Hàn Quốc kẹt giữa hai siêu cường

"Không Trump!" - hàng trăm người hô vang khi họ tiến gần Đại sứ quán Mỹ ở trung tâm thủ đô Seoul của Hàn Quốc.

Một dãy xe buýt cảnh sát ngăn họ tiếp cận cổng, nhưng một bục sân khấu và loa phóng thanh đảm bảo tiếng hô vang vọng khắp quảng trường Gwanghwamun và lọt vào tai các đại diện của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Nếu so với "văn hóa biểu tình sôi động" vốn có của Hàn Quốc, đây chỉ là một cuộc biểu tình nhỏ.

Nhưng đó không phải là cuộc biểu tình duy nhất đang diễn ra. Cách đó vài trăm mét, trước cổng cung Gyeongbokgung, một đoàn người khác giương cao biểu ngữ và hô vang thông điệp hoàn toàn khác.

"Không Trung cộng!", kèm theo vài khẩu hiệu "Đảng Cộng sản Trung cộng cút đi!". Số người tham gia - vài trăm người - cũng không phải là đông so với tiêu chuẩn Hàn Quốc.

Dẫu vậy, dòng người đổ qua trung tâm Seoul trong một buổi chiều thứ Bảy nắng đẹp phần nào cho thấy "bài toán ngoại giao" mà Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung sẽ phải khéo léo xử lý trong tuần này khi đón cả lãnh đạo của Mỹ và Trung cộng.

Seoul từ lâu vẫn là một đồng minh then chốt của Hoa Kỳ - một "tình bạn được trui rèn trong máu lửa", như các lãnh đạo Hàn thường nói, kể từ Chiến tranh Triều Tiên 1950–1953, khi quân đội Mỹ giúp đẩy lùi cuộc xâm lược của miền Bắc. Hàn Quốc vẫn cần sự bảo vệ của Mỹ, nhưng cũng cần Trung cộng - đối tác thương mại lớn nhất và là thị trường xuất khẩu trọng yếu.

"Đây là một thời điểm đặc biệt nhạy cảm - Hàn Quốc đang bị kẹt trong thế lưỡng nan," chuyên gia Darcie Draudt-Vejares, thuộc Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận định.

"Năm này qua năm khác, Hàn Quốc trở thành hình mẫu cho nhiều quốc gia khác trên thế giới - vừa gắn bó sâu sắc về kinh tế với Trung cộng, vừa có quan hệ kinh tế chặt chẽ với Mỹ. Hiện nay, ông Lee Jae-myung đang tìm cách xoay xở giữa hai siêu cường này."

Chính vì thế, Hàn Quốc thậm chí còn đứng ra làm chủ nhà cho cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập Cận Bình vào ngày 30/10 – một sự kiện có thể mang lại bước đột phá mới trong cuộc chiến thương mại "lúc tan lúc hợp" giữa hai nước.

Đánh cược nhiều điều

Ở tuổi 61, ông Lee Jae-myung là một chính trị gia dày dạn kinh nghiệm nhưng phía trước ông là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn.

Chiến thắng vang dội của ông Lee hồi tháng Sáu diễn ra sau sáu tháng đầy biến động. Người tiền nhiệm của ông là Yoon Suk-yeol đã ban bố thiết quân luật trong một thời gian ngắn ngủi, dẫn đến biểu tình rầm rộ và khủng hoảng hiến pháp. Hệ quả là ông Yoon đã bị luận tội và phế truất, để lại một Hàn Quốc chia rẽ sâu sắc.

Thời điểm ông Lee nhậm chức, thuế quan của ông Trump khiến cả đồng minh lẫn đối thủ choáng váng. Hai bên bắt đầu đàm phán, và vào tháng Tám, ông Lee đến Nhà Trắng, thể hiện phong cách khéo léo, cởi mở và dường như đã đem lại kết quả.

Hàn Quốc tin rằng họ đã làm vừa lòng người bạn quyền lực. Seoul tuyên bố sẽ đầu tư 350 tỷ USD vào Mỹ và mua 100 tỷ USD khí tự nhiên hoá lỏng (LNG).

Đổi lại, ông Trump đồng ý giảm thuế quan từ 25% xuống 15%.

Thế nhưng, sau đó hơn 300 công dân Hàn Quốc bị bắt giữ trong một cuộc truy quét người nhập cư quy mô lớn tại nhà máy Hyundai ở bang Georgia, Mỹ. Gần như tất cả đã được trở về Hàn Quốc, nhưng vụ việc vẫn làm rạn nứt quan hệ song phương - nhất là khi Hyundai là nhà đầu tư lớn ở Mỹ.

"Tôi không nghĩ quan hệ giữa Mỹ và Hàn Quốc thực sự đã đổ vỡ. Nhưng tôi cho rằng mối quan hệ này đang bị xói mòn nghiêm trọng", cô Lee Hye-yeon, 23 tuổi, nói khi cuộc biểu tình trước Đại sứ quán Mỹ kết thúc.

Trong quá trình đàm phán thương mại, Nhà Trắng cũng đã ra thêm yêu cầu - ông Trump giờ đây còn thúc ép Hàn Quốc rót thêm tiền mặt đầu tư trực tiếp vào Mỹ.

Dù hai bên cố gắng hoàn tất thoả thuận, nhưng vẫn chưa đạt được kết quả cuối cùng, và khả năng đạt được bước tiến trong cuộc gặp giữa hai lãnh đạo vào hôm 29/10 không cao.

"Hàn Quốc phải đặt cược rất nhiều điều - cả về phát triển và an ninh - trong chuyến thăm này. Nhưng trớ trêu là ông Trump ở đây càng ngắn thì có khi lại càng tốt cho Tổng thống Lee Jae-myung," ông John Delury, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Quan hệ Mỹ - Trung của Asia Society, nhận định.

"Có vẻ hai bên chưa tới gần bước đột phá nào trong thoả thuận thương mại. Nên nếu ông Trump đến, có những cuộc gặp, mọi việc diễn ra suôn sẻ, rồi ông ấy rời đi trong 24 giờ - thì đối với Hàn Quốc, đó cũng chẳng phải kết quả tồi."

Và rõ ràng vẫn còn đó giận dữ và thất vọng, một phần bắt nguồn từ phong cách chính trị gây tranh cãi của ông Trump.

Chính vì vậy mới có những cuộc biểu tình như hôm nay, nơi Kim Sol-yi, sinh viên đại học 22 tuổi, cầm theo một tấm biểu ngữ vẽ hình biếm họa ông Trump đang nôn ra tiền.

"Khi ông ta gọi Hàn Quốc là 'cỗ máy kiếm tiền', tôi thực sự rất tức giận," cô nói.

"Có vẻ như Mỹ đang nhìn nhận và đối xử với Hàn Quốc như một 'con bò sữa' - rõ ràng và trần trụi như vậy - khi yêu cầu những khoản đầu tư khổng lồ.

"Thật lòng mà nói, điều đó khiến tôi vô cùng bực bội và tự hỏi liệu Mỹ có còn coi chúng tôi là một đối tác bình đẳng hay không."

Tuy nhiên, đa số người Hàn Quốc vẫn có cái nhìn tích cực về Mỹ. Theo một khảo sát của Trung tâm nghiên cứu Pew (Mỹ) được thực hiện đầu năm nay, cứ 10 người Hàn thì có hơn 9 người coi Mỹ là đồng minh quan trọng nhất của đất nước.

Tuy nhiên, cuộc khảo sát đó được tiến hành trước khi xảy ra vụ truy quét người nhập cư ở bang Georgia.

Trong khi đó, kết quả khảo sát không mấy thuận lợi đối với Trung Quốc - một siêu cường khác thăm viếng Hàn Quốc trong tuần này.

Một phần ba số người Hàn Quốc được hỏi coi Bắc Kinh là mối đe dọa lớn nhất đối với đất nước họ.

Bài toán Trung cộng

"Tôi đến đây hôm nay là vì tình yêu dành cho Hàn Quốc, để bảo vệ Hàn Quốc," cô Park Da-som, 27 tuổi, nói khi tham gia cuộc biểu tình phản đối Trung cộng.

"Tôi cảm thấy Đại Hàn Dân Quốc đang dần bị sức ảnh hưởng của Trung cộng lấn át," cô nói thêm, nhưng cũng không quên kèm theo một lưu ý thực dụng.

"Tất nhiên, tôi cho rằng chúng ta vẫn cần duy trì mối quan hệ ngoại giao ở mức tích cực nhất định với Trung cộng. Điều chúng tôi phản đối là Đảng Cộng sản Trung cộng (CCP)."

Tâm lý bài Trung ở Hàn Quốc đã gia tăng đều đặn kể từ năm 2016, khi Seoul đồng ý triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao (THAAD) của Mỹ. Quyết định đó khiến Bắc Kinh nổi giận và áp dụng biện pháp trả đũa kinh tế, từ việc hạn chế du lịch đến tẩy chay hàng hóa Hàn Quốc.

Ngoài ra, những mâu thuẫn lịch sử lâu đời vẫn khiến quan hệ hai nước luôn trong trạng thái căng thẳng tiềm ẩn.

Sự ảnh hưởng của Trung cộng đã trở thành một mô típ quen thuộc trong các thuyết âm mưu cho rằng ông Yoon là nạn nhân của gian lận bầu cử.

Trong khi hàng chục ngàn người biểu tình đòi phế truất ông Yoon, thì những người ủng hộ ông - số lượng ít hơn nhiều nhưng lại rất lớn tiếng - phản đối việc luận tội. Cho đến nay, một nhóm nhỏ bảo thủ cực hữu vẫn thường xuyên kêu gọi phục chức cho ông Yoon, và chính họ cũng là lực lượng dẫn đầu các cuộc biểu tình phản đối Trung cộng.

Tại các cuộc biểu tình cuối tuần qua, những biểu ngữ như "Hàn Quốc của người Hàn Quốc" được giương cao, cùng các tấm bảng kêu gọi "Chính phủ hãy ngăn tàu cá Trung cộng".

Một quán cà phê đang đối mặt với chỉ trích dữ dội sau khi đăng tin trên mạng rằng sẽ từ chối phục vụ khách Trung cộng.

Những hành động như vậy đã làm dấy lên cáo buộc phân biệt chủng tộc, nhưng Soo-bin, 27 tuổi, người tham gia biểu tình, lại phản đối:

"Chúng tôi coi trọng tự do dân chủ và kinh tế thị trường tự do. Chúng tôi muốn một Đại Hàn Dân Quốc nơi mọi quyền tự do - hội họp, tôn giáo, ngôn luận, biểu đạt - đều được bảo vệ. Đó là lý do chúng tôi đứng ở đây hôm nay."

Các nhà quan sát nhận định đây chỉ là quan điểm của thiểu số, đại diện cho một bộ phận nhỏ cử tri Hàn Quốc, song không thể phủ nhận rằng chủ nghĩa bài Trung gần đây đã gia tăng, đặc biệt sau khi Tổng thống Lee nới lỏng quy định thị thực cho khách du lịch Trung cộng.

Ông Lee Jae-myung đã cố gắng kiềm chế làn sóng biểu tình bằng cách đề xuất một dự luật cấm các cuộc tụ tập có nội dung kích động thù hằn hoặc phân biệt đối xử.

Và với hình ảnh một nhà lãnh đạo luôn cởi mở trong việc thúc đẩy quan hệ với Bắc Kinh, ông Lee khẳng định đó vẫn sẽ là hướng đi của chính quyền ông.

Chủ tịch Trung cộng Tập Cận Bình dự kiến sẽ có cuộc gặp song phương với ông Lee vào hôm 1/11, trong chuyến thăm đầu tiên của ông đến Hàn Quốc sau 11 năm, dù chỉ mất hơn hai giờ bay từ Bắc Kinh.

"Nếu Tổng thống Lee đạt được thành tựu về kinh tế, công chúng sẽ tạm gác lại các chỉ trích - trừ một nhóm nhỏ cực hữu," ông John Delury, chuyên gia tại Trung tâm Quan hệ Mỹ - Trung thuộc Asia Society, nhận xét.

"Thực ra ông Lee đang điều hành đất nước theo hướng trung dung, và phần đông người Hàn Quốc muốn duy trì quan hệ tốt đẹp với Trung cộng."

Đối đầu với các siêu cường

Ông Tập Cận Bình sẽ đến Seoul vào ngày 30/10; sau khi gặp ông Trump, ông sẽ dành ba ngày ở cố đô Gyeongju, cùng các nguyên thủ dự Hội nghị thượng đỉnh APEC.

Ông Tập ở lại Hàn Quốc lâu hơn ông Trump, điều này mang lại một cơ hội ngoại giao lớn, khi Bắc Kinh muốn tự định vị mình là đối tác thương mại và cường quốc ổn định hơn.

Việc cải thiện quan hệ với Trung cộng - vốn từng xấu đi dưới thời ông Yoon Suk-yeol, người có lập trường diều hâu với Bắc Kinh - cũng có thể giúp ông Lee mở ra đối thoại với lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un.

Đây là một ưu tiên mà ông Lee và Đảng Dân chủ của ông đã theo đuổi từ lâu; trước đây, những hội nghị thượng đỉnh lịch sử giữa ông Trump và ông Kim cũng chỉ diễn ra được nhờ sự trung gian của một tổng thống Hàn Quốc từ cùng đảng này.

Liệu điều đó có thể lặp lại?

Tổng thống Mỹ Donald Trump nói rằng ông muốn đối thoại, nhưng Bình Nhưỡng vẫn chưa có phản hồi.

Dù thế nào đi nữa, đây vẫn là một tuần trọng đại với Hàn Quốc và Tổng thống Lee.

Ảnh hưởng của Mỹ hiện hữu khắp nơi - từ âm nhạc, tôn giáo cho đến văn hóa đại chúng - nhưng Hàn Quốc giờ đã trở thành một cường quốc giàu có với sức mạnh mềm và có tiếng nói riêng.

Trên các con phố đông đúc, du khách phương Tây mặc hanbok truyền thống, săn tìm đồ lưu niệm từ bộ phim Netflix "K-pop Demon Hunters", hoặc xếp hàng trong các cửa hàng mỹ phẩm Hàn để mua mặt nạ làm đẹp mới nhất. Nền kinh tế Hàn Quốc cũng đang tăng trưởng trở lại.

Dù ông Lee chọn cách nào để xoay xở giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, rất khó để tưởng tượng ông có thể mạo hiểm làm phật lòng bất cứ bên nào.

 

 

Laura Bicker