BM: Kiến trúc sư tài ba thời hai ngàn năm trước

Loài mối là những kiến trúc sư tuyệt vời. Chúng có thể xây dựng được những ụ mối cao đến 10 mét và rộng tới 15 mét.

Những ụ mối được điều hòa nhiệt độ và điều kiện không khí bên trong, và là nơi trú ẩn cũng như nuôi dưỡng các thế hệ tiếp nối của loài mối.

Ụ mối lâu đời nhất

Tuy nhiên một phát hiện mới lại cho thấy các công trình của loài mối còn đáng kinh ngạc hơn thế nữa.

Ở vùng rừng Miombo thuộc miền trung châu Phi, các nhà khoa học đã phát hiện một ụ mối bỏ hoang có độ tuổi hơn 2.200 năm.

Đây là ụ mối lâu đời nhất từng được xác định niên đại nếu ta không tính những ụ mối đã hóa thạch.

Một ụ mối khác được nghiên cứu có độ tuổi 750 năm. Điều này cho thấy ụ mối cả trăm năm tuổi không phải là điều gì bất thường.

Phát hiện này cũng cho thấy loài mối đã áp dụng cùng một cấu trúc xây dựng trong hàng ngàn năm.

Các ụ mối này được một loài mối có tên gọi là Macrotermes falciger xây dựng ở rừng Miombo thuộc khu vực Lubumbashi ở Thượng Katanga thuộc Cộng hòa Dân chủ Congo.

Các ụ mối nằm rải rác nhiều nơi trên lãnh thổ Cộng hòa Dân chủ Congo

“Chỉ riêng kích thước của ụ mối đã cho thấy niên đại của nó vượt xa vòng đời của mối chúa vốn hiếm khi vượt quá 20 năm,” các nhà khoa học viết trên một tạp chí chuyên ngành.

Xác định đồng vị Carbon

Một nhóm các nhà nghiên cứu đến từ Đại học Ghent của Bỉ và Đại học Lubumbashi ở Cộng hòa Dân chủ Congo do Hans Erens đứng đầu đã xác định niên đại của bốn ụ mối lớn bằng cách sử dụng một kỹ thuật gọi là xác định niên đại Carbon 14.

Kỹ thuật này xác định tỷ lệ đồng vị phóng xạ Carbon 14 trong lớp đất được sử dụng để tạo nên các ụ mối. Tỷ lệ đồng vị carbon này so với carbon bình thường sẽ cho biết chính xác niên đại của ụ mối.

Các nhà nghiên cứu đã lấy mẫu theo phương thẳng đứng của từng ụ mối.

Trong số bốn ụ mối được nghiên cứu, hai ụ vẫn còn đang hoạt động với các con mối sống ở phần trên cùng. Hai ụ còn lại bị bỏ hoang.

Trong cả hai loại ụ mối vẫn còn hoạt động và hai ụ bỏ hoang, các nhà khoa học đều lấy mẫu của ụ nhỏ có chiều cao thấp hơn 3,5 mét và ụ to với chiều cao trên 6 mét.

Các ụ mối có khả năng trụ vững trước sức tàn phá của thời gian và các trận hỏa hoạn.

Ở ụ mối lớn bị bỏ hoang, càng đi xuống dưới thì niên đại của lớp đất được sử dụng càng tăng lên. Phần chân của ụ mối này có niên đại cách nay từ 2.335 cho đến 2.119 năm.

Ụ mối bỏ hoang nhỏ cũng có cấu trúc tương tự với phần đáy có độ tuổi vào khoảng từ 796 cho đến 684 năm.

Các ụ mối đang hoạt động có niên đại trễ hơn. Tuy nhiên trong số này thì ụ to được xây dựng trên một ụ già cỗi có độ tuổi trong khoảng từ 766 cho đến 675 năm. Điều này cho thấy loài mối đã tiếp tục xây dựng trên nền các ụ mối khác trong hàng trăm năm.

Ụ mối 2.200 tuổi được cho là đã bị bỏ hoang hàng chục năm.

Sử dụng thường xuyên

Tuy nhiên nghiên cứu cũng cho thấy ụ mối này được sử dụng thường xuyên trong khoảng từ 800 đến 500 năm trước đây, trong thời kỳ khí hậu ở vùng này đặc biệt ấm.

Việc được sử dụng từ 2.200 năm trước và sau đó từ thế kỷ 12 cho đến thế kỷ 15 cho thấy ụ mối này đã được sử dụng làm nơi trú ẩn trong hàng ngàn năm.

“Những niên đại này nên được xem là ước tính tối thiểu,” các nhà nghiên cứu viết trong tạp chí. “Một số ụ mối có độ tuổi lớn hơn nhiều so với ước tính trước đó.”

Trước đó, có người từng nói đã phát hiện ra các ụ mối lên đến 4.000 năm tuổi ở Nam Phi.

Tuy nhiên, các bằng chứng gần đây cho thấy thật ra đây là những cấu trúc được hình thành do tình trạng đất bị xói mòn.

Matt Walker