BM: Nhà thờ đá Bete Giyorgis và truyền kỳ 'thiên thần trợ giúp'

Bete Giyorgis, còn gọi là Nhà thờ Thánh George, là một trong 11 nhà thờ đá kỳ lạ của Lalibela, Ethiopia

Tôi luôn đặt dấu hỏi về sự tồn tại của Chúa Trời. Thế nhưng ở thị trấn Lalibela ở miền bắc Ethiopia, tôi lại tìm thấy bằng chứng có một chút thực chất.

Chính thức theo đạo Thiên Chúa từ năm 330 sau Công nguyên, Ethiopia cho rằng họ là quốc gia Thiên chúa giáo lâu đời nhất trên thế giới, và mặc dù chìm đắm trong nghèo đói, đức tin vẫn được duy trì mạnh mẽ ở đây qua hàng trăm năm.

Những nhà thờ thời Trung Cổ của Lalibela được đẽo gọt từ đá là bằng chứng rõ ràng cho điều này.

Nhiều giả thiết

Mỗi một trong số 11 công trình kiến trúc nhà thờ đá nguyên khối này được tạo tác một cách kỳ thú giữa khung cảnh núi non, khoét sâu xuống lòng đất từ 40 cho đến 50m và có những khoảng hở hình thập giá được đẽo gọt để cho cho ánh nắng tràn vào bên trong.

Bên trong nhà thờ là do người ta đã đục rỗng đá nguyên khối mà thành.

Có một số giả thiết xung quanh việc xây dựng những giáo đường tuyệt tác này. Một số người tin rằng các hiệp sĩ Templar, vốn thuộc đội quân Thập tự chinh, đang ở đỉnh cao quyền lực vào thế kỷ 13 - đúng vào thời điểm những công trình này ra đời - chính là người là tạo tác ra chúng. Tuy nhiên không có bằng chứng cụ thể về việc này.

Giả thiết được lan truyền rộng rãi nhất - và cũng chính là giả thiết được rao giảng tại bảo tàng nhỏ ở gần lối vào nhà thờ - cho rằng các nhà thờ này được đục đẽo theo lệnh của Quốc vương Lalibela, hoàng đế xứ Ethiopia vào cuối thế kỷ 12 đầu thế kỷ 13, người được cho là đã đi thăm Jerusalem vào năm 1187 ngay trước khi Đất Thánh rơi vào tay quân Hồi giáo.

Quốc vương Lalibela đã cho xây dựng những nhà thờ này xung quanh đoạn sông Jordan kéo dài vào lãnh thổ Ethiopia. Ý định của ông khi đó là muốn chào đón các tín hữu Thiên chúa giáo đến với "Tân Jerusalem".

Tuy nhiên bảo tàng dường như không thật sự hết lòng thúc đẩy giả thiết này.

Các nhà thờ được khoét sâu 40-50m xuống lòng đất

Công cụ xây dựng được trưng bày ở đây chỉ có một thiết bị hình chiếc rìu trông rất yếu ớt mà các thợ xây của Vua Lalibela được cho là đã sử dụng để đục đẽo nhà thờ từ mặt đất. Ngay cả khi tính 900 năm bị ăn mòn thì công cụ này vẫn thích hợp để làm cỏ hơn là đẽo đá.

Thay vào đó, hàng ngàn tín đồ tham dự các buổi lễ hàng ngày trong nhà thờ tin vào cách giải thích hoang đường hơn: đó là Vua Lalibela đã được một đoàn các thiên thần trợ giúp để hoàn thành 11 nhà thờ này chỉ trong vòng có một đêm.

Không bao giờ vắng khách

Nhìn từ xa, dấu hiệu duy nhất có thể thấy được của những nhà thờ dưới lòng đất này là dòng người đổ vào và đi ra khỏi các khe núi.

Khách đến thăm cần phải canh giờ làm sao đúng lúc các đám đông dự lễ thưa bớt. Họ cần đến vào khoảng thời gian giữa các buổi lễ hàng ngày để có chỗ bước đi trong các hẻm núi mà đôi lúc chỉ rộng vừa đủ cho một người bước qua.

Những hẻm núi này dẫn thẳng xuống lòng đất. Tay tôi đặt trên tường, tôi chầm chậm bước xuống vào bên trong bóng của nhà thờ.

Ngay cả khi vào những lúc giữa những buổi cầu nguyện nhà thờ cũng không bao giờ vắng khách.

Các tín đồ lớn tuổi chẳng thà đứng gần còn hơn là tìm cách đi vào những lối đi hẹp và khó đi này. Họ đứng đó theo dõi và dựa vào những chiếc gậy cầu nguyện trong khi tôi tháo dây giày và bỏ giày vào đống giày dép nằm rải rác bên ngoài nhà thờ.

Dân địa phương tin rằng cả 11 nhà thờ đều do các thiên thần giúp tạo thành chỉ trong một đêm

Khi tôi bước vào Biete Golgotha Mikael, vốn được cho là nơi an nghỉ cuối cùng của chính Quốc vương Lalibela, tấm thảm đỏ đã sờn chỉ không có tác dụng gì nhiều để giữ cho lòng bàn chân tôi khỏi thấm lạnh từ mặt sàn đá lạnh buốt.

Mắt tôi tự điều chỉnh trong bóng tối và một hình ảnh trung cổ hiện lên: đó chính là Thánh Peter được khắc vào tường của Tân Jerusalem để tồn tại trường cửu.

Dấu vết thời gian

Những lối đi và đường hầm hẹp đưa tôi đi từ nhà thờ này đến nhà thờ khác.

Có một nhà thờ nằm riêng lẻ. Trong số 11 nhà thờ của quần thể thì Biete Giyorgis, nằm cách nhóm nhà thờ chính chỉ một khoảng ngắn, là công trình gây ấn tượng nhất.

Được đục khắc theo hình dáng cây thánh giá, công trình này nằm ẩn một cách hoàn hảo dưới dốc đá thoai thoải. Ở trên cùng là một thánh giá dòng Coptic mà ta chỉ có thể thấy nếu đứng từ phía trên nhìn xuống.

Vách nhà thờ đã được nhuộm màu đồng theo thời gian và nằm sâu 40 dưới lòng vực bao quanh. Mặc dù nằm trơ mình ra sương gió công trình vẫn được giữ gìn nguyên vẹn trải qua chín thế kỷ mà vẫn quyến rũ.

Tuy nhiên không phải nhà thờ nào cũng có tình trạng tốt như vậy. Nhà thờ Biete Medhane Alem, vốn được nhìn nhận là nhà thờ đá nguyên khối lớn nhất thế giới, được bảo vệ khỏi thời tiết bằng những tấm kim loại của Unesco để giữ cho nhà thờ không bị xói mòn thêm. Và trên tường của Biete Abba Libanos đã xuất hiện những vết nứt đáng lo ngại.

Khi chứng kiến những dấu vết xuống cấp này, tôi lại nghi ngờ về nguồn gốc huyền bí của nhà thờ: nếu những nhà thờ này là do các thiên thần giúp sức xây dựng thì chúng phải luôn trong tình trạng hoàn hảo chứ.

Nhưng khi tôi bước ra khỏi đường hầm được đào dẫn tới nhà thờ Biete Giyorgis, tôi nhận ra rằng việc các công trình này được xây dựng như thế nào không quan trọng.

Ở xa dưới kia, một đợt các du khách nữa đang đi qua chiếc cổng đá cao vút của nhà thờ - những rầm đỡ đã bị thời gian mài mòn thành ra bóng lưỡng.

Họ đi vào lòng đất, biến mất trong bóng tối của nhà thờ và sau đó xuất hiện trở lại sau khi đã đi qua các nhà thờ và leo trở lại lên chỗ mặt đất có ánh sáng.

Tại rìa vách núi, các nam thanh niên đang giúp đỡ người già bước qua những lối đi dốc. Tôi nán lại thêm vài phút để quan sát dòng người hành hương tưởng chừng như vô tận trở lại mặt đất. Họ có niềm tin, và như vậy là đủ.

Jack Barker