắng công bố hôm 26/10.

Hai nước đã đồng ý về một khuôn khổ cho thỏa thuận nhằm đảm bảo thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng giữa hai quốc gia.

Vào tháng Bảy, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố rằng Hoa Kỳ sẽ áp mức thuế 20% đối với nhiều sản phẩm của Việt Nam, cũng như mức thuế 40% đối với hàng hóa trung chuyển qua Việt Nam từ các nước thứ ba.

Trong thỏa thuận mới, Hoa Kỳ sẽ giữ mức thuế đối ứng 20% đối với hàng hóa Việt Nam, nhưng sẽ xác định những sản phẩm có thể giảm thuế xuống 0%.

Tuyên bố ngày 26/10 cho biết, thỏa thuận này sẽ mang lại cho các nhà xuất khẩu của cả hai nước cơ hội chưa từng có để tiếp cận thị trường của nhau.

"Trong vài tuần tới, Hoa Kỳ và Việt Nam sẽ làm việc để hoàn tất Thỏa thuận Thương mại Đối ứng, Công bằng và Cân bằng, chuẩn bị thỏa thuận để ký kết, và tiến hành các thủ tục trong nước trước khi thỏa thuận chính thức có hiệu lực," tuyên bố cho biết.

Tuyên bố cho biết, Hoa Kỳ và Việt Nam cũng sẽ hợp tác để giải quyết các lợi ích của cả hai nước liên quan đến các rào cản phi thuế quan.

Việt Nam đã đồng ý chấp nhận các loại xe được chế tạo theo tiêu chuẩn an toàn và khí thải của Mỹ; giải quyết vấn đề giấy phép nhập khẩu đối với thiết bị y tế của Mỹ; đơn giản hóa các yêu cầu và thủ tục phê duyệt đối với sản phẩm dược phẩm của Mỹ.

Hoa Kỳ và Việt Nam cũng cam kết sẽ giải quyết và ngăn ngừa các rào cản đối với sản phẩm nông nghiệp của Mỹ tại thị trường Việt Nam, bao gồm cả việc công nhận sự giám sát và các chứng nhận hiện đang được các cơ quan quản lý của Mỹ cấp phép.

Ngoài ra, Việt Nam cũng sẽ thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của mình theo một số hiệp ước sở hữu trí tuệ quốc tế.

Hai bên cũng sẽ phối hợp giải quyết những vấn đề liên quan đến "lao động, môi trường, hải quan và tạo thuận lợi thương mại, các quy chuẩn quản lý tốt, cũng như những hành vi gây méo mó thị trường của doanh nghiệp nhà nước."

Tuyên bố nhấn mạnh:

"Hoa Kỳ và Việt Nam cam kết tăng cường hợp tác hướng tới các mục tiêu chung để nâng cao khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng, bao gồm giải quyết tình trạng trốn thuế và hợp tác về kiểm soát xuất khẩu."

Một báo cáo do Liên Hợp Quốc xuất bản vào tháng trước chỉ ra rằng Việt Nam chịu thiệt hại nặng nề nhất do thuế quan của Mỹ ở Đông Nam Á.

Các biện pháp thuế quan mà Mỹ áp đặt từ tháng 8/2025 có nguy cơ làm giảm tới 1/5 kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này, khiến Việt Nam trở thành quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất ở Đông Nam Á, theo ước tính của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP).

Việt Nam là nước xuất khẩu lớn thứ sáu thế giới sang Mỹ với tổng giá trị hàng hóa năm 2024 lên tới 136,5 tỷ USD, theo số liệu từ phía Mỹ.

Ông Philip Schellekens, kinh tế trưởng của UNDP khu vực châu Á-Thái Bình Dương, nói rằng trong kịch bản xấu nhất về lạm phát rất cao ở Mỹ do thuế quan gây ra, mức thuế 20% áp lên hàng hóa Việt Nam có thể khiến kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ "giảm dần theo thời gian hơn 25 tỷ USD, gần 1/5 tổng kim ngạch hàng năm".

Số liệu đầu tiên của Việt Nam được công bố kể từ khi thuế quan có hiệu lực vào ngày 7/8 cho thấy, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường lớn nhất là Mỹ đã giảm 2% trong tháng Tám so với tháng Bảy, với mặt hàng giày dép giảm 5,5%, theo Hải quan Việt Nam.

Năm ngoái, thặng dư thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, đạt 123 tỷ USD.

Tuần lễ của Trump ở châu Á: bàn về những 'được' và 'mất'

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đến châu Á để bắt đầu một tuần lễ ngoại giao dồn dập, trong đó có cuộc gặp được mong đợi từ lâu với Chủ tịch Trung cộng Tập Cận Bình.

Vấn đề hàng đầu trong chương trình nghị sự sẽ là thương mại – lĩnh vực nơi căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới một lần nữa đang leo thang.

Ông Trump đã hạ cánh xuống thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia, khi hội nghị của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) khai mạc vào hôm 26/10.

Sau đó, ông sẽ đến thăm Nhật Bản và cuối cùng là Hàn Quốc, nơi Nhà Trắng cho biết ông sẽ gặp ông Tập.

Vậy những thành quả mà ông Trump và các nhà lãnh đạo khác đang kỳ vọng là gì – và đâu là những rủi ro tiềm ẩn?

Các phóng viên của chúng tôi giải thích những điều bạn cần biết về tuần lễ sắp tới.

Với Trump, Trung cộng là yếu tố then chốt

Việc ký kết các thỏa thuận thương mại mới nhằm tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Mỹ, đồng thời duy trì nguồn thu thuế quan chảy vào ngân khố Mỹ, chắc chắn sẽ là trọng tâm trong chuyến công du châu Á của ông Trump.

Dù có nhiều bên tham gia vào "vũ điệu" thương mại toàn cầu, yếu tố then chốt quyết định sự thành công hay thất bại của ông Trump vẫn là Trung cộng.

Cuộc gặp đã được lên lịch giữa ông Trump và nhà lãnh đạo Trung cộng Tập Cận Bình bên lề Hội nghị APEC – cuộc gặp đầu tiên kể từ năm 2019 – có thể sẽ định hình quỹ đạo quan hệ Mỹ - Trung trong phần còn lại của nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump.

Như chính ông Trump đã thừa nhận, các mức thuế trừng phạt khắt khe đối với hàng nhập khẩu từ Trung cộng là không thể duy trì lâu dài. Và dù ông không nói thẳng ra, một cuộc chiến kinh tế leo thang với đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ sẽ mang lại hậu quả tàn khốc – cho cả Mỹ, Trung cộng và phần còn lại của thế giới.

Những cú lao dốc mạnh của các chỉ số chứng khoán lớn ở Mỹ mỗi khi Washington và Bắc Kinh rơi vào bế tắc đã nhấn mạnh thực tế này.

Khi trở về Mỹ vào tuần tới, ông Trump hẳn sẽ hài lòng nếu đạt được thỏa thuận với Hàn Quốc và đảm bảo có thêm khoản đầu tư mới từ Nhật Bản vào lĩnh vực sản xuất của Mỹ.

Ưu tiên hàng đầu của ông chắc chắn là thuyết phục ông Tập nối lại việc mua các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ, nới lỏng những hạn chế gần đây đối với việc tiếp cận khoáng sản đất hiếm của Trung cộng, tạo điều kiện hơn cho các công ty Mỹ tiếp cận thị trường Trung cộng và tránh một cuộc chiến thương mại toàn diện.

Với ông Trump, điều đó quyết định toàn bộ trận đấu.

Chiến lược dài hạn của ông Tập

Khi nhà lãnh đạo Trung cộng Tập Cận Bình gặp ông Trump vào ngày 30/10 tại Hàn Quốc, ông muốn thể hiện mình là người đàm phán cứng rắn hơn.

Đó là lý do ông đã tận dụng quyền kiểm soát gần như tuyệt đối của Trung cộng đối với đất hiếm – những loại khoáng sản không thể thiếu để sản xuất chip bán dẫn, hệ thống vũ khí, ô tô hay thậm chí là điện thoại thông minh.

Đây là điểm yếu của Mỹ, và Trung cộng đang khai thác triệt để điều đó – cũng giống như việc Bắc Kinh gây tổn hại cho nông dân Mỹ, nhóm cử tri nòng cốt của ông Trump ở các vùng nông thôn, bằng cách ngừng mua đậu nành của họ.

Ông Tập cũng đã rút ra bài học từ "Trump phiên bản 1.0", và lần này, dường như Bắc Kinh sẵn sàng chấp nhận nỗi đau từ các mức thuế cao.

Một lý do là bởi Mỹ – quốc gia từng chiếm tới một phần năm lượng hàng xuất khẩu của Trung cộng – giờ đây không còn là thị trường quan trọng đến thế nữa.

Tuy nhiên, ông Tập vẫn phải tìm cách cân bằng giữa cuộc chiến kinh tế với Mỹ và những thách thức trong nước.

Và Washington hiểu rõ những thách thức mà ông Tập đang đối mặt: tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ cao, khủng hoảng bất động sản, nợ của chính quyền địa phương ngày càng tăng và một dân số không muốn chi tiêu.

Các nhà phân tích cho rằng Trung cộng có thể sẵn sàng thỏa thuận nếu ông Trump đồng ý nối lại việc xuất khẩu chip AI tiên tiến hoặc giảm bớt hỗ trợ quân sự cho Đài Loan.

Nhưng để đạt được điều đó sẽ không dễ dàng. Một sự khác biệt lớn là dường như ông Trump sẵn sàng thử vận may và đánh cược, trong khi ông Tập lại đang chơi một ván cờ dài hơi hơn nhiều.

Vì vậy, câu hỏi đặt ra là: liệu ông Trump có đủ kiên nhẫn để chờ đợi không?

Một vai trò nổi bật trong 'hòa bình'

Tổng thống Mỹ dường như chỉ quan tâm đến một điều duy nhất trong chuyến thăm Malaysia lần này: đóng vai chính trong buổi lễ được sắp xếp riêng cho ông, nơi Thái Lan và Campuchia sẽ ký một dạng thỏa thuận hòa bình nào đó.

Những bất đồng giữa hai quốc gia về vấn đề biên giới vẫn chưa được giải quyết, nhưng dưới áp lực phải đạt được một kết quả cụ thể, họ đã có tiến triển trong việc nhất trí phi quân sự hóa khu vực biên giới.

Cả hai bên đều không dám khiến Tổng thống Trump thất vọng. Vào tháng Bảy vừa qua, khi họ vẫn còn nã pháo vào nhau, lời đe dọa của ông Trump về việc chấm dứt đàm phán thuế quan đã buộc họ phải lập tức ngừng bắn.

Các quốc gia thành viên ASEAN khác hy vọng rằng chỉ cần sự hiện diện – dù ngắn ngủi – của ông Trump cũng có thể giúp bình thường hóa quan hệ với Mỹ.

Họ vừa trải qua một năm đầy biến động, khi các nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu của khu vực bị chao đảo mạnh bởi cuộc chiến thuế quan do ông Trump khơi mào. Xuất khẩu từ khu vực này sang Mỹ đã tăng gấp đôi kể từ chuyến thăm trước của ông Trump tới hội nghị thượng đỉnh ASEAN năm 2017.

Khi ông Trump rời đi, các nhà lãnh đạo khác có thể trở lại với cách làm thường nhật – kiểu ngoại giao thầm lặng, từng bước, giúp thúc đẩy tiến trình hội nhập chậm rãi giữa họ.

Cũng nằm trong chương trình nghị sự là một cuộc xung đột không thu hút được sự chú ý của ông Trump – cuộc nội chiến ở Myanmar, nỗi ám ảnh bao trùm mọi kỳ hội nghị ASEAN kể từ khi nó bùng nổ sau cuộc đảo chính tàn bạo năm 2021.

Hoan nghênh các thỏa thuận trên giấy

Các trung tâm sản xuất của châu Á, chiếm phần lớn sản lượng toàn cầu, đang tìm cách có một khoảng lặng sau các mức thuế quan của ông Trump.

Một số đã đạt được thỏa thuận, trong khi số khác vẫn đang mắc kẹt trong các cuộc đàm phán – nhưng chưa bên nào ký kết chính thức.

Vì vậy, các thỏa thuận trên giấy, hoặc ít nhất là những cuộc đàm phán đầy hứa hẹn, cũng sẽ được hoan nghênh.

Hãy lấy Trung cộng làm ví dụ.

Cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập báo hiệu tiến triển, nhưng hai nhà lãnh đạo vẫn còn nhiều vấn đề phải giải quyết, từ các mức thuế và kiểm soát xuất khẩu, đến gốc rễ của tất cả: sự cạnh tranh giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới khi họ đua nhau giành lợi thế trong AI và công nghệ tiên tiến.

Mọi nới lỏng trong căng thẳng này sẽ mang lại sự nhẹ nhõm cho các quốc gia khác trong khu vực vốn bị kẹt giữa hai cường quốc.

Đông Nam Á có thể là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất – ví dụ, khu vực này gắn chặt vào chuỗi cung ứng điện tử của Mỹ, nhưng lại phụ thuộc nhiều vào nhu cầu của Trung cộng.

Xuất khẩu sang Mỹ đã tăng gấp đôi trong thập kỷ qua, nhưng các mức thuế từ 10% đến 40% sẽ khiến các nhà sản xuất ở Việt Nam, Indonesia, Singapore và Thái Lan chịu tác động nặng nề.

Điều này cũng có thể gây khó khăn cho các nhà sản xuất chip của Mỹ như Micron Technology, vốn vận hành các nhà máy ở Malaysia.

Năm ngoái, nước này xuất khẩu khoảng 10 tỷ USD chip bán dẫn sang Mỹ, chiếm xấp xỉ một phần năm tổng lượng nhập khẩu chip của Mỹ.

Các nền kinh tế giàu có như Nhật Bản và Hàn Quốc đối mặt với một tình thế khác.

Mặc dù là đồng minh thân cận của Mỹ, họ sẽ trải qua thời gian đầy bất định – và muốn đảm bảo các điều khoản thuế quan cũng như đầu tư.

Các hãng ô tô ở cả hai nước, vốn coi Mỹ là thị trường then chốt, đã phải vật lộn để ứng phó với sự hỗn loạn này.

Một thử thách sớm đối với thủ tướng mới của Nhật Bản

Ông Trump đã mô tả Thủ tướng mới của Nhật Bản, Sanae Takaichi, là một người phụ nữ với "sức mạnh và trí tuệ" tuyệt vời.

Tuần này, khả năng của bà trong việc xây dựng một mối quan hệ ổn định và hiệu quả với ông Trump sẽ là thử thách sớm đối với năng lực lãnh đạo của bà – cũng như vị thế của Nhật Bản trong trật tự thế giới đang thay đổi.

Trong bài phát biểu đầu tiên tại Quốc hội, bà cam kết tăng ngân sách quốc phòng của Nhật Bản, báo hiệu ý định gánh vác nhiều trách nhiệm an ninh hơn cùng với Washington.

Ông Trump từng nhắc tới điều này trước đây và được dự đoán sẽ thúc giục Tokyo đóng góp nhiều hơn cho việc triển khai lực lượng Mỹ – Nhật Bản là nơi có số lượng quân đội Mỹ đồn trú ở nước ngoài lớn nhất, khoảng 53.000 quân.

Cả hai bên cũng muốn hoàn tất một thỏa thuận thuế quan do người tiền nhiệm của bà đàm phán.

Điều này đặc biệt có lợi cho các "ông lớn" ngành ô tô của Nhật Bản – Toyota, Honda và Nissan – khi giảm thuế nhập khẩu ô tô Nhật Bản vào Mỹ từ 27,5% xuống còn 15%, giúp các hãng này trở nên cạnh tranh hơn so với các đối thủ Trung cộng.

Bằng việc giữ Ryosei Akazawa làm trưởng nhóm đàm phán thuế, bà Takaichi đang đặt cược vào tính liên tục trong chính sách.

Đổi lại, Nhật Bản cam kết đầu tư 550 tỷ USD vào Mỹ để củng cố chuỗi cung ứng trong lĩnh vực dược phẩm và bán dẫn.

Ông Trump cũng cho biết Nhật Bản sẽ tăng mua các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ, bao gồm cả gạo – một bước đi được Washington hoan nghênh nhưng gây lo lắng cho nông dân Nhật Bản.

Mối quan hệ của bà Takaichi với cố Thủ tướng Shinzo Abe, người từng có mối quan hệ gần gũi với ông Trump, cũng có thể có lợi cho bà.

Ông Abe nổi tiếng từng dùng những ván golf tại Mar-a-Lago để giành được sự tin tưởng của ông Trump – kiểu ngoại giao cá nhân mà bà Takaichi có thể muốn bắt chước.

Bàn về thuế quan trong khi Kim Jong-un đang là ẩn số

Đối với Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung, vấn đề cấp bách nhất là các mức thuế quan của ông Trump.

Tuy nhiên, mối quan tâm đó từng bị lu mờ tạm thời bởi những đồn đoán lan rộng rằng ông Trump có thể sẽ thăm khu vực biên giới để gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un.

Vào tháng Tám, ông Lee đã dành phần lớn thời gian ở Phòng Bầu dục để tâng bốc ông Trump như một "nhà kiến tạo hòa bình".

Đáp lại, ông Trump đã tỏ ra hào hứng với khả năng ngồi lại cùng ông Kim, người mà ông chưa gặp lại kể từ năm 2019. Ông Kim từng nói tháng trước rằng ông vẫn nhớ ông Trump "với những tình cảm tốt đẹp".

Các nhà phân tích tin rằng ông Kim đang hy vọng hợp pháp hóa chương trình vũ khí hạt nhân của mình thông qua một cuộc thượng đỉnh nữa với tổng thống Mỹ. Hiện không có dấu hiệu nào cho thấy một cuộc gặp như vậy đang được chuẩn bị.

Dù sao đi nữa, ông Lee vẫn phải đàm phán một thỏa thuận thương mại.

Các cuộc đàm phán nhằm giảm thuế nhập khẩu của Mỹ đối với hàng xuất khẩu Hàn Quốc từ 25% xuống 15% vẫn đang bế tắc, mặc dù các quan chức Seoul đã nhiều lần đến Washington.

Điểm nghẽn là việc ông Trump khăng khăng yêu cầu Seoul đầu tư trước 350 tỷ USD vào Mỹ – tương đương khoảng một phần năm nền kinh tế Hàn Quốc, một khoản đầu tư khổng lồ mà Seoul lo ngại có thể gây ra khủng hoảng tài chính.

Tuy nhiên, trong những ngày gần đây, các quan chức Hàn Quốc bày tỏ hy vọng, nói về những tiến triển cụ thể. Họ cũng hy vọng có thể đạt được một thỏa thuận ký kết vào cuối hội nghị thượng đỉnh giữa ông Trump và ông Lee vào hôm 29/10.