BM: Edward Snowden là ai?

Edward Snowden, cựu nhân viên kỹ thuật của CIA, chạy sang Hong Kong hồi tháng Năm sau khi tiết lộ việc cơ quan tình báo Hoa Kỳ theo dõi rộng khắp internet và hệ thống điện thoại.

Ông Snowden, 30 tuổi, sống với bạn gái ở Hawaii nhưng đã chạy sang Đặc khu Hành chính của Trung Quốc, nơi mà tờ báo của Anh, the Guardian đã tiết lộ danh tính với sự đồng ý của ông.

Sau khi Hoa Kỳ ra cáo buộc và yêu cầu giới chức địa phương dẫn độ về Mỹ, ông Snowden đã rời Hong Kong hôm 23/6, bước đầu qua Moscow để rồi dự định xin tỵ nạn chính trị tại Ecuador.

Ngoại trưởng Ecuador, Ricardo Patino nói đơn xin tị nạn của ông Snowden đang được "nghiên cứu".

Các phóng viên, những người đã phỏng vấn ông tại một địa điểm bí mật ở Hong Kong mô tả đó là một người "kín đáo, thông minh, dễ gần và nổi trội. Một bậc thầy về máy tính."

Giải thích lý do khiến ông quyết định rời Hoa Kỳ, ông nói với Guardian: "Tôi không muốn sống trong một xã hội làm những việc như thế... Tôi không muốn sống trong một thế giới mà mọi thứ tôi làm, tôi nói đều bị ghi lại."

Hoa Kỳ cáo buộc ông Snowden tội đánh cắp tài sản chính phủ, trao đổi không phép về các thông tin an ninh quốc gia và cố ý trao đổi về các tin trao đổi tình báo chưa được giải mật.

Mỗi tội danh này có thể bị án tới tối đa 10 năm tù.

Biết rằng Hoa Kỳ không có thỏa thuận dẫn độ với Hong Kong, ông Snowden đã rời đi trên chuyến bay của hãng hàng không Nga Aeroflot tới Moscow.

Tin tức nói Ecuador xác nhận ông xin tỵ nạn với chính quyền nước này và có kế hoạch bay từ Nga sang Cuba rồi tới Venezuela trước khi đến Ecuador.

Nhưng tin mới nhất của New York Times 24/6/2013 nói chuyến bay Aeroflot 150, rời Moscow đi Havana, Cuba lại không có ông ở ghế ngồi số 17A.

'Vỡ mộng'

Tin tức nói ông Snowden đã lên một chuyến bay của Aeroflot rời Hong Kong sang Moscow nhưng chuyến bay rời Moscow đi Havana, Cuba lại không có ông.

Tin tức nói ông Snowden đã lớn lên tại Elizabeth City, North Carolina, và sau đó tới Maryland gần với trụ sở chính của Cơ quan An ninh Quốc gia (NSA) tại Fort Meade.

Tự coi mình là một sinh viên không xuất sắc lắm, ông được cho là đã học môn điện toán tại trường đại học cộng đồng Maryland nhằm đạt đủ tín chỉ để lấy được bằng tốt nghiệp trung học. Tuy nhiên, ông chưa từng học xong khóa này.

Năm 2003, ông gia nhập Quân đội Mỹ và bắt đầu tập huấn tại Lực lượng Đặc biệt, nhưng bị cho ra sau khi gãy cả hai chân trong một vụ tai nạn khi luyện tập.

Công việc đầu tiên của ông tại NSA là nhân viên an ninh cho một trong các cơ sở bí mật của cơ quan này tại Đại học Maryland. Sau đó, ông làm việc về an ninh công nghệ thông tin tại CIA.

Tuy không có trình độ chuyên môn chính thức, nhưng kỹ năng máy tính đầy ma thuật khiến ông nhanh chóng thăng tiến trong hàng ngũ nhân viên tình báo.

Đến 2007, ông được CIA giao nhiệm vụ trong vỏ bọc ngoại giao tại Geneva.

Ông Snowden nói với báo Guardian:

"Hầu hết những gì chứng kiên được tại Geneva đã khiến tôi vỡ mộng về cách thức hoạt động của chính phủ mình và về ảnh hưởng của chuyện đó trên thế giới. Tôi nhận ra rằng mình là một phần của thứ đang làm hại nhiều hơn là đem lại lợi ích."

Ông Snowden nói ông đã tính đến chuyện ra công khai sớm hơn, nhưng đã chờ xem kỳ bầu cử Tổng thống Barack Obama 2008 có làm thay đổi cách tiếp cận của Hoa Kỳ hay không.

"[Ông Obama] tiếp tục những chính sách của những người tiền nhiệm," ông nói.

Theo các hồ sơ tài chính vận động tranh cử, ông Snowden hồi 2012 đã trao tiền cho ứng viên Cộng hòa ít có khả năng thắng, Ron Paul, người ủng hộ việc có những hạn chế nghiêm ngặt đối với quyền lực của chính phủ.

Ông Snowden được cho là đã quyên tiền hai lần, mỗi lần 250 đôla trong quá trình vận động.

Ông rời CIA năm 2009 và bắt đầu làm việc tại NSA trong vai trò một người làm công cho một số các nhà thầu bên ngoài, trong đó có hãng tư vấn khổng lồ Booz Allen.

Tại Hà Nội, Bộ trưởng Ngoại giao Ricardo Patino của Ecuador xác nhận tin về 'đơn xin tỵ nạn' của ông Snowden

Trong một tuyên bố, công ty này xác nhận ông đã từng làm hợp đồng với họ trong thời gian chưa tới ba tháng, được cử sang làm việc trong nhóm tại Hawaii.

"Các tin tức thời sự nói cá nhân này tuyên bố đã tiết lộ những thông tin chưa được giải mật đã gây sốc, và nếu như các tin này chính xác, thì hành động này thể hiện việc vi phạm quy tắc ứng xử và những giá trị cốt lõi của công ty chúng tôi," bản tuyên bố viết.

Ông chính thức bị sa thải hôm 11/6.

Ông Snowden nhận mức lượng 112.000 đôla, theo tuyên bố của công ty thuê ông.

Ông và bạn gái đã rời khỏi nhà tại Waipahu, West Oahu, Hawaii, hôm 1/5, không để lại gì, hãng đại lý bất động sản nói.

Một hàng xóm nói với ABC rằng hai người này thường kéo rèm đóng kín cửa và "không chuyện trò gì mấy với bất kỳ ai quanh đây".

Bạn gái của ông, có viết blog và đăng hình mình múa cột trên blog, nói cô bất ngờ về việc bạn trai đột nhiên biến mất.

"Thế giới của tôi đã mở rồi cùng lúc lại đóng," Lindsay Mills viết. "Khiến tôi bơ vơ giữa biển khơi mà chẳng có một chiếc la bàn."

Khi ở Hong Kong, ông Snowden được một số người ủng hộ

Snowden - 'Tự do hay là chết'

Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ bị cho là đã có chiến dịch nghe điện đàm khổng lồ

Đầu Tháng Hai tờ báo: Guardian ở London và Washington Post ở Washington DC tiết lộ hai chương trình tình báo của Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ (National Security Agency – NSA) rằng trong nhiều năm qua, với sự chấp thuận của một Tòa án đặc biệt, đã nghe mọi cuộc điện đàm của bất cứ ai (công dân Mỹ hay người nước ngoài).

Chương trình còn lấy nội dung các liên lạc qua Internet của 9 cơ sở lớn cung cấp dịch vụ Internet tại Hoa Kỳ trong đó có Google, Microsoft, Spyke , Apple, Youtube, PalTalk…

Vài ngày sau Edward Snowden, 29 tuổi, chuyên viên phân tích điện toán làm việc cho NSA xác nhận mình là người cung cấp tin.

Khó khăn chất chồng

Việc đó chồng lên việc tháng trước Sở Thuế (Internal Revenue Service – IRS) lạm dụng chức năng công quyền làm khó dễ các nhà chính trị cực hữu. Cùng lúc vụ đại sứ John Christopher Stephens bị bọn khủng bố Al Qaeda giết ngày 9/11/2012 tại Banghazi, Libya được Bộ Ngoại Giao và Bạch Ốc loan tin “là một vụ biểu tình biến thành bạo động” để làm giảm tính quan trọng về an ninh quốc gia trước cuộc bầu cử tổng thống - tưởng đã nguội - lại được Quốc hội mang ra chất vấn với câu hỏi then chốt “Tổng thống Obama có biết nội vụ không?” Nếu ông biết và có bằng chứng thì ông có thể bị bãi chức như vụ Watergate đã buộc tổng thống Nixon từ chức năm 1973.

Ông Obama còn đi một nước bài rất thấp khác là trong lúc “dầu sôi lửa bỏng” bổ nhiệm bà Susan Rice, đại sứ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc làm “Cố vấn An ninh Quốc gia” qua mặt Quốc hội vì chức vụ này không cần sự phê chuẩn của Thượng nghị viện. Trước đây để trả ơn bà Rice (đã bao che tổng thống trong vụ Benghazi) tổng thống Obama định đề cử bà làm Bộ trưởng Ngoại giao, nhưng sau cùng bỏ ý định đó sợ rằng cuộc điều trần phê chuẩn tại Thượng Viện sẽ phanh phui làm rắc rối thêm vụ Benghazi.

Cả một thác sự việc bất lợi đổ xuống đã làm cho tỉ số quần chúng đánh gía tổng thống Obama xuống rất thấp, thấp như tổng thống George Bush hiện nay (Obama: 47%, Bush: 47%, theo Washington Post – ABC).

Trong những ngày tới đây, truyền thông Hoa Kỳ và các chính khách sẽ mổ xẻ vụ Edward Snowden theo hướng “làm thế nào để cân bằng giữa nhu cầu an ninh quốc gia, bảo vệ sinh mạng công dân Hoa Kỳ với nhu cầu duy trì dân chủ và sự riêng tư cần thiết của người công dân.” Tổng thống Obama không thể đứng ngoài cuộc tranh luận, nhưng ý kiến của ông không nhất thiết sẽ có một ảnh hưởng sâu xa vào chính sách an ninh của Hoa Kỳ. Nội dung tranh luận và ý kiến cuối cùng của quần chúng mới thật là quan trọng .

Trước mắt của vụ Edward Snowden là phản ứng khá bình thường của chính quyền và dân chúng: (1) Bộ Tư Pháp đang nghiên cứu hình thức truy tố Snowden về tội tiết lộ bí mật quốc gia đế dẫn độ ông về Hoa Kỳ ra tòa. (2) Dân chúng (ít nhất là lúc đầu) cho rằng việc nghe điện thoại và đọc thông tin cá nhân trên Internet của Cơ quan An ninh Quốc gia là cần thiết. (3) Đại tướng Keith Alexander, Giám đốc NSA kiêm phụ trách An ninh Điện toán của Bộ Quốc Phòng (Pentagon’s U.S. Cyber Command) điều trần trước Quốc Hội hôm 18/6 nhấn mạnh rằng các chương trình “nghe lén và đọc lén” do Snowden tiết lộ nằm trong khuôn khổ của luật pháp, tối cần thiết và được thi hành một cách thận trọng. Ông cho biết trong 12 năm qua chương trình này đã giúp ngăn chận được 50 vụ khủng bố trong đó có 2 vụ quan trọng, thứ nhất là vụ đánh bom Trung tâm Chứng Khoán New York và thứ hai là một dịch vụ chuyển tiền từ Hoa Kỳ cho một cơ sở khủng bố ở Somalia do một tài xế taxi tại San Diego chủ chốt. Các nhân sự liên hệ đều bị bắt và truy tố ra tòa trước khi hành động. Tướng Alexander tiết lộ thêm rằng trong 50 vụ nói trên có 10 vụ chận được nhờ nghe điện thoại nội địa, 40 vụ do theo dõi thông tin trên internet.

Biệt tài điện toán

Edward Snowden đã rời Hong Kong, hy vọng tỵ nạn ở

Ecuador

Vốn là một học sinh trung học không có gì xuất sắc, bỏ học ngang, nhưng có biệt tài về điện toán, Snowden được ngành tình báo điện tử Hoa Kỳ chiếu cố. Ông hiện là nhân viên của công ty Booz Allen làm việc theo giao kèo với chính phủ, và đang được bố trí làm việc tại một trung tâm nghe ngóng ở ngoại ô Honolulu. Lương năm ông trên 100.000 Mỹ kim (chưa kể các quyền lợi khác) và là một trong một số giới hạn công dân Hoa Kỳ được biết các bí mật quốc gia và tự nguyện “sống câm miệng chết mang theo.”

Nhưng Edward Snowden thấy áy náy nghĩ rằng công việc của mình không phục vụ quốc gia mà là đang gieo mầm mống cho một thế giới “big brother” trong đó con người không còn một chút riêng tư.

Đang ổn định với công việc và sống hạnh phúc với một người tình xinh đẹp ông bỏ trốn qua Hồng Kông. Tại đó trong một cuộc nói chuyện ghi âm bằng video với các phóng viên báo Guardian, London và Washington Post, D.C., Snowden gỉải thích rằng theo ông chương trình nghe điện thoại và đọc thông tin trên Internet một cách bí mật của chính phủ sẽ dẫn tới độc tài. Cách duy nhất để tránh là công khai hóa để dân chúng quyết định có cần phải làm như vậy hay không. Edward Snowden quả quyết ông không làm gián điệp cho quốc gia nào cả, và ông nói ông biết ông có thể bị giết, hay bị CIA bắt cóc.

Hành động của Snowden không khác gì hành động của binh nhì Bradley Manning 22 tuổi thuộc cơ quan tình báo quân sự ở Iraq 4 năm trước đây khi tiết lộ các công điện mật của bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao cho mạng WikiLeaks của Jullian Assange, một nhà báo người Úc. Trước khi bị bắt về tội “tiết lộ bí mật quốc gia” Manning nói: “Tôi muốn quần chúng biết sự thật. Nếu không biết, quần chúng không thể có quyết định đúng”.

Cả hai, Edward Snowden và Bradley Manning đều lớn lên trong thời kỳ hậu khủng bố 911 trong một không khí bị đe dọa làm ai cũng nghĩ an ninh quốc gia phải được đặt trước nhu cầu tự do cá nhân. Nhưng qua công việc đang làm, cả hai lo sợ thế giới, chứ không riêng gì sự tự do cá nhân của nhân dân Mỹ đang bị đe dọa và họ đã hành động.

Bradley Manning bị bắt năm 2010 và đang được tòa án xử lý. Riêng Edward Snowden đang bị Quốc Hội và tòa Bạch Ốc lên án và 53% dân chúng đòi truy tố. Thân phụ Edward Snowden, ông Lonnie Snowden e ngại Edward đi quá xa, đã - qua một cuộc phỏng vấn của đài Fox - kêu gọi Edward Snowden đừng tiết lộ gì thêm nữa và hãy trở về đối diện với pháp luật. Ông không chê trách hành động của con mình.

Người dân Đức đã dễ dãi để cho đảng Quốc Xã của Hitler làm gì thì làm với hứa hẹn tạo một nước Đức hùng mạnh trả thù cho sự thất trận và những nhục nhã sau khi thua trận Đại chiến thứ nhất."

Kết quả hành động của Edward Snowden là dù ông bị bắt, bị giết hay bị vào tù, vấn đề cân bằng giữa nhu cầu an ninh quốc gia và bảo vệ sinh mạng công dân với nhu cầu bảo vệ nền dân chủ và quyền tự do của con người sẽ trở thành một đề tài thảo luận sôi nổi tại quốc hội, trước tòa án, và trên các phương tiện truyền thông.

Khuynh hướng trước mắt là “an ninh trên hết”.

Nhưng lịch sử thế kỷ 20 cho khá nhiều bài học về sự dễ dãi của quần chúng đã đưa đến nhiều thảm họa. Người dân Đức đã dễ dãi để cho đảng Quốc Xã của Hitler làm gì thì làm với hứa hẹn tạo một nước Đức hùng mạnh trả thù cho sự thất trận và những nhục nhã sau khi thua trận Đại chiến thứ nhất. Sự dễ dãi đó đã giúp Hitler trở thành một nhà độc tài (qua các định chế Dân chủ Hiến định) cho phép ông giết 6 triệu người Do Thái và năm 1944 sau khi bị ám sát hụt ông đã có thể dùng luật xử bắn và treo cổ 5000 sĩ quan Đức, trong đó có danh tướng Erwin Rommel bị ép uống thuốc độc chết.

Thí dụ khác là sự phát sinh chủ nghĩa cộng sản, nghĩ cho cùng là do sự dễ dãi của quần chúng Nga đối với thuyết Mác xít trước chế độ thối nát của Nga Hoàng và sự ủng hộ chế độ Cộng sản “vô sản chuyên chính” tại Nga của giới trí thức Tây Phương. Đó là nguyên nhân của quyền hành vô giới hạn của Stalin muốn giết ai thì giết và thực tế ông đã giết hằng chục triệu người dân Nga. Sự hào nhoáng của chủ nghĩa Marx và những lời hứa hẹn cơm no áo ấm mơ hồ là căn nguyên thiết lập các chế độ cộng sản tại Trung quốc và Việt Nam đã mang lại bao nhiêu là tai họa cho hai đất nước này.

Bài học tốt đối với nhân dân Mỹ là “không thể tin vào hứa hẹn của đảng cầm quyền” (dù đó là đảng Dân chủ hay đảng Cộng Hòa và bạn là người Cộng Hòa hay Dân chủ) và giao phó quyền hành tuyệt đối cho họ. Trong vụ Snowden, chính quyền nói chính quyền hành xử “quyền nghe điện thoại và internet” một cách hợp luật và tự chế tối đa để tránh mọi lạm dụng quyền tự do của công dân. Nhưng quyền hành là một chất ma túy khi đã ngấm thì khó bỏ. Và khi người cầm quyền biết những gì bạn không biết sự tự do của bạn sẽ mất đi từng ngày một. Sự trong sáng thông tin là vũ khí bảo vệ tự do hữu hiệu nhất.

Nếu châm ngôn “Tự do hay là Chết” còn có ý nghĩa thì kết luận của cuộc tranh luận về sự chọn lựa giữa nhu cầu an ninh và nhu cầu duy trì dân chủ tự do đã rõ: Thà chết hơn là mất Tự Do.

Trần Bình Nam