Trong một buổi vận động tranh cử của ông Derek Tran thuộc Đảng Dân chủ tại vùng vịnh San Francisco, tôi có đặt ra câu hỏi: Ông có thấy rằng Đảng Dân chủ không còn đại diện cho tầng lớp lao động Mỹ hay không?
Ông Derek Tran trả lời rằng Đảng Dân chủ có hậu thuẫn mạnh từ các nghiệp đoàn, nên ông không nghĩ rằng điều tôi đặt ra là đúng. Ông Derek Tran tranh cử làm dân biểu liên bang, khu vực 45, miền nam California.
Buổi vận động tranh cử hôm đó có khoảng 30 người, đa số là người Mỹ gốc Việt, có khoảng 5 người không phải là Mỹ gốc Việt. Một trong số năm người đó nói riêng với tôi rằng ông tin nhận xét tôi đưa ra là đúng và đó là điều đáng buồn.
Nhận xét này không phải mới đây mà rất lâu rồi, mà không phải chỉ của riêng tôi. Vào năm 2016, một dân biểu quốc hội liên bang Mỹ, thuộc Đảng Dân chủ, có nói rằng đảng này đã trở thành đảng của tầng lớp tinh hoa ở hai bờ biển đông và tây Hoa Kỳ.
Sau khi kết quả bầu cử tổng thống được công bố sáng sớm ngày 6/11/2024, trong đó ông Donald Trump thắng bà Kamala Harris và sẽ là tổng thống thứ 47, Thượng nghị sĩ Bernie Sanders, bang Vermont, nói rằng Đảng Dân chủ đã trả giá khi bỏ rơi tầng lớp lao động Mỹ.
Ông Bernie Sanders đã từng ra tranh cử dưới màu áo Đảng Dân chủ trong bầu cử sơ bộ năm 2016 và thất bại.
Những phân tích sau bầu cử cho thấy rằng việc tầng lớp lao động bầu cho ông Trump là một khuynh hướng tiếp tục diễn tiến từ năm 2016. Khuynh hướng này bắt đầu bằng khẩu hiệu mang tính dân túy nối tiếng trong cuộc vận động tranh cử của ông vào năm 2016: Tôi yêu những người kém học hành (I love the poorly educated).
Vào năm 2020, khuynh hướng này khựng lại, có thể là do bốn năm cầm quyền nhiều náo loạn, cộng với việc kiểm soát dịch Covid tệ hại của chính quyền Donald Trump, bây giờ khuynh hướng ấy lại tiếp tục. Điều tệ hại đối với Đảng Dân chủ là số cử tri ruột của họ một thời, là lớp lao động gốc người da đen, người Latin giảm nhiều.
Có thể nguyên nhân làm cho Đảng Dân chủ thất bại nặng nề trong năm 2024 là phức tạp, khó phân tích cặn kẽ. Có thể cách vận động tranh cử của ông Donald Trump dựa trên việc chống nhập cư, phân biệt chủng tộc, loan tin thất thiệt (chẳng hạn như tung tin di dân người Haiti ăn thịt chó, mèo; hay là chính quyền Biden lấy tiền cứu trợ bão lụt cho di dân bất hợp pháp),… đã thúc đẩy nổi sợ của đông đảo dân chúng Mỹ, từ đó người ta bầu cho ông. Khá đông người da màu nhập cư, như người gốc Latin và Việt Nam, bầu cho Donald Trump nhờ những khẩu hiệu chống nhập cư của như vậy. Người ta cho rằng đó là một hiệu ứng tâm lý ở tầng lớp bị chấn thương tinh thần, họ muốn quên đi cái gốc nhập cư bị cho là thấp hèn, trong các khẩu hiệu chống nhập cư, với mong muốn mình thuộc về người Mỹ (không nhập cư).
Bên cạnh đó Đảng Cộng hòa đã thành công trong việc làm cho dân chúng bất bình chuyện vật giá gia tăng, dù rằng kinh tế Mỹ hiện nay đang vận hành tốt nhất thế giới, phục hồi sau đại dịch Covid. Đại đa số cử tri không quan tâm tới chuyện lý do của lạm phát trong giai đoạn phục hồi kinh tế, mà người ta chỉ quan tâm tới việc so sánh giá trứng gà hiện nay và bốn năm trước. Thậm chí đại đa số cử tri tầng lớp bình dân đang hưởng lợi từ bảo hiểm sức khỏe ObamaCare cũng không biết rằng phúc lợi ấy do Đảng Dân chủ tạo ra. Đảng Dân chủ thất bại nặng trong việc tạo dựng hình ảnh thành công kinh tế của mình trong mắt cử tri.
Những phân tích sau bầu cử cho thấy khuynh hướng nghiêng về phía hữu của nước Mỹ diễn ra khắp nơi, kể cả những nơi là thành trì của giới cấp tiến như California, New York,… dù ít hơn. Thế cho nên những thông điệp mà Đảng Dân chủ thúc đẩy như nữ quyền (trong đó có quyền phá thai), hay là bình đẳng sắc tộc, hay là chủ nghĩa nhân văn đón nhận người tị nạn, nhập cư từ các quốc gia nghèo,… đã không được hưởng ứng. Tức là phái cấp tiến, mà trong đó Đảng Dân chủ xem như là người đại diện, đã thất bại trong một cuộc chiến văn hóa. Mô hình văn hóa xã hội cấp tiến rất được hưởng ứng ở các bang giàu mạnh như California, New York đã không được phần bảo thủ nghèo khó của nước Mỹ hưởng ứng, trong đó có các bang được xem là giằng co trong cuộc bầu cử vừa qua.
Trong hơn 15 năm sống tại Mỹ, tôi có hai lần rong ruổi qua nhiều tiểu bang ở xứ sở rộng lớn này. Một lần đến các tiểu bang miền nam, lần khác xuyên qua liên bang từ bờ đông sang California. Trong số hàng chục tiểu bang mà tôi đi qua đó, nổi lên rất rõ sự nghèo khó, tàn tạ của các tiểu bang do Đảng Cộng hòa liên tục cầm quyền mấy chục năm nay, như West Virginia (nơi có số người nghiện ngập ma túy hàng đầu ở Mỹ), Mississippi (nghèo nhất nước Mỹ), Missouri,… rất tương phản với sự sung túc của các tiểu bang do Đảng Dân chủ cầm quyền như California, New York, Illinois, Washington, Massachusetts… Đó là một nghịch lý khó có lời giải đáp.
Điều có thể dễ trả lời hơn là sự suy tàn của ngành công nghiệp chế tạo, khai mỏ ở Mỹ đã làm hàng triệu người tầng lớp lao động Mỹ nghèo đi, và họ mong muốn thay đổi, họ tin vào những lời hứa của Donald Trump, rằng ông sẽ tạo ra thay đổi. Sự suy tàn này có nguyên nhân từ toàn cầu hóa, từ chủ nghĩa tư bản toàn cầu, mà nước Mỹ là kẻ tiên phong. Các ngành công nghiệp chế tạo, khai mỏ,… chuyển sang các quốc gia có giá nhân công rẻ, làm cho hầm mỏ, nhà máy công nghiệp nặng ở Mỹ bị đóng cửa hàng loạt. Mỹ vẫn là quốc gia giàu có nhất thế giới dựa trên các ngành dịch vụ, tài chính, công nghệ sáng tạo,… tạo nhiều giá trị gia tăng hơn hẳn công nghiệp nặng và khai mỏ. Mỹ hưởng lợi rất nhiều từ toàn cầu hóa và cũng bị trọng thương từ chính toàn cầu hóa đó.
Nhưng câu hỏi hiện nay là liệu Donald Trump và chính phủ tới đây của ông có thỏa mãn mong đợi của những người lao động, “poorly educated” theo lời ông, đã bầu cho ông hay không?
Hứa là một chuyện trong lúc tranh cử, thực hiện được hay không là chuyện khác khi cầm quyền. Nhiệm kỳ bốn năm trước đây của ông Donald Trump đã chứng minh điều đó. Điều ông đã thực hiện trong thời gian 2016-2020 là cắt thuế cho tầng lớp giàu có, với suy luận là số tiền họ không đóng thuế sẽ đi vào đầu tư tạo công ăn việc làm mới, điều ấy đã không xảy ra, vì không dễ để mà xảy ra. Hậu quả của bốn năm đó là tầng lớp trung lưu Mỹ đóng thuế nhiều hơn và giới giàu có càng giàu thêm.
Điều nghịch lý trong phong trào MAGA (Make America Great Again, làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại) của Donald Trump là nó nắm quyền nhờ vào lá phiếu bầu của tầng lớp lao động, nhưng giới hưởng lợi lại là các đại tài phiệt Hoa Kỳ. Ngay sau khi kết quả bầu cử 2024 được công bố, đã có rất nhiều thông tin được đưa ra về sự tham gia chính quyền của tầng lớp đầu cơ thị trường tài chính và chứng khoán. Ngay cả hai nhân vật đứng đầu là tổng thống đắc cử Donald Trump và người phó của ông là JD Vance cũng chẳng phải nghèo khó, mà đều là thuộc nhóm tinh hoa của xã hội Mỹ. Ông Vance dù xuất thân từ một gia đình nghèo, nhưng tạo nên danh tiếng và sự nghiệp nhờ giới đầu tư vùng San Francisco. Mà giới tài phiệt Hoa Kỳ làm thế nào có thể đứng riêng một mình tách khỏi toàn cầu hóa?
Hai lời hứa “hấp dẫn” nhất của ông Donald Trump là cắt thuế thu nhập và tăng thuế nhập khẩu lên hàng hóa để bù vào (?!), và trục xuất hàng loạt di dân không có giấy tờ, thậm chí người cố vấn thân cận của ông là Stephen Miller còn đi xa hơn là tước bỏ hàng loạt quốc tịch Mỹ của người nhập cư (đa số người Việt quốc tịch Mỹ nằm trong số này).
Nhưng ông sẽ thực hiện như thế nào?
Thống đốc các tiểu bang có đông người nhập cư như California, New York, Illinois đã lên tiếng nói rằng họ chuẩn bị chống lại những việc đó, mà họ cho là trái với giá trị của họ. Các tiểu bang ở Mỹ có quyền độc lập khá lớn, việc họ chống lại chính quyền liên bang là một cuộc chiến chưa chắc ai thắng ai. Chính quyền Donald Trump giai đoạn 2016-2020 đã từng muốn không cấp ngân sách liên bang cho California để chống cháy rừng. Nhưng California nếu đứng riêng một mình sẽ là nền kinh tế đứng tứ tư thế giới, không dễ để mà ép buộc California.
Việc tăng thuế lên hàng hóa tiêu dùng nhập khẩu chắc chắn sẽ làm vật giá tăng cao và khó tưởng tượng rằng người Mỹ tự làm cho mình các hàng hóa tiêu dùng như quần áo, giày dép, chén đĩa, rồi tự mình tiêu thụ với giá… cắt cổ!
Đó là chưa kể việc trục xuất hàng triệu người nhập cư, thì ai sẽ làm những công việc mà người Mỹ “chính gốc” đã không làm từ lâu, như cắt cỏ làm vườn, xây dựng, hái cà chua,… chưa kể ngành làm móng tay của người Việt.
Ngoài hai lời hứa hấp dẫn đó, còn có một việc mà phe Cộng hòa mơ ước thực hiện trong tám năm qua, đó là hủy bỏ ObamaCare, loại bảo hiểm sức khỏe dành cho người thu nhập thấp. Bỏ nó đi thì hàng chục triệu người Mỹ cử tri của chính ông Donald Trump xoay xở làm sao trong hệ thống bảo hiểm sức khỏe đắt đỏ quá nhiều trung gian của nước Mỹ hiện nay?
Nhưng hãy trở lại hình ảnh rất đậm nét mà tôi chứng kiến trong các hành trình của mình xuyên qua nước Mỹ. Đó là những chiếc cầu rỉ sét, những trạm xăng dột nát tại các vùng do Đảng Cộng hòa cầm quyền hàng chục năm nay.
Donald Trump và các đồng minh Cộng hòa của ông tới đây sẽ nắm quyền, họ sẽ làm gì để thay đổi điều này?
Joaquin Nguyễn
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.