BM: Dậy sớm chưa chắc đã thành công?

Tất cả chúng ta đều từng nghe nói thế này: để thành công, hãy thức dậy sớm. Rốt cuộc thì CEO (giám đốc điều hành) của Apple, Tim Cook thức dậy 3:45 sáng, CEO của hãng xe hơi Fiat, Sergio Marchionne dậy lúc 3:30 sáng, và tỷ phú Richard Branson dậy lúc 5:45 sáng.

Nhưng không lẽ chỉ vì một vài người thành công dậy sớm, mà điều đó có nghĩa dậy sớm là đặc tính chung của họ? Và nếu như mỗi khi nghĩ tới việc phải dậy tập thể dục, lên kế hoạch ngày làm việc, ăn sáng, phác thảo và hoàn thành một việc trước 8 giờ sáng chỉ khiến bạn muốn lăn qua lăn lại trên giường và bấm nút tắt báo thức lại đến thứ Bảy tới, thì liệu cuộc đời của bạn có kém thành công hơn không?

Với khoảng phân nửa trong chúng ta, điều này không phải vấn đề gì cho lắm. Một ước tính cho rằng khoảng 50% dân số không phải là người sống về sáng hay về đêm, mà là ở đâu đó giữa ngày.

Khoảng cứ bốn người lại có một người có xu hướng mở mắt thức dậy sớm hơn, và cứ bốn người lại có một người sống kiểu cú đêm.

Với họ, hệ quả xa hơn là những biểu hiện như ngủ gục trước màn hình TV lúc 10 giờ tối hay thường xuyên đi làm trễ.

Có nghiên cứu cho thấy người dậy sớm hay thức khuya cho thấy sự phân chia thông thường giữa phần não trái và não phải: giữa phần phân tích và hợp tác với phần tưởng tượng và cá nhân.

Nhiều nghiên cứu cho thấy những người dậy sớm thường kiên trì hơn, tự định hướng và dễ chịu hơn.

Họ lập mục tiêu cao hơn cho bản thân, lên kế hoạch tương lai nhiều hơn và hiểu biết hơn về sự thịnh vượng. Và so với những người thức khuya, họ ít căng thẳng, uống bia rượu hay hút thuốc hơn.

Mặc dù người dậy sớm có thể đạt được nhiều thành tựu hơn về mặt học thuật, những người thức khuya có xu hướng làm việc tốt hơn về trí nhớ, tốc độ xử lý và khả năng nhận thức tốt hơn, thậm chí dù họ phải thực hiện công việc đó vào buổi sáng.

Người thức khuya thường cởi mở hơn đón nhận trải nghiệm mới và tìm kiếm thêm nhiều kinh nghiệm hơn. Họ có thể sáng tạo hơn (dù không phải lúc nào cũng vậy).

Và trái với châm ngôn (khỏe mạnh, thịnh vượng và thông tuệ), một nghiên cứu từng chỉ ra người thức khuya cũng khỏe mạnh giống như người hay dậy sớm - và thậm chí là giàu có hơn một chút.

Nên dậy sớm hay thức khuya?

Bạn vẫn còn nghĩ dậy sớm là yếu tố tạo thành một CEO? Đừng vội bật đồng hồ báo thức lúc 5 giờ sáng. Vì hóa ra, giảm thời gian ngủ không đem lại nhiều hiệu quả gì.

"Nếu con người được tự nhiên tuân theo thời gian họ thích, họ sẽ thấy khỏe hơn. Họ nói họ hoạt động năng suất hơn. Khả năng làm việc của não bộ tốt hơn," nhà sinh học Katharina Wulff từ Đại học Oxford chuyên nghiên cứu về nhịp sinh học và giấc ngủ, cho biết.

Theo bà, nói cách khác, đẩy một người ra quá xa khỏi thói quen tự nhiên có thể nguy hại. Ví dụ khi phải thức dậy sớm, cơ thể người thức khuya vẫn tiếp tục sản sinh ra melatonine, tức là một hormon điều chỉnh các hormon khác và duy trì nhịp sinh học.

"Khi bạn ngắt quãng và đẩy cơ thể sang trạng thái hoạt động ban ngày, điều này có thể có rất nhiều hệ quả sinh lý tiêu cực," Wulff nói, giống như sự nhạy cảm với insulin và đường glucose - có thể khiến tăng cân.

Theo nhiều cách lý giải, vì các nghiên cứu cho thấy nhịp sinh học của chúng ta, hay đồng hồ sinh học, chủ yếu là do hoạt động sinh học. (Các nhà nghiên cứu thậm chí còn phát hiện ra rằng nhịp hàng ngày của tế bào trong ống nghiệm thì hoạt động giống như nhịp của người cho tế bào đó).

47% của hành động là di truyền, nghĩa là nếu bạn muốn biết vì sao bạn dậy sớm mỗi ngày (hoặc không bao giờ dậy sớm), bạn có lẽ nên nhìn lại cha mẹ mình.

Một yếu tố trong gene có thể là chiều dài của chu kỳ hàng ngày: đồng hồ sinh học trung bình của con người là 24,2 giờ, nghĩa là mỗi người đều phải điều chỉnh chút ít để theo nhịp 24 giờ mỗi ngày.

Nhưng với người thức khuya, đồng hồ này thường chạy lâu hơn, nghĩa là, không có tác động thay đổi từ bên ngoài, họ sẽ ngày càng cảm thấy chậm buồn ngủ hơn, quen thức dậy trễ hơn.

Thói quen của bạn cũng thay đổi theo tuổi tác. Trẻ con thường có xu hướng dậy sớm, với đỉnh điểm và bắt đầu chuyển qua kiểu sống về đêm khi khoảng 20 tuổi, và từ từ thay đổi lại thói quen dậy sớm vào khoảng tuổi 50. Nhưng so với những người cùng tuổi, bạn có thể luôn rơi vào cùng một dải thời gian.

Dậy sớm chỉ là định kiến?

Trong nỗ lực tìm kiếm "bí mật" thành công, chúng ta có xu hướng quên mất một số thứ. Đầu tiên, không phải tất cả những người có thành tựu lớn đều là người dậy sớm, và không phải tất cả người dậy sớm đều thành công. (Những người ngủ dậy trễ nổi tiếng gồm có CEO của Box tên Aaron Levie và CEO của Buzzfeed Jonah Peretti, và những người hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo như James Joyce, Gertrude Stein và Gustave Flaubert cũng dậy trễ).

Nhưng quan trọng hơn, trong một phần được giới học thuật yêu thích, đó là tương quan không phải là nhân quả.

Nói cách khác, người ta vẫn không thể biết rõ liệu dậy sớm có đem lại tác dụng gì không. Thật ra việc phải dậy sớm rất có thể chỉ là bởi hầu hết chúng ta đều phải bắt đầu ngày làm việc hoặc đi học lúc 8 hoặc 9 giờ sáng.

Nếu bạn là người dậy sớm, sự kết hợp giữa thay đổi sinh học từ hormone đến nhiệt độ cơ thể sẽ giúp bạn vào việc sớm hơn những đồng nghiệp thức khuya.

Điều này có nghĩa những người thích dậy sớm sẽ nhanh chóng thích nghi với ngày làm việc và có vẻ như đạt được nhiều thành tựu hơn.

Với một người thức khuya phải dậy sớm vào 7 giờ sáng, cơ thể của họ vẫn nghĩ họ buồn ngủ và dẫn đến hành động kéo theo, vì thế họ sẽ lập cập lâu hơn người dậy sớm đã thức dậy cùng giờ.

Các nhà nghiên cứu cũng đã chỉ ra đó là vì người thức khuya thường phải làm việc khi cơ thể họ không muốn, rõ ràng là họ có thể ở trong tình trạng cảm xúc tệ hơn hoặc ít hài lòng hơn về cuộc sống.

Điều này cũng có thể có nghĩa là nếu họ phải xác định cách để sáng tạo hơn và thay đổi thói quen - có thể giúp khuyến khích sự sáng tạo và nhận thức của họ.

Vì định kiến văn hóa cho rằng người đi ngủ muộn và dậy muộn là lười nhác, nên hầu hết mọi người đều cố gắng trở thành người dậy càng sớm càng tốt. Những người không cố gắng làm vậy có lẽ là những người có tính cách nổi loạn hoặc mang dấu ấn cá nhân mạnh mẽ hơn.

Nhưng chuyển nhịp sinh học của một người không nhất thiết sẽ thay đổi những tính chất đó.

Một nghiên cứu gần đây nhận thấy thậm chí dù mọi người cố gắng trở thành người dậy sớm, điều đó cũng không giúp họ có cảm xúc tích cực hơn về sự hài lòng trong cuộc sống.

Một nghiên cứu khác cũng cho thấy thói quen ngủ của bạn có thể "gắn liền" với các tính cách khác.

Trong một nghiên cứu gần đây chẳng hạn, Neta Ram-Vlasov từ Đại học Haifa phát hiện ra những người sáng tạo hơn về mặt hình ảnh thường khó ngủ hơn, hay thức dậy nhiều lần trong đêm hơn hoặc dễ bị mất ngủ hơn so với những người khác.

Một lần nữa, tương quan không nhất thiết tạo ra nhân quả, bà nói, nhưng có lẽ có liên kết nào đó trong gene. "Có một gene thụ thể dopamine trước đó liên kết với sự tăng cường sáng tạo và cả hiện tượng mất ngủ hoặc khó ngủ," bà nói.

Bạn vẫn nghĩ tốt hơn là nên chuyển thành người dậy sớm? Vậy buổi sáng để ánh sáng tự nhiên sớm tràn vào, tránh ánh sáng nhân tạo vào buổi tối và uống thêm melatonin theo giờ cố định sẽ giúp bạn đạt được điều này.

Nhưng vì bạn đang thay đổi nhịp sinh học hiệu quả, bất cứ thay đổi nào cũng phải có phương pháp và phải theo trật tự đến cùng. Và bởi vì người thức khuya thường có nhịp sinh học dài hơn, họ sẽ thấy khó chịu hơn với thời gian biểu 24 giờ, và điều này có thể khiến họ khó thành công hơn.

Vì thức dậy khi bình minh chẳng thể đảm bảo chúng ta sẽ trở thành CEO, ta nghĩ ta sẽ bấm nút báo thức lại với bất cứ thay đổi đáng kể nào trong thời gian biểu của mình.

Amanda Ruggeri