BM: Những ẩn số đàng sau giá xăng

Xăng dầu có thể nói là đề tài năng lượng được chú ý nhất trên thế giới trong vài tháng qua. Kẻ được người mất khác nhau, khi giá xăng cao và ổn định kéo dài cả thập niên, thình lình xuống giá ngoạn mục.

Trên trang báo này, mời quý độc giả cùng chúng tôi tìm hiểu những ẩn số đằng sau vụ xăng dầu rớt giá, những toan tính chánh trị của các xứ xuất cảng dầu hỏa, và liệu giá xăng sẽ tiếp tục thấp và trong bao lâu. Ngược dòng thời gian, mới hồi tháng 6-2014, giá dầu thô toàn thế giới vẫn còn ở mức $115 mỗi thùng. Đến Thứ Sáu, 23-1-2015, lúc trang báo này lên khuôn, giá dầu thô chỉ còn phân nửa, xuống đến mức $49 mỗi thùng.

Như chúng tôi cũng đã có ghi nhận trước đây, tình cảnh này bắt buộc kỹ nghệ khai thác dầu hỏa tại Hoa Kỳ phải điều chỉnh. Vào tuần lễ cuối năm 2014, số mỏ dầu trên lục địa Hoa Kỳ giảm đi 37, chỉ còn 1,499 mỏ hoạt động. Một tuần trước đó, 10 mỏ dầu đã đóng cửa, và tuần trước nữa có 29 mỏ dầu ngừng bơm dầu hỏa. Hãng ConocoPhillips, một trong những công ty năng lượng lớn nhất, công bố trong năm 2015 chỉ đầu tư phát triển $13.5 tỉ, giảm 20% so với 2014. Tất cả những diễn biến này đều có phần tác động bởi thực tế mức cung cấp dầu trên toàn cầu, tính trung bình, thặng dư đến 2 triệu thùng dầu mỗi ngày.

Một cơ sở khai thác dầu hỏa tại tiểu bang California.

Khi suy xét những uẩn khúc đằng sau vụ biến động giá xăng dầu, cần thiết tra lại lịch sử. Thập niên 1970 đánh dấu một bước ngoặt quyết định trong mối tương quan giữa dầu hỏa và cường lực trên trường thế giới. Trong vụ khủng hoảng dầu hỏa 1973, các xứ Ả Rập trong khối OPEC sản xuất dầu hỏa giảm thiểu xuất cảng nhằm trả đũa Tây Phương hậu thuẫn Do Thái. Đến 1979, biến đổi thời cuộc, với phe Hồi Giáo cực đoan tiếm quyền tại Iran, nguồn cung cấp dầu hỏa lại thêm 1 phen thất tán.

Phản ứng trên sàn chứng khoán khi xăng dầu tiếp tục xuống giá.

Sau đó, các cường quốc kỹ nghệ Tây Phương điều chỉnh chánh sách đối ngoại, tiếp cận và ràng buộc chặt chẽ với các xứ xuất cảng dầu hỏa để tránh biến động dầu hỏa. Đây là lý do vì sao dầu hỏa rớt giá như hiện tại đang làm điêu đứng vài quốc gia mà ngân khố dựa chánh yếu vào xuất cảng dầu hỏa như Venezuela. Khi một thùng dầu thô xuống dưới $100, buôn bán lỗ lã, giá xăng mới và thấp thậm chí còn hiệu quả hơn cả các biện pháp cấm vận phức tạp và tốn kém, làm suy kiệt ngân sách các nước này.

Một nhân vật chánh trong vụ khủng hoảng giá xăng dầu hiện tại là nhóm nước xuất cảng dầu hỏa OPEC. Ngày 27-11-2014, nhóm này tuyên bố vẫn tiếp tục bơm dầu hỏa vào thị trường thế giới với tốc độ không đổi. Sau quyết định này, giá dầu hỏa xuống thêm 35% mỗi thùng. Không phải các nước OPEC liều lĩnh. Đây là nước cờ thương mại siêu thâm. Trong khi các nước OPEC thâm thủng ngân sách trong năm 2015 (đoản kỳ), sách lược của họ nhằm bảo vệ thị phần năng lượng cho nhiều năm sắp tới (trường kỳ).

Thất thu từ nguồn xuất cảng dầu hỏa,

Venezuela

bắt đầu có rối loạn xã hội.

Các xứ xuất cảng dầu hỏa trên thế giới ngày nay sản xuất chiếm 40% lượng dầu hỏa toàn cầu. Nói chung, dầu hỏa chiếm trung bình 65% doanh số xuất cảng của họ. Giá xăng xuống thấp do đó sẽ gây thiệt hại cho 12 nước thành viên OPEC tổng cộng $257 tỉ.

Nếu dầu hỏa tiếp tục rớt giá, nước Nga sẽ bị mất chừng $100 tỉ. Xuất cảng dầu hỏa và khí đốt chiếm trên 2/3 thu nhập quốc gia.

Tuy nhiên, tình cảnh của mỗi nước rất khác nhau. Nếu Venezuela bên bờ vực hỗn loạn thì Quỹ tiền tệ quốc tế (International Monetary Fund) ước tính 3 quốc gia chánh yếu trong OPEC là Saudi Arabia, United Arab Emirates (Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất) và Kuwait cùng nhau nắm giữ dự trữ ngoại tệ trên $2,000 tỉ. Lợi thế này làm cho họ có dự trữ tài chánh trong khi... chịu trận, chịu lỗ trong vụ khủng hoảng giá xăng dầu.

Malaysia

hạ dự báo phát triển kinh tế năm 2015, cảnh báo có thể thâm thủng tài chánh khi kỹ nghệ xuất cảng dầu hỏa bị thua lỗ.
Sách lược của các nước này là buông thả cho giá xăng tiếp tục rớt thêm nữa nhằm bức tử kỹ nghệ khai thác dầu hỏa bằng kỹ thuật “khoan ngang” (Fracking) tại Hoa Kỳ, cũng như nhiều nơi khác. Bộ Trưởng Dầu Hỏa của Kuwait vào giữa tháng 12-2014 đã thẳng thừng nói kỹ nghệ khai thác dầu “Shale” của Hoa Kỳ, hay các mỏ dầu ở Brazil, Tây Phi, Bắc Cực... tốn kém vận hành rất cao, xăng dầu xuống giá sẽ hạn chế sản xuất. Thực tế kỹ nghệ năng lượng riêng tại Hoa Kỳ cắt giảm mỏ dầu xác minh lập luận này.

Đây cũng không phải lần đầu tiên các nhà khai thác dầu hỏa Hoa Kỳ bị gài vô thế bí trong cuộc chiến giành giật thị phần của khối OPEC. Năm 1986, Saudi Arabia bán tống bán tháo toàn bộ kho dự trữ dầu hỏa khiến chỉ trong vòng 4 tháng giá xăng dầu giảm đến 67%, xuống xấp xỉ $10 mỗi thùng. Lần đó, kỹ nghệ khai thác dầu hỏa của Hoa Kỳ sụp đổ, kéo theo hệ lụy 1/4 thế kỷ sau đó mức sản xuất dầu hỏa tại Hoa Kỳ giảm dần, cùng lúc Saudi Arabia tái chiếm vị thế cường quốc xuất cảng dầu hỏa mạnh nhất.

Cảnh tại một cây xăng ở Lahore, Pakistan, hôm 20-1-2015.

Liệu giá dầu hỏa trên thế giới sẽ vẫn giữ ở mức thấp như hiện nay? Hoàn toàn không dễ đoán. Trên bề mặt, nếu nhu cầu xăng dầu vẫn thấp, trong lúc tốc độ sản xuất vẫn cao, thì giá xăng có thể không nhích lên lại một thời gian dài. Chính CEO của hãng British Petroleum đã dự báo giá xăng dầu sẽ duy trì ở mức thấp trong ‘hai hoặc ba năm nữa”. Hai trong số những nền kinh tế lớn nhất thế giới là Liên Âu và Nhật Bổn kinh tế vẫn đang lao đao, ít có nhu cầu năng lượng.

Nhưng mặt khác, chiến tranh, biến loạn rất có thể dễ dàng bùng nổ, tại Libya hay Iraq chẳng hạn, sẽ gây đình trệ sản xuất dầu ở đó. Âu Châu có thể thình lình trỗi dậy. Thậm chí Saudi Arabia đổi ý, cắt bớt hoạt động khai thác dầu hỏa, v.v... Tất cả những điều này có thể dễ dàng đẩy giá xăng nhích lên trở lại.