BM: Dấu ấn cá nhân qua mùi cơ thể

Vua Louis XIV của Pháp có một nỗi ám ảnh với hương thơm.

Những bông hoa được cắt tỉa và trang hoàng trong mọi căn phòng ở cung điện Versailles, đồ nội thất và đài phun nước đều được tẩm nước hoa, và những vị khách cũng phải được phun nước hoa đẫm người trước khi bước vào cung điện.

Cho dù đó là vì vấn đề vệ sinh cá nhân của ông không được thơm tho cho lắm như tiêu chuẩn chúng ta ngày nay, hay chỉ đơn giản là ông yêu thích các mùi hương một cách nồng nhiệt, thì vua Louis vẫn luôn biết rõ rằng mùi hương quả là quan trọng.

Mùi cơ thể có thể tiết lộ về tình trạng sức khoẻ của chúng ta, ví dụ như sự hiện diện của một số bệnh (bệnh tả có mùi ngọt và bệnh tiểu đường cấp có mùi táo thối).

"Nó cũng có thể tiết lộ thông tin về chế độ dinh dưỡng của chúng ta," Mehmet Mahmut, nhà tâm lý học khứu giác và mùi hương tại Đại học Macquarie, Úc, cho hay.

"Có một vài nghiên cứu khá mâu thuẫn với nhau, thế nhưng nhóm của tôi phát hiện rằng là khi bạn ăn càng nhiều thịt thì mùi cơ thể của bạn càng dễ chịu."

Một nghiên cứu cho thấy đàn ông cảm nhận mùi cơ thể phụ nữ dễ chịu và cuốn hút hơn vào những ngày rụng trứng của chu kỳ kinh nguyệt, khi phụ nữ dễ thụ thai nhất, và giảm hấp dẫn nhất trong lúc hành kinh.

Điều này có thể đã giúp tổ tiên chúng ta tìm được thời gian thích hợp để duy trì nòi giống, tác giả của nghiên cứu trên nói.

Lượng testosterone trong nam giới cũng có thể cải thiện mùi cơ thể của họ.

Mặc dù mùi cơ thể có thể thay đổi tùy thuộc vào chế độ dinh dưỡng và sức khoẻ, nhưng phần lớn yếu tố quyết định lại do di truyền.

Mùi cơ thể của chúng ta đủ đặc trưng, và khứu giác của ta cũng đủ chính xác để mọi người có thể chọn ra hai cái áo phông của cặp sinh đôi cùng trứng (có cùng hệ gene) từ trong một đống áo của những người khác.

Những cặp sinh đôi cùng trứng có mùi giống nhau đến mức trong nghiên cứu này, người ta đôi lúc nhầm lẫn hai cái áo của cặp sinh đôi là áo của cùng một người.

"Điều này rất quan trọng vì nó cho thấy gene ảnh hưởng đến mùi cơ thể của chúng ta,"

Agnieszka Sorokowska, nhà tâm lý học và chuyên gia về khứu giác con người tại Đại học Wroclaw, Ba Lan, nhận định. "Vì vậy, chúng ta có thể tìm hiểu gene của người khác bằng cách ngửi mùi cơ thể họ."

Chúng ta chi hàng tỷ đô la để cố gắng thay đổi hoặc che giấu đi mùi cơ thể tự nhiên bằng nước hoa và hương thơm tổng hợp

Chúng ta thường chọn những loại mỹ phẩm phù hợp với mùi cơ thể (được quyết định bởi gene di truyền).

Chuyên gia Sorokowska và các đồng nghiệp đã chỉ ra rằng có khả năng tìm hiểu tính cách của một người dựa trên sự lựa chọn nước hoa của họ.

Điều này gợi ý rằng những vị khách của vua Louis 14 có thể biết được một vài điều về tâm trạng nhà vua ngày hôm đó thông qua mùi hương trong không khí khi mới đến cung điện.

Tất cả những thông tin này đều có trong mùi cơ thể (BO - body odour) của chúng ta, nhưng liệu chúng có hữu ích?

Trong một nghiên cứu, một nhóm phụ nữ được yêu cầu xếp hạng độ dễ chịu những chiếc áo phông của một nhóm đàn ông được lựa chọn ngẫu nhiên. Thứ tự ưa thích của họ tương xứng với mức độ khác biệt của kháng nguyên bạch cầu người (Human Leukocyte Antigen - HLA).

HLA là một nhóm protein giúp hệ miễn dịch nhận biết tế bào của cơ thể và tế bào ngoại lai, thường là những mầm bệnh tiềm ẩn.

Tổ hợp gene mã hoá cho protein HLA được gọi là MHC, cũng đồng thời quy định các protein khác hiện diện trong các phản ứng miễn dịch, và là lối tắt hữu ích giúp các nhà khoa học nghiên cứu những cơ chế bảo vệ cơ thể của hệ miễn dịch.

Mức độ HLA cực kỳ khác biệt ở mỗi người - tuy có một số trường hợp như họ hàng gần thì sẽ giống nhau hơn so với những người khác.

Từ quan điểm di truyền học, có con với người có mức HLA khác biệt cao là một lợi thế. "Nếu bạn có người bạn đời với độ khác biệt cao trong hệ miễn dịch thì con cái bạn sẽ có sức đề kháng tốt hơn," Sorokowska cho hay.

Những người phụ nữ trong thí nghiệm cảm nhận mùi trên áo phông của những người đàn ông khác nhau đã sắp xếp những chiếc áo với mức độ HLA khác biệt cao nhất trước tiên và sau cùng là áo có mức HLA khác biệt thấp nhất.

Điều này chứng tỏ rằng họ có thể phân biệt và ưu tiên những người đàn ông ưu việt nhất với họ dưới góc độ di truyền học. Tất nhiên, họ không hề hay biết về những gì mình đang làm - họ đơn giản chỉ theo trực giác mách bảo.

Cơ chế sinh ra sự khác biệt của mức độ HLA và dẫn đến một mùi cơ thể dễ chịu hơn hiện chưa được xác định, Sorokowska cho biết. "Thế nhưng người ta cho rằng HLA tạo ra một số chất nhất định, được ăn bởi vi khuẩn trên da để rồi sinh ra mùi cơ thể nhất định."

Vậy liệu chúng ta có sử dụng thông tin di truyền ẩn trong mùi cơ thể để lựa chọn bạn đời hay không?

Có vẻ như là không.

Trong một nghiên cứu với gần 3.700 cặp vợ chồng, khả năng mà mọi người thành đôi theo mức độ khác biệt HLA chỉ là sự trùng hợp tình cờ mà thôi.

Chúng ta có thể thích một số mùi nhất định, và có thể vì một lý do di truyền đằng sau sự ưa chuộng đó, song chúng ta không dựa vào mùi cơ thể để chọn bạn đời.

Mức độ hoà hợp trong đời sống tình dục

"Mặc dù HLA không ảnh hưởng đến lựa chọn của chúng ta, nhưng nó ảnh hưởng đến sự hoà hợp tình dục," Sorokowska nhận định.

Những người bị mất khứu giác bẩm sinh (không có khả năng cảm nhận mùi hoặc cảm nhận kém) thường có đường tình duyên trắc trở hơn, Mahmut nói trong một nghiên cứu thực hiện cùng Ilona Croy từ Đại học Dresden, Đức.

Những cặp đôi có mức khác biệt HLA cao có mức độ thoả mãn tình dục và ham muốn có con cao nhất.

Đàn ông có thể cảm thấy mùi cơ thể của phụ nữ cuốn hút hơn ở thời điểm quan trọng trong chu kỳ kinh nguyệt của họ

Mối liên hệ này được thấy rất rõ ở phụ nữ. Những phụ nữ có bạn tình là người nam có độ HLA tương tự được cho là bất mãn tình dục nhiều hơn và mong muốn có con thấp hơn. Tuy bằng chứng được thu thập từ nhiều nghiên cứu nhưng đây chưa phải là kết luận về tác động của yếu tố này.

Đối với những nhà sinh học tiến hoá, yếu tố lựa chọn bạn tình của người phụ nữ là điều hợp lý.

Trong tự nhiên, giống cái thường có xu hướng chọn giống đực, bởi vì vai trò chủ chốt của mẹ là nuôi dạy con cái và do đó nếu không chọn được bố có gene tốt thì con cái sẽ bị thiệt thòi.

Người phụ nữ có nhiều lo toan, nên họ phải sáng suốt tìm hiểu kỹ các phẩm chất của người đàn ông. Đó là lý do vì sao các con đực thường có màu sắc sặc sỡ, biểu diễn các vũ điệu, ca hát hoặc tặng quà lấy lòng con cái trong tự nhiên - bởi vì chúng phải chứng minh chất lượng gene của mình.

Mối liên kết giữa sở thích mùi cơ thể và gene đã thúc đẩy cho các dịch vụ hẹn hò cấp tốc sử dụng các áo phông có mùi và thậm chí cả những dịch vụ "chuyển phát tận nơi mẫu mùi cơ thể".

Tiêu chí chọn bạn tình

Thế nhưng bằng chứng ủng hộ giả thuyết lựa chọn bạn đời dựa trên mùi cơ thể là chưa thuyết phục.

Chúng ta có thể nói rằng chúng ta có những tiêu chí hay sở thích khác, nhưng trên thực tế thường là chúng ta không lựa chọn dựa trên chúng.

Tại sao lại vậy?

Một lý do có thể là vì các tình huống thực tế quá phức tạp, khiến ta khó có thể sử dụng thông tin khứu giác một cách chính xác. Các giác quan khác của ta có thể làm nhiễu các thông tin tiếp nhận từ khứu giác.

Chỉ dựa vào mùi cơ thể, chúng ta đã có thể đánh giá tương đối về cảm xúc tâm lý của người khác. Tuy nhiên nếu cho xem một tấm ảnh của người đó kèm với mẫu mùi cơ thể của họ thì thường "các giác quan sẽ lâm vào tình trạng phân vân bối rối", và khiến các thông tin này trở nên kém chính xác hơn, Sorokowska nói. "Và chúng ta không thể đánh giá cảm xúc tâm lý con người chỉ từ ngũ quan được."

Bà cho rằng để đánh giá cảm xúc tâm lý thì dựa vào mùi cơ thể sẽ chính xác hơn, thế nhưng quan sát gương mặt lại dễ hơn, mà ta thường làm những thứ dễ nhất.

Trong một nghiên cứu khác, những người phụ nữ đã kết hôn mang áo của chồng mình, và những phụ nữ độc thân thì mang áo của người bạn khác giới, thuần tuý là bạn, sau đó để lẫn với áo của những người đàn ông bất kỳ.

"Liệu phụ nữ đã kết hôn có nhất thiết sẽ chọn đúng áo của người mà họ ưa mùi cơ thể hơn so với những người khác không?" Mahmut nói. "Không hẳn vậy. Không có bằng chứng áp đảo cho thấy những phụ nữ này sẽ chọn của chồng mình đầu tiên."

Trong thử nghiệm này, họ đã không chọn áo của chồng mình là chiếc áo mà họ thấy là có mùi dễ chịu nhất.

Trong một nghiên cứu riêng rẽ của Mahmut, mùi cơ thể của những người đàn ông lạ thường mạnh hơn những đàn ông đã kết hôn.

Ông suy đoán rằng lý do có thể là do "có một số bằng chứng về mối tương quan giữa hàm lượng nội tiết tố nam (testosterone) cao và mùi cơ thể nồng đậm.

Chúng ta biết rằng khi già đi thì hàm lượng testosterone sẽ suy giảm, có thể là vì những hoạt động ưu tiên trong đời của một người đàn ông đã kết hôn khi anh ta trên 40 tuổi là con cái và gia đình chứ không phải là tình dục.

Đàn ông đang trong mối quan hệ tình cảm, đặc biệt là những người đã có con cái, thường có hàm lượng testosterone thấp hơn.

Vậy là chúng ta biết rằng những thông tin quan trọng về chất lượng sinh sản được ẩn giấu trong mùi cơ thể, và ta cũng biết luôn rằng là ta có khả năng nhận biết chúng, tuy nhiên chúng ta lại không tận dụng khả năng này. Liệu ta có nên không?

"Nếu như mối quan tâm duy nhất của bạn là tìm cho được một người bạn đời có những bộ gene tốt, thì có lẽ bạn nên chú ý tới mùi cơ thể của họ," Sorokowska nói. "Thế nhưng đối với hầu hết mọi người đó không phải là điều quan trọng nhất, vậy nên thường là họ không làm điều đó."

Mahmut đồng tình: "Tính hữu dụng của mùi cơ thể đã bị lu mờ đi phần nào. Loài người chúng ta chả đã và đang dành ra cả hàng chục nghìn năm để cố che đi mùi tự nhiên của cơ thể đấy thôi."

William Park