BM: Khi dân số giảm nhanh là mối đe dọa

Là ở nước thành viên nghèo nhất của EU, người Bulgaria đang lũ lượt rời bỏ quê hương của mình, tìm kiếm những cơ hội khác để làm việc, cho cuộc sống và du lịch.

Trước việc dân số của Bulgaria giảm rất nhanh là mối đe dọa cho nước này, một số người bản địa đang cố gắng cung cấp cho những người đã ra đi một lý do để quay trở về.

Vào một buổi sáng đầy ánh nắng tại Đại học Sofia, trường đại học lớn nhất ở Bulgaria, các bậc phụ huynh tự hào đã chụp những bức ảnh của những sinh viên mới tốt nghiệp khi họ tung mũ lên trời. Chỉ vài tuần nữa, nhiều người trong số họ sẽ ở cách quê hương Bulgaria hàng trăm, thậm chí hàng ngàn Km, để tìm kiếm những cơ hội tốt hơn, công việc và thu nhập chờ họ ở nước ngoài.

Sinh ra ở nước thành viên nghèo nhất của Liên Minh Châu Âu, người Bulgaria đang lũ lượt rời bỏ quê hương, góp phần vào việc làm giảm dân số nhanh nhất trên thế giới. Dân số Bulgaria khoảng 9 triệu vào cuối những năm 1980, nhưng đã giảm xuống dưới 7 triệu vào năm 2018, và dự kiến sẽ giảm xuống dưới 6 triệu sau 50 năm. Cục Dân Số Liên Hợp Quốc dự tính rằng Bulgaria sẽ mất 23% dân số vào năm 2050 - một dự tính cao đến mức đất nước này, cùng với Litva, là nước có dân số bị giảm nhanh nhất thế giới.

Tỷ lệ sinh thấp là yếu tố lớn nhất cho sự suy giảm tụt dốc như vậy. Nhưng điều khiến Bulgaria khác biệt so với các nước đang giảm dân số khác ở Châu Âu là sự di cư ồ ạt ra nước ngoài.

Chính phủ không lưu giữ số liệu thống kê đáng tin cậy nhưng một số nhà kinh tế, có cả Cvetan Davidkov, ước tính rằng ít nhất 60.000 người Bulgaria ra đi mỗi năm. Và thậm chí ước tính đó có thể là thấp vì chỉ riêng Đức đã nói rằng họ chào đón 30.000 cư dân mới người Bulgaria trong năm 2017.

"Việc dự đoán dân số là không lạc quan, và đó là một khó khăn lớn đối với chúng tôi," Davidkov, một giáo sư khoa kinh tế tại Đại học Sofia, nói. Việc chảy thoát chất xám, ông nói, ảnh hưởng đến tất cả các ngành của nền kinh tế vì phần lớn người Bulgaria - từ bác sĩ đến công nhân xây dựng - tin rằng những cơ hội tốt hơn đang đón chờ ở nước ngoài.

Tác nhân cho việc thay đổi

Một số người Bulgaria đang nỗ lực làm việc để thay đổi làn sóng suy giảm dân số, bắt đầu các chương trình và sáng kiến để giữ cư dân ở lại.

Anthony Hristov, 58 tuổi, nằm trong số họ. Là một giám đốc nghệ thuật cho hãng Pixar ở Mỹ, Hristov đã làm việc cho Finding Nemo và Wall-E, sau đó trở về Bulgaria với mục đích giúp quê hương của mình. Ông tin rằng sự giáo dục chắc chắn, cơ hội việc làm và thu nhập cao hơn có thể sẽ đảo ngược xu hướng di cư.

Năm ngoái, ông chuyển về Sofia để bắt đầu Học Viện Arc, một trường hạng 3 dành cho các nghề sáng tạo kỹ thuật số, như chơi game và thiết kế phim hoạt hình. Trường này, Hristov nói, là sự đóng góp của ông để cho phép những người Bulgaria trẻ tuổi và tài năng có được một nền giáo dục ngang tầm - hoặc thậm chí tốt hơn - các nước EU khác.

"Chúng tôi đang mất đi rất nhiều người trẻ, nghĩa là bị thiếu hụt tài năng nghiêm trọng. Sẽ phải có rất nhiều người trẻ, nhưng họ tìm cơ hội ở nước ngoài, nơi mà giáo dục và việc làm tốt hơn," ông nói.

Học viện Arc sẽ bắt đầu năm đầu tiên vào tháng 10, và Hristov nói rằng một số trong số 80 sinh viên mới đăng ký đã viết trong đơn xin học rằng họ cũng đã có ý định rời Bulgari để học và cuối cùng để làm việc ở Bulgaria ngoài, và rất phấn khích khi thấy một trường được mở, cho phép họ được ở gần nhà.

Tuy nhiên, ngay cả khi các trường như trường của Hristov khuyến khích thanh niên Bulgaria ở lại học tập thì dân số vẫn có thể bị ảnh hưởng: những người trẻ tuổi vẫn có thể di chuyển ra nước ngoài sau đó để tìm việc làm với lương cao hơn. Với 320 đô la, mức lương tối thiểu ở quốc gia thuộc khối Xô Viết cũ này là thấp hơn lương bất kỳ nước thành viên nào khác của EU. Và mặc dù GDP tăng 3,1% trong năm ngoái, và dự kiến sẽ tăng 3,3% trong năm nay, tỷ lệ thất nghiệp của nước này là 5,3% vào tháng 7.

Hristo Boyadzhiev, 33 tuổi, là một người trở về Bulgari, đã điều hành tổ chức phi lợi nhuận Tuk Tam để giúp những người Bugari khác cũng cảm thấy muốn trở về nước.

Như Davidkov chỉ ra, ngay cả các chuyên gia có tay nghề cao cũng thường ra đi, biết rằng họ có thể kiếm được nhiều tiền hơn ở nước ngoài khi làm công việc đòi hỏi ít kỹ năng hơn và ít đào tạo hơn. "Đối với hầu hết, thà có một công việc tồi ở nước ngoài còn hơn có một công việc tốt ở đây," ông nói.

Khả năng làm việc, cư trú và đi lại công khai trên khắp Liên Minh Châu Âu cũng là một yếu tố đáng kể trong việc suy giảm dân số Bulgari. Ở Đức, nền kinh tế lớn nhất khối, số lượng người Bulgaria mới đến tăng vọt từ 8.000 vào năm 2006, một năm trước khi Bulgari gia nhập EU, lên đến 20.000 vào năm sau đó.

Hristov cho rằng nền kinh tế của Bulgaria hiện đang phải đối mặt với vấn đề con gà-và- quả trứng: liệu cơ hội việc làm có cần phải tồn tại để thu hút và tạo ra tài năng ngay từ đầu, hay là các công ty địa phương và toàn cầu sẽ tạo ra những công việc này một khi có thể tìm được những người có tài, có kỹ năng ?

Một tiếng xấu không đáng bị?

Bulgaria không xứng đáng bị tiếng xấu trong cộng đồng dân tộc của mình, Hristo Boyadzhiev, 33 tuổi, nói. Bản thân quay về với Bulgaria, Boyadzhiev là người đồng sáng lập ra Tuk Tam, một tổ chức phi lợi nhuận phối hợp các phòng giới thiệu việc làm cho những người trở về, cung cấp học bổng và cố gắng phổ biến tin tức tích cực về sự phát triển của đất nước.

"Nếu bạn sống ở Anh hoặc ở đâu đó, rất có thể tiêu đề báo sẽ đến với bạn không phải là một công ty lớn có 1.000 việc làm mới ở Varna, mà có thể là bệnh cúm lợn đã bùng phát," Boyadzhiev nói.

Petya Kertikova, 30 tuổi, là người dẫn chương trình 'The Returnees', một chương trình nêu bật những người Bugari đã sống ở nước ngoài và quyết định trở về quê hương Bulgari.

Ông nói thêm rằng nhiều người trong số 1,1 triệu người Bulgaria ước tính sống ở nước ngoài không muốn trở về nước vì không biết chắc chắn cuộc sống của họ sẽ như thế nào, và liệu họ có thể tìm được việc làm tốt hay không. "Nhiệm vụ của chúng tôi không phải là đưa họ trở về Bulgaria, nhưng chúng tôi muốn cung cấp cho họ thông tin mà họ cần để họ tự đưa ra quyết định," ông nói.

Tổ chức Tuk Tam không thể theo dõi số lượng người mà nó đã gây ảnh hưởng để họ về nước, nhưng Boyadzhiev nói rằng ông thấy phấn khởi vì cơ quan đã tiếp cận được 200.000 người Bulgaria qua truyền thông xã hội, và ông nhận được nhiều email của những người nói rằng họ đang suy tính trở về nước.

"Họ viết cho chúng tôi để nói, 'Các bạn đã đẩy tôi vượt qua ranh giới," ông nói.

Khi người Bulgaria trở về, Petya Kertikova làm cho họ được mọi người chú ý tới.

Người thiếu nữ 30 tuổi này là người sáng tạo và dẫn chương trình 'The Returnees' (Những Người Trở Về), phát trên đài truyền hình tư nhân 'Bulgaria on Air'. The Returnees nêu bật những câu chuyện thành công của những người Bulgaria ở mọi lứa tuổi đã từng sống ở nước ngoài nhưng giờ đã trở về nước. Cho đến nay Kertikova đã đưa tin hơn 70 chuyên gia, bao gồm bác sĩ, kỹ sư, doanh nhân, nhà quản lý, nghệ sĩ và chuyên gia CNTT. Câu chuyện thành công của họ, cô hy vọng, sẽ truyền cảm hứng cho những người khác.

"Nhóm những người này trở về là rất quan trọng đối với nước ta. Kinh nghiệm của họ và tầm nhìn mới của họ rất quan trọng đối với nền kinh tế, và sẽ thúc đẩy đất nước ta tiến lên," cô nói.

Mặc dù cô nói rằng nhiều người quay trở lại Bulgaria vì nỗi nhớ nhà, nhiều người trở về cũng muốn đóng góp cho sự phát triển của đất nước họ. Khi phỏng vấn họ, Kertikova nói rằng cô có thể nhấn mạnh rằng việc quay trở về là có thể được, và xóa bỏ cái bất chắc của những gì đang chờ đợi những người Bulgari quyết định làm điều đó.

Theo nghĩa này, Kertikova nói, cô thường cảm thấy như cô đang tự phỏng vấn mình: cô cũng đã trở về nước 2 năm trước đây sau khi làm việc ở Chicago với tư cách là người dẫn chương trình truyền hình cho một đài nhỏ nói tiếng Bulgaria. Trong một lần về thăm nhà vào dịp Giáng sinh, cô đã thấy những cải thiện về chất lượng cuộc sống của người Bulgari, điều đó đã khơi dậy mong muốn quay về nước. Khi cô rời Chicago về Sofia, Kertikova nói, cô đã thấy những người khác giống mình, và nảy ra ý tưởng lập chương trình The Returnees vì cô muốn cho họ một tiếng nói.

Hầu hết những người Bulgaria sống ở nước ngoài chỉ hiểu những thay đổi tích cực ở quê hương mình khi chính họ nhìn thấy điều đó, cô nói. Đó là trường hợp của một người quản lý hạng trung mà cô giới thiệu trên 'The Returnees', về thăm nhà chỉ để dự tiệc cưới, nhưng đã vô cùng ngạc nhiên vì nước Bulgaria mới đến nỗi ông đã hủy chuyến bay trở về Mỹ.

"Họ có ước mơ được sống ở nước ngoài, và họ đã sống trong giấc mơ đó," ông Kertikova nói. "Bây giờ tôi muốn họ sống trong giấc mơ Bulgaria."

Denise Hruby