BM: Thế giới ngầm dưới lòng Budapest

Không mấy ai biết rằng chúng ta có thể lặn scuba bên dưới thủ đô của Hungary - thậm chí đa số người dân địa phương, những người sống ngay trên khu mỏ đá vôi Kőbánya bị bỏ hoang, cũng không biết.

Khu mỏ di sản

Có vô số các tòa nhà tại Budapest, trong đó có tòa nhà Quốc hội tân Gothic 1902 (trong hình), được xây dựng với đá vôi được khai thác từ khu mỏ ở quận Kőbánya, cái tên có nghĩa là 'quận mỏ đá', nằm ở phía Pest của thành phố.

Trải qua hàng thế kỷ, bắt đầu từ thời Trung cổ và suy tàn dần vào nửa sau của Thế kỷ 19, khu mỏ khoét sâu vào hệ thống ngầm dưới lòng đất trải dài hơn 32 km và nằm sâu chừng 30m dưới các đường phố.

Khi các giếng và các khoang trống rộng lớn ở các phần thấp của mỏ bị ngập lụt vào hồi giữa thập niên 1990, chính quyền địa phương đã yêu cầu một nhóm nhỏ các thợ lặn vào dọn dẹp sạch sẽ các khu vực chìm dưới nước. Các thợ lặn nhận ra là có một số khoang trống sẽ rất thích hợp cho việc lặn thư giãn.

Một trong những người tới lặn thường xuyên là kỹ sư viễn thông người địa phương, Kornél Domján, người bắt đầu đi lặn nhằm giúp phục hồi sức khỏe sau khi bị vỡ lá lách, gãy xương sườn và nứt xương hông sau cú ngã từ tầng thượng tòa nhà xuống hồi 2003.

Khi một đồng nghiệp khuyên ông nên đi lặn scuba để giúp chóng lành vết thương và để khôi phục lại độ tự tin khi làm việc trên các tòa nhà cao tầng, ông đã bắt đầu lặn ở các vùng bờ biển Croatia, Đài Loan và Ai Cập mà không hề biết rằng ông có thể lặn ở ngay bên dưới thành phố quê nhà, cách nhà ông chỉ có 4km.

"Một người hàng xóm đầu tiên nhắc tới việc lặn scuba bên dưới Budapest vào hồi 2009," Domján nhớ lại. "Tôi rất tò mò muốn tìm hiểu xem làm sao mà lại có thể có chuyện đó được." Ông liên hệ với Attila Bolgar, thầy hướng dẫn lặn của một công ty chuyên dịch vụ lặn địa phương, Paprika Divers, người đã giới thiệu cho ông biết về các địa điểm lặn bên dưới thành phố.

Một thế giới ẩn mình

Có bốn địa điểm lặn ở khu mỏ bỏ hoang Kőbánya. Chỉ có một nơi, gọi là Park kút (trong tiếng Hung có nghĩa là giếng Công viên), là nơi những người đi lặn có chứng chỉ căn bản Open Water Diver được vào. "Đó là bởi các khoang trống và các cầu thang tại địa điểm Park kút có các khu vực trống, có không khí tự nhiên ở trên, và sẽ an toàn hơn khi lặn ở đó," Bolgar giải thích.

Các giếng bị ngập nước khác là nơi chỉ các thợ lặn dày dạn kinh nghiệm và có kỹ năng cao mới vào được. Nhiệt độ nước được duy trì ở mức khoảng 12 độ C.

Tại Part kút, nơi những người đi lặn có thể lặn xuống 17m bên dưới mặt nước (47m thấp hơn so với mặt đường), sẽ mất tới 40 phút để khám phá các khoang, nơi mà ta có thể nhìn thấy các thiết bị khai mỏ bỏ lại. "Thực sự là bạn có thể nhìn thấy các tảng đá đã được khai thác ra sao," Bolgar nói.

Khai mỏ, ủ rượu bia, cầu nguyện, thư giãn

Theo Bolgar, các hoạt động khai mỏ cuối cùng đã kết thúc vào năm 1890. Trong thời gian đó, các nhà sản xuất rượu bia đã dùng một số phần mỏ để cất trữ hoặc lên men sản phẩm. Toàn bộ các khoang nay được dùng để lặn đều do các nhà nhà ủ rượu đào xuống, bởi họ cần các các giếng sâu xuống dưới để lấy nguồn nước tinh khiết, ông giải thích.

Trong Đại chiến Thế giới II, các khu vực trong mỏ được dùng làm nơi trú ẩn. Các động cơ cho chiến đấu cơ Messerschmitt của Đức thậm chí còn được lắp ráp tại đây. Trong thời kỳ này cũng có ba nhà thờ, trong đó có một nhà thờ kiểu Gothic, được xây bên trong mỏ, Bolgar giải thích.

Ngày nay, phần không ngập nước của hệ thống hầm mở cửa cho công chúng vài lần mỗi năm, để làm nơi tổ chức các cuộc thi chạy, các cuộc đua xe đạp vui vẻ dưới lòng đất.

Thành phố được xây bằng đá khai thác trong chính thành phố

Các sử gia ước tính khoảng 1 triệu mét khối đá đã được khai thác từ mỏ đá vôi Kőbánya, Zita Szederkényi, người phụ trách quan hệ kinh doanh của hãng bia Dreher, nói.

"Dẫu mỏ ẩn kín bên dưới, nhưng chúng tôi thực sự nhìn thấy nó hàng ngày, bởi có rất nhiều các tòa nhà của chúng tôi được xây dựng bằng đá vôi khai thác từ lòng đất bên dưới," bà nói. "Người ta vẫn chưa nắm được đích xác kích cỡ mỏ. Hệ thống hầm không chỉ nằm bên dưới nhà máy bia như người ta vẫn tưởng, mà mở rộng tới các phần rộng lớn bên dưới quận Kőbánya."

Sau một cuộc đi lặn xuống một trong các hàng lang của nhà máy bia cũ, Domján nhớ lại rằng ông đã nhìn thấy một khối đá được thợ mỏ đào ra từ hơn một thế kỷ trước, nhưng chưa bao giờ được đẽo gọt thành các viên gạch xây dựng. "Đó thực sự là lời nhắc nhở về những gì đã xảy ra ở lòng đất dưới chân ta, và về việc nhiều phần rộng lớn của Budapest đã được xây dựng ra sao," ông nói.

"Tôi cảm thấy mình được hưởng đặc ân. Ban ngày, tôi có thể nhìn được các tòa nhà đầy ấn tượng của Budapest từ phía trên. Ban đêm, tôi có thể có những trải nghiệm ở nơi mà các tòa nhà từ đó được sinh ra," Domján nói.

Piet van Niekerk & Werner Hoffmann