BM: Baia, thành phố La Mã tội lỗi dưới đáy biển

Áp suất bên dưới khiến mặt đất quanh Baia liên tục trồi sụt so với mặt nước

Những nhà siêu cự phú từ Rome đi đến đây vào dịp cuối tuần để tiệc tùng.

Các chính khách quyền lực xây các căn biệt thự xa hoa trên bãi biển với các phòng spa được sưởi ấm và các hồ tắm được khảm đá, nơi họ có thể thỏa mãn các lạc thú điên dại nhất.

Một cư dân thậm chí còn đặt hàng làm một hang động riêng được bao quanh bằng những bức tượng cẩm thạch chỉ dùng để tận hưởng các ‘lạc thú trần gian’.

Nơi diễn ra các âm mưu

Hơn 2.000 năm trước, Baia là Las Vegas củs Đế quốc La Mã – một thị trấn nghỉ mát nằm cách Naples khoảng 30km trên bờ biển phía tây của nước Ý lỗ chỗ những hố sâu. Nơi này chiều lòng ý thích thất thường của các nhà thơ, các tướng lĩnh cũng như tất cả những người khác. Nhà hùng biện vĩ đại Cicero soạn các bài diễn văn từ nơi nghỉ dưỡng của ông bên vịnh, còn nhà thơ Virgil và nhà tự nhiên học Pliny có chỗ ở cách các nhà tắm công cộng không xa mấy.

Đó cũng là nơi mà những người giàu và có quyền lực đến để thực hiện những mối mánh mờ ám.

“Có rất nhiều những câu chuyện về âm mưu liên quan đến Baia,” ông John Smout, một nhà nghiên cứu hợp tác với các nhà khảo cổ địa phương để nghiên cứu địa điểm này, nói.

Theo lời đồn thì Nữ hoàng Cleopatra trốn thoát khỏi Baia trên một con thuyền sau khi Julius Caesar bị ám sát vào năm 44 trước Công nguyên, còn Hoàng hậu Julia Agrippina âm mưu giết chồng là Hoàng đế Claudius ở Baia để con trai bà có thể trở thành hoàng đế của Rome.

“Bà ấy đã hại Claudius bằng nấm độc,” Smout giải thích. “Nhưng bằng cách nào đó mà Claudius đã không chết, do đó cũng vào đêm đó, Agrippina đã ra lệnh cho thầy thuốc của bà ta bơm bí dại độc vào qua đường hậu môn và cuối cùng Claudius cũng bị giết chết."

Hơn 2000 năm trước, Baia từng là Las Vegas của La Mã cổ đại

Nước khoáng và khí hậu ôn hòa là lý do ngày xưa giới quý tộc Rome kéo đến Baia vào nửa sau thế kỷ thứ hai trước Công nguyên, và họ gọi thị trấn này là Cánh đồng Phlegraean (có nghĩa là ‘bốc lửa’) do những hố nham thạch lỗ chỗ khắp nơi trong vùng.

“Tôi đến thăm nơi này khi còn nhỏ và người hướng dẫn chọc cái dù lên mặt đất, thế là hơi nước và dung nham trào ra,” Smout nhớ lại.

Hoạt động núi lửa

Các hố nham thạch được người Hy Lạp và La Mã cổ đại tôn thờ như cổng vào thế giới dưới lòng đất, tuy nhiên chúng cũng giúp đưa tới một số tiến bộ kỹ thuật: sự chế tạo ra xi măng không thấm nước, vốn là sự pha trộn giữa đá vôi và đá núi lửa, đã giúp thúc đẩy việc xây dựng nên những mái vòm thông thoáng và những mặt tiền cẩm thạch cũng như những hồ cá tư nhân và các nhà tắm xa hoa.

Nhưng Baia khét tiếng là nơi tội lỗi, cho nên có lẽ cũng hợp lý khi các hoạt động núi lửa tập trung trong khu vực đã dẫn đến sự suy tàn của nơi này. Trải qua hàng trăm năm, sự trồi lên và sụt xuống dần dần của vỏ Trái Đất do kết quả của các hoạt động địa chấn và hơi nước đã khiến phần lớn thành phố sụt xuống thành một nghĩa địa dưới lòng nước, nơi mà nó vẫn tọa lạc cho đến ngày nay.

Sự quan tâm của du khách đối với vùng bờ biển từng một thời rất hút khách được hồi sinh vào những năm 1940, khi một phi công chia sẻ một bức ảnh chụp từ trên không một công trình nằm ngay dưới mặt biển.

Chẳng lâu sau, các nhà địa chất cảm thấy thắc mắc trước những miệng hố do động vật thân mềm để lại trên những phế tích được tìm thấy gần bờ biển – những dấu hiệu cho thấy ngọn đồi này đã từng chìm dưới mặt biển. Hai thập niên sau, giới chức Ý đã cho triển khai tàu ngầm để khảo sát phần nằm dưới nước của thị trấn.

Những gì họ phát hiện thật lý thú: kể từ thời La Mã, áp lực dưới lòng đất đã khiến cho mặt đất xung quanh Baia liên tục trồi lên và sụt xuống, đẩy những phế tích cổ xưa lên phía mặt biển rồi sau đó lại từ từ nuốt chửng chúng một lần nữa – một dạng thanh lọc địa chất.

Những phế tích dưới mặt nước là lãnh địa của chỉ một vài nhà khảo cổ can đảm mãi cho đến gần đây. Khu vực khảo cổ dưới nước không được chính thức xếp vào vùng hải dương được bảo vệ mãi cho đến năm 2002, khi nó được mở cửa cho công chúng.

Kể từ đó, công nghệ quét 3D và những tiến bộ khác trong khảo cổ hải dương đã lần đầu tiên cho chúng ta thấy sơ qua về giai đoạn cổ xưa này: các thợ lặn, các nhà sử học và các nhà nhiếp ảnh đã chụp lại được những hàng cột dài và cổng chìm dưới mặt nước, trong đó có Đền Vệ Nữ nổi tiếng (không phải là đền mà là phòng tắm hơi) – những khám phá giúp chúng ta hiểu phần nào về sự thác loạn điên cuồng nhất ở Rome.

Mở cửa cho du khách

Do các mảng địa tầng có hình gợn sóng, những phế tích thật sự nằm ở vùng nước tương đối cạn ở độ sâu trung bình chỉ có 6 mét. Điều này cho phép du khách quan sát một số công trình lạ lùng dưới nước từ trong một chiếc tàu đáy kính.

Các trung tâm lặn địa phương như Centro Campi Flegrei cũng cung cấp các tour lặn snorkel và scuba để tham quan thành phố dưới nước nằm một vài kilomet bên ngoài biển Tyrrhenian.

Vào một ngày biển lặng, du khách có thể nhìn thấy các cây cột La Mã, các con đường cổ xưa và các quảng trường được lát gạch tỉ mỉ. Các bức tượng của Octavia Claudia (chị gái của Hoàng đế Claudius) và Ulysses đánh dấu lối vào các hang động dưới nước. Các cánh tay tượng duỗi ra lốm đốm những vỏ sò bám vào.

Ngoài ra ở phía trên mặt đất cũng có nhiều thứ để xem. Thật ra, nhiều tác phẩm điêu khắc chìm dưới nước chỉ là bản sao tái hiện lại; bản gốc được lưu giữ ở phía trên ngọn đồi ở Lâu đài Baia, nơi Viện quản lý Khảo cổ Campania quản lý một bảo tàng các di tích trục vớt từ dưới biển. Nhiều phế tích La Mã trên mặt đất cũng có thể nhìn thấy được ở gần Parco Archeologico delle Terme di Baia, phần thành cổ vẫn còn nằm ở phía trên mặt đất. Được Amedeo Maiuri, nhà khảo cổ từng phát hiện ra Pompeii và Herculaneum, khai quật vào những năm 1950, di tích lịch sử trên mặt đất này có tàn tích của những sân hiên khảm gạch và những nhà tắm có mái vòm.

Bao quanh Parco Archeologico delle Terme di Baia, Baia ngày nay là cái bóng của hào quang của chính nó xưa kia, mặc dù ở nơi này vẫn còn thấy không khí lười nhác và ăn chơi.

Ngày nay trên bờ biển mà xưa kia đã từng có rải rác những dinh thự và nhà tắm là một bến tàu nhỏ, một khách sạn và vài nhà hàng hải sản dọc theo con đường hẹp chạy về Naples theo hướng đông bắc.

Thời gian ngày càng cạn để cho chúng ta chiêm ngưỡng di tích thể hiện sự phồn vinh của nước Ý cổ đại: các nhà địa chấn học đã dự đoán sẽ có thêm các hoạt động núi lửa dọc theo bờ biển Baia trong tương lai gần, khiến cho số phận thành phố này một lần nữa trở nên bấp bênh. Chỉ tính riêng trong năm ngoái đã có 20 trận động đất nhỏ được ghi nhận và trong những năm gần đây người ta đã nói đến đóng cửa vĩnh viễn khu di tích này.

Adrienne Bernhard