BM: Những con dao gấp Thiers của Pháp

Nghề làm dao tại Thiers có từ ít nhất là hồi thế kỷ 15 trở lại đây

Khi đi bộ dọc theo một trong những khu dao cổ ở thị trấn Thiers của Pháp, ta có cảm giác như đang đi vào một cửa hàng đồng hồ của Thụy Sỹ.

Có rất nhiều loại khác nhau để lựa chọn: từ các kiểu dao gấp rất hiếm với phần chuôi dao làm bằng răng voi mammoth, cho tới các lưỡi dao bằng thép được làm bằng tay ở Damascus, được bán với giá hàng ngàn euro, hay các dao săn có giá từ 50 đến 500 euro. Tôi như đứa trẻ lạc vào cửa hàng kẹo.

Thiers được nhiều người biết đến như thủ phủ các loại dao gấp ở châu Âu. Đó là lý do khiến tôi tìm tới đây.

Tôi thích một con dao được làm thủ công có kèm chốt mở nút chai. Bởi muốn phải có chốt mở nút chai nên tầm lựa chọn của tôi thu hẹp lại, nếu không chắc tôi sẽ rơi vào tình trạng vung tay quá trán.

Tôi chưa bao giờ ra khỏi nhà mà lại quên bỏ vào túi mang theo một trong những con dao tôi sưu tập. Và tôi cũng chưa bao giờ bỏ lỡ cơ hội sử dụng dao, ngay cả cho những việc lố bịch nhất như cắt vỏ chuối.

Thị trấn Thiers của Pháp nổi tiếng về việc sản xuất dao gấp

Tôi bị hấp dẫn tới thị trấn nhỏ vùng Augerne này (chỉ có 11.600 dân) bởi đây là nơi có lịch sử làm nghề thủ công lâu đời.

Dao được làm tại đây ít nhất là từ hồi thế kỷ 15, và có lẽ nghề làm dao đã bắt đầu từ thế kỷ 13, nếu ta dựa theo những dấu vết cổ trên đá được tìm thấy ở sông Durolle nằm bên dưới thị trấn.

Kể từ đó, nơi đây đều đặn giữ nghề làm dao. Người thợ cho tôi xem con dao trong cửa hàng của ông đã tự tay làm ra rất nhiều dao; những đầu ngón tay ông nứt nẻ, lấm đen.

Khoác chiếc áo choàng truyền thống màu xanh, Dominique Chambriard hãnh diện dẫn tôi tới xem con dao mang tính biểu tượng cho cả khu vực, 'Le Thiers'. Con dao này được thiết kế hồi 1993, khi Confrerie du Couteau Le Thiers (Hội Huynh đệ Dao Thiers) được thành lập nhằm làm ra một con dao độc đáo riêng cho thị trấn.

15 nghệ nhân địa phương (trong đó có Chambriard), trong thời gian vài tháng đã thiết kế ra một mẫu đơn giản và tinh tế, 'Le Thiers', dựa trên các ý tưởng của các vị tiền bối thời Trung Cổ, hồi thế kỷ 16.

"Chúng tôi đặt ra hai ưu tiên: kiểu dáng phải đẹp nhưng đơn giản, và dùng phải thật tốt," Chambriard nói với tôi bằng tiếng Pháp.

Dominique Chambriard góp phần bảo tồn thiết kế dao đặc trưng của vùng, 'Le Thiers'

Ngày nay, những mối ưu tiên đó được thể hiện rõ rệt trên các biến thể khác nhau - như lưỡi dao dài hơn, hay chuôi dao được trang trí thêm dựa trên mẫu thiết kế tinh tế đã được chuẩn thuận. Những con dao gấp hiện đại này thường được một nghệ nhân lắp ráp, chủ yếu là thủ công, dùng tay và các công cụ búa, kéo cắt thép, máy mài và máy đánh bóng chạy điện.

Hiện có hơn 200 coutelleries, tức các xưởng làm dao gia đình, trong Hội Huynh đệ, trong đó có Coutellerie Robert-David, vốn đã từng hoạt động dưới các tên khác kể từ 1919 tới nay. Cửa hàng của gia đình bán các loại dao khác nhau, trong đó có cả một phiên bản của con dao đặc trưng Le Thiers.

Trước khi tới thị trấn, tôi đã gọi điện và hỏi liệu có thể tới cửa hàng đặt mua một con dao Le Thiers hay không, và liệu tôi có thể tự chọn chất liệu ưng ý cho chuôi dao, cho lưỡi dao và lò xo gấp lưỡi. "Tất nhiên là được rồi," Stephane Brossard, cháu trai của người sáng lập ra xưởng, nói.

Brossard cho tôi xem hết con dao này tới con khác, với các loại chuôi, lưỡi khác nhau. Tôi muốn chuôi gỗ ư? Hay là chuôi làm từ sừng động vật? Hay từ xương? Lưỡi dao thì sao? Thép không gỉ được mạ bóng nhé? Hay ưng loại thép Damascus bóng bẩy có hình hoa văn phức tạp?

Các chủ xưởng dao tại Thiers luôn làm từng sản phẩm một cách thủ công

Cuối cùng tôi chọn loại chuôi làm từ xương lạc đà được đánh màu cam-xanh, và lưỡi thép Damascus, trọn gói là 407 euro. Có phải ngày nào ta cũng hành hương tới Thiers được đâu!

Stephane Renard đã là coutelier (thợ làm dao) tại Thiers được 25 năm. Tôi đứng ngắm ông lắp sáu phần khác nhau vào thành một con dao gấp gần như hoàn chỉnh: hai mảnh chuôi, phần sống chuôi dao, lò xo, và lưỡi dao, rồi thêm một phần nữa dành riêng cho tôi: chốt mở nắp chai.

Trong 90 phút lắp ráp, mài, gõ, đánh bóng và tinh chỉnh con dao cho tôi, Renard vui vẻ trả lời mọi câu hỏi, và rõ là rất hài lòng khi gặp một khách hàng tới đặt ông làm con dao đẹp đẽ này.

Con dao mới tuyệt đẹp của tôi là một con Le Thiers kinh điển. Nhưng tại thị trấn này, không phải nghệ nhân địa phương nào cũng kính cẩn nghiêng mình trước 'tượng đài' mẫu dao chuẩn đó.

Tác giả bài viết chọn mua con dao có chuôi là xương lạc đà và lưỡi dao Damascus có hoa văn

Roland Lannier, người sinh trưởng ở gần Paris trong một gia đình không liên quan gì tới nghề làm dao, làm coutelier ở Thiers từ khi ông còn là một cậu trai 18 tuổi tới học việc.

Về sau, ông làm cho Perceval, một xưởng danh tiếng ở Thiers, và nay sản xuất dao dưới thương hiệu riêng của mình.

Lannier bước vào nghề do tuổi thiếu thời trót lầm lỡ chơi các games nói về thời Trung Cổ và mải mê nghe nhạc heavy metal.

Những con dao của ông hoàn toàn không mang tính truyền thống Thiers chút nào. Chuôi dao vát nghiêng được cắt từ đĩa than nghe nhạc cũ hoặc lớp nhựa cây sặc sỡ, được trang trí với bất kỳ thứ gì khác, từ những thiết kế ca rô cho tới các nhãn album nhạc.

Ông đã bao giờ nộp đơn để xin trở thành thành viên của Hội Huynh đệ Dao Thiers danh giá chưa?

"Quái quỷ gì thế, chưa!" ông nói bằng thứ tiếng Anh cực chuẩn. Một trong những con dao nổi danh nhất của ông có tên "Why So Serious?" (Sao phải nghiêm túc vậy?), được đặt tên để tưởng nhớ tài tử điện ảnh đã quá cố Heath Ledger và vai diễn Joker của ông trong phim Batman.

Đúng thật, sao phải nghiêm túc vậy? Trong các cửa hàng ở Thiers, tôi thường thấy khách hàng nhíu mày, cố thử xem trong số hàng trăm loại dao độc đáo cái nào sẽ làm họ vừa lòng nhất.

Tất nhiên, tôi là một trong những khách hàng đó trong ba ngày đi qua đi lại ngắm dao, thòm thèm hết dao này tới dao khác, ngắm không biết bao nhiêu con dao đẹp mà con nào tôi cũng muốn mua về nhà.

Thay vào đó, tôi đã cười sung sướng chọn mua một con dao tuyệt diệu. Một con dao mà tôi đã được ngắm nhìn từ công đoạn nó được làm ra. Chỉ một con duy nhất, chiếc Le Thiers của tôi.

Bill Harby