BM: Nguồn gốc các ‘sân chơi’ văn phòng ở Thung lũng Silicon

Một góc nhìn của hội trường Steve Jobs tại Apple Park ở Cupertino, California

Văn phòng làm việc như chỗ chơi của những tập đoàn công nghệ khổng lồ ngày nay có một nguồn gốc thật đáng ngạc nhiên. Môi trường làm việc thoải mái và đầy màu sắc của Thung Lũng Silicon là để tạo bầu không khí sáng tạo của thời đại internet.

Ăn mặc bình thường, giờ làm việc linh hoạt và chức danh mập mờ tại các tập đoàn internet khổng lồ như Google và Facebook cho thấy nền văn hóa làm việc thoải mái. Nhưng điều đó gây hiểu sai về một môi trường làm việc cường độ cao, nơi mà áp lực để cải tiến thường là do tự đặt.

Các công ty này tập trung vào việc trao quyền cho nhân viên để họ nỗ lực hết mức và suy nghĩ làm việc, không bị ràng buộc bởi sự quan liêu và quản lý nặng nề. Nhưng nền văn hoá phi chính thức này, luôn bị ám ảnh bởi sự đổi mới công nghệ, bắt nguồn từ đâu?

Nhiều nhà lãnh đạo của các hãng công nghệ lớn nhất hiện nay sẽ nói rằng câu trả lời nằm ở sự khởi đầu khiêm tốn của hãng. Apple, Amazon, Hewlett-Packard và Microsoft đều có thể lần ra nguồn gốc của hãng là từ các ga ra ngoại ô, thường là trong nhà của một trong những người sáng lập.

Những câu chuyện xuất xứ như vậy (về các nhà sáng chế trẻ làm việc suốt ngày đêm để phát triển các doanh nghiệp của họ và làm thay đổi thế giới) đã được nhập vào văn hoá của những tập đoàn công nghệ khổng lồ này.

Nhưng quay trở lại khoảng một thế kỷ trước, về thời đại lớn lao phát minh công nghiệp của Mỹ, và bạn sẽ tìm thấy một trung tâm công nghệ khác với những điểm giống nhau nổi bật về văn hoá với những tập đoàn internet khổng lồ ngày nay.

Làn sóng phát minh

Vào giữa thế kỷ 19, một cuộc cách mạng trong truyền thông điện tử đã đặt nền móng cho một làn sóng sáng chế trên bờ biển phía Đông của Hoa Kỳ, gây ra bởi phát minh ra điện điện báo trong những năm 1830 bởi Samuel Morse và những người khác.

Hình thức truyền thông đường dài mới này nhanh chóng trở thành công nghệ thiết yếu, và các điện báo viên giỏi, được gọi là "hiệp sĩ ấn nút" được các chủ hãng trả nhiều tiền. Làm việc một mình hoặc theo cặp, họ phát triển tư duy độc lập và hiểu biết sâu sắc về công nghệ. Người thành công nhất trong các nghệ nhân lưu động này là Thomas Alva Edison.

Khi 12 tuổi, Edison bắt đầu in và bán báo cho các hành khách trên tàu hỏa, khi làm việc ở toa hành lý. Ông đã học được mật mã từ điện tín viên đường sắt và thiết lập hệ thống điện báo của riêng mình ở nhà. Năm 19 tuổi, ông gia nhập Hiệp Hội Miền Tây để làm điện tín viên nhưng trong thời gian rảnh rỗi ông đã làm việc tách biệt cho các dự án liên quan tới điện báo.

Điều này đã dẫn ông tới những phát minh đầu tiên, một máy điện tử ghi chép việc bầu cử nhưng máy không bán được, và một máy tự động in giá cổ phiếu bán với giá 40.000 đô la Mỹ, nay khoảng 700.000 đô la Mỹ. Số tiền này đủ để thiết lập xưởng làm việc đầu tiên tại một nhà máy cũ ở Newark, New Jersey, và một đội ngũ trợ lý nòng cốt để xây dựng một doanh nghiệp nghiên cứu.

Thiên tài của Menlo Park

Nhân viên Google đang đi chiếc xe Go-Ped scooter qua phòng ăn.

Khi doanh nghiệp phát triển, chủ yếu là bán các máy cho các công ty điện tín, thì cần nhiều diện tích hơn. Vì vậy, năm 1876, xưởng chuyển đến một phòng thí nghiệm chuyên dụng, có cửa hàng máy móc, thư viện, cửa hàng mộc và nhà thổi thủy tinh trên một khu rộng 34 mẫu Anh ở Menlo Park, New Jersey.

Edison có khuynh hướng tuyển dụng những trợ lý cao cấp, thường là mới tốt nghiệp đại học, những người bị thu hút bởi sự nhiệt tình của ông để làm thử nghiệm và nghiên cứu.

Họ không được tiền lương cao. Edison luôn nhắc rằng họ đến đây không phải vì tiền mà để có cơ hội để thực hiện tham vọng của họ.

Nhiều người trong số những trợ lý này đã thành công trong các ngành công nghiệp như phim ảnh và radio áp dụng những sáng chế của Edison.

Các nhà nghiên cứu của ông làm việc tới rất khuya, kết thúc bằng các buổi uống rượu cuối tuần và cùng hát bên chiếc đàn organ đặt ở một đầu của phòng thí nghiệm. Đó là một bầu không khí thân mật, tự do và Edison coi mình như bọn họ và xưng hô như bạn bè. "Ở đây không có quy tắc, chúng tôi đang cố gắng để hoàn thành một cái gì đó," ông nói.

Bầu không khí như ở khu sinh viên của những người tiên phong internet ngày nay có nhiều điểm giống với chế độ làm việc của Edison, là sự kết hợp giữa làm việc rất nhiều với những áp dụng thử nghiệm mệt nhoài và sai sót.

Cũng như việc làm việc quá nhiều có thể ảnh hưởng đến cuộc sống gia đình ngày nay, thì lịch làm việc cao độ ở Menlo Park đã làm sói mòn cuộc sống gia đình của Edison và nhân viên của ông.

Nhưng công việc đã tạo ra kết quả. Trong 58 năm, từ 1868 đến 1926, Edison và đội ngũ đã đệ trình khoảng 1.600 bằng sáng chế. Hơn một nghìn trong số đó đã thành công, đi từ bóng đèn dây tóc đến đĩa hát. Hơn 400 bằng sáng chế đệ trình từ Menlo Park, bao gồm cả những thứ quan trọng nhất của ông như micro, dây tóc bóng đèn cải tiến và cuộn dây cảm ứng cải tiến cho điện thoại.

Edison là người được các trợ lý của mình sùng bái. Kể từ đó, những người như Steve Jobs và Mark Zuckerberg, đã gây ảnh hưởng phi thường đến đội ngũ làm việc của họ. Nhưng không ai trong số nhân viên của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp ngày nay lại hy sinh cuộc sống để theo đuổi nghiên cứu của họ như Clarence Dally đã làm cho Edison. Dally đã mất cánh tay phải của mình cho chủ hãng. Cánh tay đã bị cắt bỏ do bị hỏng vì phóng xạ của các thí nghiệm tia X. Dally đã chết vì ung thư và Edison đã bỏ các thí nghiệm này vì quá nguy hiểm.

Có thể Edison là người chủ đôn đốc công việc mạnh mẽ nhất. Ông "có thể mỉa mai cay đắng một người hoặc chễ giễu đến mất mặt người khác," một người cộng tác nói. Tuy nhiên, các người làm việc cho ông thần tượng hóa ông. Kỹ sư điện Arthur Kennelly nói, "Đặc lợi mà tôi đã có với con người vĩ đại này trong sáu năm là nguồn cảm hứng lớn nhất trong cuộc đời tôi."

Một trong những thuộc tính lớn nhất của Edison là khả năng truyền đạt tiềm năng của những phát minh của ông cho các nhà đầu tư thông qua các đợt quảng cáo trên phương tiện truyền thông. Vào đêm giao thừa năm 1879, ông cho bật 40 bóng đèn loại mới qua máy phát điện và đã thu hút hàng ngàn người tới xem. Triển lãm đã thu hút các nhà ủng hộ để tài trợ cho một trạm phân phối điện. Vào thời đó, việc phân phối điện năng cho ánh sáng điện cũng quan trọng như mạng toàn cầu đối với internet.

Năm 1887, 11 năm sau khi thành lập Menlo Park, Edison đã chuyển đến một khu văn phòng rộng hơn ở West Orange, New Jersey. Ông tiếp tục làm thử nghiệm ở nhà vào thời gian cuối đời, nhưng dành ít thời gian hơn ở phòng thí nghiệm khi đã già. Ông mất năm 1931.

Mẫu hình văn hoá

Nền văn hoá được thành lập bởi phòng thí nghiệm của Edison đã ảnh hưởng trực tiếp đến thế hệ kế tiếp của các nhà đổi mới Mỹ, các công ty như Dupont, Westinghouse, General Electric, General Motors và Bell Laboratories, cựu chi nhánh nghiên cứu của AT & T (nay là Nokia Bell Labs) đều đã có những hoạt động nghiên cứu phát triển mạnh đầu thế kỷ XX và đã học được cách tiếp cận phương pháp luận của Edison cũng như việc ông bác bỏ các chuỗi mệnh lệnh và các thủ tục báo cáo theo phong cách quân sự.

Điều gì sẽ có được ở các công ty internet ngày nay do Claude Shannon thiết lập (là một nhân viên của hãng Bell, ông dùng cây gậy lò xo pogo nhảy dọc hành lang của hãng nếu như ông không sử dụng xe đạp một bánh)? Trong khi là một fan hâm mộ của các hình thức vận chuyển kỳ lạ, Shannon cũng là một thiên tài. Bài thuyết trình của ông năm 1948 'Một Lý Thuyết Toán Truyền Thông' đã nêu ra phần lớn lý thuyết cho cuộc cách mạng trong công nghệ thông tin.

Các nhà khoa học đồng nghiệp của ông tại Phòng Thí Nghiệm Bell giành được 16 giải thưởng Nobel trong nửa thế kỉ, một phần là vì họ được toàn quyền theo đuổi nghiên cứu của họ, việc đó dẫn đến những phát triển trước thời hạn của phần cứng máy tính, nó củng cố nền tảng của chính Thung Lũng Silicon.

Sau đó, chẳng ngạc nhiên gì là các công ty như 3M và Google dành cho nhân viên cơ hội để làm việc cho dự án của riêng họ. Cái gọi là '20% thời gian' này đã đưa đến những sáng chế như 'Gmail' tại hãng Google và lưu ý 'The Post It' tại hãng 3M.

Văn hoá của trí tò mò phía sau các nhà tiên phong về Internet và phần mềm ngày nay hoạt động như một sợi dây liên tục từ Thung Lũng Silicon, thông qua các công cụ nghiên cứu của nhiều tập đoàn lớn trên thế giới cho tới tận phòng thí nghiệm Menlo Park và những ý tưởng làm lóe sáng bóng đèn hiện đại.

Ẩn dụ đó đối với sự đổi mới, bắt nguồn từ công việc, đã khai sáng thế giới.

Richard Donkin