BM: Người Nhật và khái niệm về hạnh phúc

Người Nhật xem lợi ích của số đông lớn hơn lợi ích của cá nhân và tìm thấy hạnh phúc trong việc tạo ra giá trị cho cộng đồng.

Với những người lao động Nhật Bản trong các thành phố lớn, một ngày điển hình bắt đầu bằng trạng thái gọi là sushi-zume - một thuật ngữ để chỉ những người đi làm trên những chiếc tàu điện đông đúc giống như những hạt cơm bị ép chặt trong món sushi.

Không chỉ vậy, văn hóa công sở nổi tiếng của đất nước này yêu cầu mọi người dành nhiều giờ đồng hồ ở văn phòng, tuân theo nguyên tắc thứ bậc chặt chẽ.

Làm thêm giờ không phải là chuyện lạ và chuyến tàu cuối cùng lúc nửa đêm vào cuối tuần luôn được lấp đầy bởi dân văn phòng.

Làm sao họ có thể thích ứng được với lối sống này?

Bí mật của người Nhật có thể liên quan đến ikigai. Từ này không thể dịch trực tiếp, nó thể hiện quan điểm về hạnh phúc trong cuộc sống. Ikigai là lý do bạn thức giấc mỗi buổi sáng.

Với người phương Tây quen thuộc với từ ikigai, nó thường được liên hệ đến biểu đồ Venn với 4 giá trị được chồng chéo, đan xen lên nhau: Thứ bạn thích, thứ bạn làm tốt, thứ mà thế giới cần và thứ mà bạn được trả tiền để làm.

Tuy nhiên, với người Nhật thì biểu đồ này có một chút khác biệt. Ikigai của một người có thể không liên quan gì đến thu nhập. Trên thực tế, khảo sát được thực hiện bởi Central Research Services đối với trên 2.000 đàn ông và phụ nữ Nhật năm 2010 cho thấy chỉ 31% người coi công việc là ikigai. Giá trị sống của một số người có thể là công việc - nhưng chắc chắn không chỉ có vậy.

Một cái nhìn gần hơn

Trong nghiên cứu về ikigai năm 2001, đồng tác giả Akihiro Hasegawa, một nhà tâm lý học lâm sàng và phó giáo sư tại Đại học Toyo Eiwa, coi ikigai là một phần trong ngôn ngữ thường nhật của người Nhật. Nó gồm 2 từ: iki - có nghĩa là cuộc sống, và gai - có nghĩa là giá trị.

Các cụ bà từng là thần tượng nhạc pop một thời trong nhóm KBG84 biểu diễn tại một vườn thảo mộc ở đảo Kohama, Hạt Okinawa

Theo Hasegawa, nguồn gốc của từ ikigai bắt nguồn từ thời Heian (794 - 1185). "Gai bắt nguồn từ kai có nghĩa là rất có giá trị, từ đó ikigai được hiểu là từ mang nghĩa 'giá trị trong cuộc sống'."

Có các từ khác cũng sử dụng kai như yarigai hay hatarakigai, là những từ có nghĩa giá trị của hành động và giá trị của việc làm. Ikigai có thể hiểu sự kết hợp toàn diện các giá trị đó trong cuộc sống.

Có rất nhiều sách ở Nhật Bản viết về ikigai, nhưng có một cuốn được coi là hay nhất: Ikigai-ni-tsuite (về ikigai), phát hành năm 1966.

Tác giả cuốn sách, nhà tâm thần học Kamiya Mieko giải thích rằng ikigai là một từ tương tự như "hạnh phúc" nhưng nó có một sự khác biệt tinh tế về sắc thái. Ikigaicho phép bạn hướng tới tương lai dù rằng bạn đang thấy khốn cùng ở hiện tại.

Hasegawa chỉ ra rằn, trong tiếng Anh, từ life vừa có nghĩa là cuộc đời, vừa có nghĩa là cuộc sống hàng ngày. Do đó, ikigai được dịch là mục đích sống nghe thật lớn lao. "Nhưng trong tiếng Nhật, chúng tôi có từ jinsei có nghĩa là cuộc đời và seikatsu có nghĩa là cuộc sống hàng ngày," ông nói.

Ý nghĩa từ ikigai gần với seikatsu hơn và qua nghiên cứu, Hasegawa phát hiện ra rằng, người Nhật tin rằng, sự tổng hợp của những niềm vui nhỏ hàng ngày sẽ tạo nên một cuộc đời trọn vẹn hơn.

Một quan niệm về tuổi thọ?

Người Nhật có những công dân sống thọ nhất trên thế giới - những người phụ nữ sống đến 87 tuổi và đàn ông sống đến 81 tuổi, theo Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi của nước này. Liệu ikigai có đóng góp gì cho điều này?

Tác giả Dan Buettner tin là như vậy. Ông là tác giả cuốn Blue Zones: Lessons on Living Longer from the People Who've Lived the Longest, và đã đi khắp thế giới khám phá các cộng đồng người sống thọ mà ông gọi là "blue zones".

Các nhân viên trẻ rời khỏi tòa nhà công sở tại Tokyo

Một trong số những cộng đồng đó là Okinawa, một hòn đảo hẻo lánh với số lượng những người sống hàng trăm tuổi ấn tượng. Một cách ăn uống đặc biệt có vẻ đóng góp nhiều vào việc tuổi thọ cao của một người, Buettner nói, tuy nhiên ikigai cũng là một nhân tố.

"Những người già được tôn trọng, và họ cảm thấy cần phải truyền lại sự thông thái của mình cho thế hệ trẻ," ông nói. Việc này mang lại cho họ một mục đích sống ngoài các mục đích cá nhân và góp phần phục vụ cộng đồng của mình.

Theo Buettner, quan niệm về ikigai không chỉ có ở những người sống ở Okinawa: "Có thể không có từ để diễn giải lối sống này nhưng trong 4 cộng đồng người sống thọ khác như Sardinia hay Bán đảo Nicoya đều có một khái niệm tương tự như vậy."

Buettner gợi ý việc đề ra 3 danh sách: giá trị của bạn, thứ bạn thích làm và thứ bạn làm tốt. Điểm trùng nhau của 3 danh sách chính là ikigai của bạn.

Nhưng chỉ biết về ikigai của mình thì không đủ. Bạn cần nơi để thể hiện nó. Ikigai là "mục đích của hành động," ông nói.

Với người phụ nữ 92 tuổi Tomi Menaka, ikigai của bà là múa và hát với những người bạn trong nhóm múa KBG84 - bà nói với tờ báo Mainichi. Với những người khác, nó đơn giản chỉ là công việc.

Hành động

Trong một nền văn hóa mà giá trị của số đông vượt trội giá trị cá nhân, người lao động Nhật Bản được hướng tới việc phải trở nên hữu ích cho cộng đồng, nhận được sự cảm kích và tôn trọng từ đồng nghiệp, theo ông Toshimitsu Sowa, CEO của công ty cố vấn nhân sự Jinzai Kenkyusho.

CEO của công ty tuyển dụng Probity Global Search Yuko Takato đã dành nhiều ngày với những lao động trình độ cao, những người coi công việc là ikigai của họ. Theo Takato, họ đều có một điểm chung giống nhau: Họ là những người có động lực và nhanh chóng biến lời nói thành hành động.

"Nếu bạn muốn bắt đầu một công ty và sợ những thách thức mới, hãy tìm những người đã làm công việc giống những gì bạn đang nghĩ trong đầu." Việc chứng kiến sự thành công của ý tưởng mình muốn làm sẽ khiến bạn tự tin rằng mình cũng có thể làm được, ông nói.

Nghĩ nhỏ lại

Nói như vậy không có nghĩa là làm việc chăm chỉ hơn, lâu hơn là nguyên lý của ikigai - gần 25% người lao động Nhật Bản làm việc quá giờ hơn 80 tiếng 1 tháng phải gánh những hậu quả nghiêm trọng - hiện tượng karoshi (chết vì làm quá sức) cướp đi hơn 2.000 sinh mạng hàng năm.

Việc nghỉ hưu khiến vận động viên Dai Tamesue suy nghĩ lại về công việc ông muốn làm trong đời

Ikiga là về việc cảm nhận công việc của bạn tạo ra sự khác biệt trong cuộc sống của người khác.

Làm thế nào mà mọi người tìm ra ý nghĩa trong công việc là một chủ đề hấp dẫn đối với các chuyên gia quản trị.

Một nghiên cứu bởi giáo sư quản trị trường Wharton, Adam Grant giải thích rằng cho rằng con người ta tìm được cảm hứng trong công việc khi nhận thấy công việc này ảnh hưởng tới cuộc sống của người khác và được gặp gỡ những người chịu ảnh hưởng từ công việc của họ.

Trong một thí nghiệm, những người xin tài trợ ở Đại học Michigan được dành thời gian gặp những người được nhận học bổng mang về số tiền nhiều hơn 171% so với những người không gặp trực tiếp mà chỉ nói chuyện qua điện thoại. Việc gặp mặt những học sinh được nhận học bổng khiến họ cảm thấy công việc của mình ý nghĩa hơn, do đó nâng cao hiệu quả công việc.

Điều này đúng trong cuộc sống nói chung. Thay vì giải quyết nạn đói trên thế giới, bạn có thể bắt đầu bằng việc giúp những người xung quanh mình như một nhóm tình nguyện địa phương chẳng hạn.

Đa dạng hoá ikigai của bạn

Nghỉ hưu có thể mang lại một cảm giác mất mát to lớn và trống rỗng với những người đặt ikigai của mình vào công việc.

Điều này đặc biệt đúng với các vận động viên, những người có sự nghiệp ngắn hơn so với các nghề nghiệp khác.

Nhà vô địch chạy vượt rào Dai Tamesue đã nghỉ hưu năm 2012; trong cuộc phỏng vấn gần đây ông nói rằng câu hỏi quan trọng ông đặt ra sau khi nghỉ hưu là: "tôi đã muốn đạt được điều gì qua việc chơi thể thao?"

"Với tôi, điều tôi muốn đạt được qua việc chạy đường dài đó là thay đổi nhận thức của mọi người." Sau khi nghỉ hưu, ông mở một công ty hỗ trợ các công việc kinh doanh liên quan đến thể thao.

Câu chuyện của Tamesue thể hiện bản chất linh hoạt của ikigai và cách nó có thể được áp dụng. Khi phải nghỉ hưu, việc ý thức được lý do bạn đang làm công việc hiện tại ngoài mục đích tiền bạc là rất có ích.

Hiểu rõ ý niệm của ikigai sẽ giúp bạn sống một cuộc sống trọn vẹn hơn.

Yukari Mitsuhashi