Vị thế cà phê robusta của Việt Nam bị đe dọa

Brazil đang tự định vị với mục tiêu vượt qua Việt Nam để trở thành nhà sản xuất cà phê robusta lớn nhất thế giới, theo một báo cáo do ngân hàng Rabobank (Hà Lan) công bố gần đây, Reuters đưa tin.

Sản lượng cà phê robusta ở Brazil đã tăng đều đặn trong những năm gần đây, và dự kiến sẽ đạt 24,7 triệu bao (60kg/bao) vào năm 2025, theo dự báo của Rabobank, tăng từ 19 triệu bao vào năm 2020.

Trong khi đó, Bộ Nông nghiệp Mỹ ước tính Việt Nam sẽ sản xuất khoảng 30 triệu bao Robusta trong niên vụ 2025/26.

Robusta có hương vị đậm đà và hàm lượng caffeine cao hơn so với cà phê arabica, vốn có vị dịu nhẹ hơn.

Robusta được sử dụng chủ yếu để sản xuất cà phê hòa tan, nhưng cũng được dùng trong các hỗn hợp cà phê espresso và đồ uống đá, trong khi arabica được các thương hiệu cao cấp như Starbucks và Nespresso ưa chuộng.

Giống cà phê này này thể hiện khả năng chống chịu vượt trội với nhiệt độ, hạn hán và sâu bệnh so với arabica, khiến robusta ngày càng trở nên hấp dẫn khi biến đổi khí hậu đang hạn chế sản xuất cà phê truyền thống.

Báo cáo chỉ ra nhiệt độ ở các vùng cà phê trọng điểm của Brazil đã tăng từ 1,3 đến 1,6 độ C trong 50 năm qua, trong khi lượng mưa trung bình đã giảm từ 93 đến 211 milimet.

Ngân hàng này nhận định việc tưới tiêu đã nổi lên như một chiến lược thích ứng quan trọng và ước tính 71% diện tích trồng robusta của Brazil hiện đang được tưới tiêu, với dự báo con số này có thể đạt 363.800ha vào năm 2040.

Báo cáo cho hay chi phí canh tác các đồn điền robusta là khá cao, vào khoảng 15.700 USD/ha. Tuy nhiên, Rabobank cũng nhận định năng suất của loại cây này cao hơn đáng kể - năng suất trên mỗi héc ta cao hơn gần 170% so với arabica - giúp bù đắp chi phí, với thời gian hoàn vốn ước tính khoảng bốn năm.

Báo cáo cũng bổ sung rằng Brazil có khoảng 28 triệu héc ta đất đồng cỏ đã bị thoái hóa, thích hợp để chuyển đổi thành đất nông nghiệp, cho phép mở rộng sản xuất mà không cần phá rừng.

Việc cà phê hòa tan được miễn trừ khỏi các quy tắc chống phá rừng của Liên minh Châu Âu dự kiến sẽ thúc đẩy hơn nữa nhu cầu đối với các sản phẩm làm từ robusta, có khả năng đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng sản xuất của Brazil, báo cáo kết luận.

Việt Nam đang gặp khó khăn gì?

Ông Trịnh Đức Minh, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, hồi tháng Năm tại chương trình Tôn vinh cà phê - trà Việt do báo Người lao động tổ chức, từng nhận định rằng Brazil có thể vượt qua Việt Nam chỉ trong 2-3 năm tới để vươn lên dẫn đầu về sản xuất robusta.

Nguyên nhân là nhờ quốc gia Nam Mỹ áp dụng các tiến bộ kỹ thuật và chính sách phát triển bền vững.

Ông Minh nói thêm sản lượng robusta của quốc gia Nam Mỹ đang tăng nhanh nhờ các hợp tác xã quy mô lớn, hoạt động chuyên nghiệp và năng suất bình quân đạt 7-8 tấn/ha.

Ngược lại, sản xuất cà phê Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn vì sản xuất manh mún, sản lượng cà phê, khoảng 1,6 - 1,8 triệu tấn/năm, chủ yếu do các hộ nhỏ lẻ cung cấp, thiếu trang trại lớn, gây khó khăn cho việc đầu tư chế biến sâu.

Bên cạnh đó, người dân liên tục chuyển đổi cây trồng như sầu riêng, bơ, tiêu,... theo lợi nhuận ngắn hạn, khiến sản lượng cà phê biến động thất thường, năng suất thấp khi chỉ đạt 3-4 tấn/ha.

Ông Trần Ngọc Quân, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU, tại chương trình cho hay cà phê Việt Nam xuất khẩu vào EU phần lớn vẫn là cà phê thô, chưa được chế biến sâu. Điều này khiến thương hiệu cà phê Việt chưa được nhận diện rộng rãi.

Ông Gruber Alexander Lukas - Giám đốc Alambé Việt Nam - nói rằng quốc gia này nên tập trung vào sản phẩm riêng có như robusta.

Cà phê cần được giới thiệu không chỉ là thức uống mà còn là giá trị văn hóa, công sức và đặc trưng vùng miền. Ông Lukas cũng nhấn mạnh xu hướng ưa chuộng cà phê "thật", không pha trộn.