BM: Bạn đã biết đi du lịch đúng cách để không bị ghét bỏ?

"Ngày càng có nhiều người đi du lịch - thật tuyệt! - nhưng không còn viên ngọc tàng ẩn nào nữa."

Đó là một bình luận mà tôi tình cờ nghe được trong lúc đang xếp hàng làm thủ tục nhập cảnh ở Dublin hồi tháng 5/2019. Các du khách đang nói về Dubrovnik, và về việc gần đây tất cả các điểm du lịch đều đông đúc tới mức nào.

Thật kỳ quặc, ý tưởng này ăn ngay vào đầu tôi.

Chắc chắn rồi, ngày càng có nhiều người đi du lịch hơn bao giờ hết - và đó thực sự là điều tốt. Mọi người đang mở rộng tầm nhìn của họ.

Thế nhưng việc giảm danh sách các điểm đến xuống mức chỉ còn gói gọn trong bộ sưu tập "những viên ngọc tàng ẩn", nơi đáp ứng được mọi yêu cầu của du khách, là điều gây ra tình trạng quá tải.

Quá đông du khách là một vấn đề đang xảy ra trên toàn cầu: Machu Picchu của Peru. Tiểu đảo Isle of Skye của Scotland. Gion, khu quận geisha ở Kyoto. Phố Đèn đỏ Amsterdam. Các kênh đào Venice. Những cánh đồng anh túc nở hoa tưng bừng tại California. Bảo tàng Louvre mới mở trở lại vào cuối tháng 5/2019 sau khi đóng cửa một thời gian ngắn do các nhân viên bãi công nhằm phản đối tình trạng quá tải. Vịnh Maya của Thái Lan thì hiện đóng cửa vô thời hạn đối với du khách.

Tất cả những nơi này đã bị tràn ngập khách du lịch, nhiều hơn nhiều so với số lượng họ có thể tiếp nhận, cả khách quốc tế lẫn khách quốc nội.

Du khách dồn đến quá đông, xả rác bừa bãi, say xỉn và có những hành động tục tĩu, gây tổn hại cho môi trường, không tôn trọng văn hóa địa phương, sờ mó hoặc thậm chí lấy đi những thứ không được phép đụng vào, và khiến cho giá thuê chỗ ở tăng vọt.

Thế nhưng cùng lúc thì không ai lại không được khuyến khích đi du lịch. Vậy làm thế nào để bạn có thể cư xử như một du khách dễ chịu?

"Tại sao tôi muốn đến đây?"

Một du khách chụp ảnh hình vẽ graffiti tại Barcelona, Tây Ban Nha hồi năm ngoái, theo đó đuổi các du khách đi

Năm 2013, nhà báo Elizabeth Becker đã xem xét vấn đề quá đông du khách trong cuốn 'Đặt chỗ quá tải: Sự bùng nổ trong kinh doanh du lịch lữ hành'. "Không ai hiểu tôi đang nói về điều gì," bà nói.

Nhưng bây giờ, nó là một thực tế mà các thành phố trên khắp thế giới đang vật lộn đối phó.

Theo bản phúc trình ra hồi tháng Giêng của Tổ chức Du lịch Thế giới thuộc Liên Hiệp Quốc, lượng du khách quốc tế đạt 1,4 tỷ vào năm 2018. Để so sánh, thì con số này chỉ là 25 triệu vào năm 1950, 602 triệu vào năm 1998 và 936 triệu vào năm 2008. Đến năm 2030, dự kiến lượng du khách sẽ đạt 1,8 tỷ.

Có nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng bùng nổ này: tầng lớp trung lưu toàn cầu đang đông hơn, giá vé máy bay rẻ hơn, và các chính phủ và phương tiện truyền thông xã hội đang đặt ra thêm ngày càng nhiều các mục tiêu du lịch đầy tham vọng.

Để thực hiện phần của bạn, có lẽ nó rất đáng để xem xét trước tiên lý do tại sao bạn muốn đi du lịch.

Vào tháng Năm, tôi đi dọc theo phía đông của Bức tường Berlin - là phần Cộng sản của hàng rào bê tông cao 12 bộ (3,6 mét) đã chia cắt thành phố trong nhiều thập kỷ.

Trước khi bức tường bị hạ xuống, các hình vẽ graffiti có nội dung chính trị hoặc văn hóa dưới bất kỳ hình thức nào đều cũng đều bị cấm vẽ lên đó. Giờ đây, nó là một phòng trưng bày nghệ thuật đường phố kéo dài 1,3km với đầy các bức tranh cổ động, nơi thể hiện các quyền tự do vốn đã thăng hoa kể từ khi thành phố thống nhất. Nhưng việc tìm được điểm gì đó để đánh giá cao nơi này cùng tính biểu tượng của nó thì quả là là khó khăn.

Ở ba địa điểm, các du khách trẻ tuổi đã dàn dựng những buổi chụp hình nghiệp dư kéo dài, đứng tạo dáng một cách ấn tượng và độc quyền các không gian. (Những bức tường vẽ đầy hình ảnh, chẳng hạn như hình đôi cánh thiên thần "đáng để đăng trên Instagram" tại Nashville luôn chật cứng du khách, tác phẩm do Taylor Swift đặt hàng, thu hút du khách xếp hàng rồng rắn chờ đến lượt chụp ảnh.) Cả dân địa phương lẫn khách du lịch đều muốn tới nơi, ghi lại hình ảnh bản thân từng có mặt tại chỗ.

Công bằng mà nói, phong cách chụp hình gây ảnh hưởng mạnh mẽ này rõ ràng là có tác động to lớn. Nhưng mà quan trọng hơn vẫn là tâm lý có được bằng chứng chứng minh là bạn đã có chuyến đi tới tận nơi, bạn trông thật tuyệt vời ở nơi đó, và đăng lên mạng để thiên hạ ai ai cũng biết, chính là nguyên nhân gây ra tình trạng quá tải du khách.

"Câu hỏi là bạn muốn tới một chỗ, hay là bạn muốn khoe cho mọi người biết là bạn đã từng tới chỗ đó?" Eduardo Santander, giám đốc điều hành của Ủy hội Du lịch châu u, nói.

"Một nửa lý do khiến mọi người có những trải nghiệm du lịch rất nông cạn, đó là bởi họ có những kế hoạch rất hời hợt," phóng viên Becker nói. Bà khuyến khích mọi người hãy làm gì đó hơn nữa, thay vì chỉ đọc một đoạn trong sách hướng dẫn du lịch, hay bắt chước theo bạn bè trên Facebook rồi nhảy đại vào một thành phố để có được tấm hình selfie giống như người khác từng chụp.

Nếu không, bạn sẽ phạm phải điều mà Becker gọi là "du lịch theo phong trào", điều dẫn đến các hiện tượng quá tải du khách và gây khó chịu cho người dân địa phương.

Một người bán lẻ ở Maeklong, Thái Lan, bị du khách vây quanh

Một chiến lược khác là hãy tự hỏi mình xem bạn thực sự muốn làm gì, muốn xem những gì, thay vì xem chỉ để xem. Becker khuyên chớ làm những gì mà bạn sẽ không làm khi ở nhà.

Nếu như bạn không thích đi xem bảo tàng chẳng hạn, thì đừng chen chân tới Louvre xem loáng thoáng trong lúc không hiểu là mình đang đi xem cái gì, bà nói.

Santander từ Ủy hội Du lịch châu u đồng ý rằng việc cứ nhắm mắt đi bừa mà không nghiên cứu kỹ càng sẽ dẫn tới một chuyến đi có thể đoán trước được kết cục: "Bạn tới các địa điểm khác nhau, nhưng trải nghiệm thì lại giống hệt: đến một sân bay, nơi có cùng các cửa hàng, tuy có một số chuyến tàu, một số đài tưởng niệm trông có khác." Thêm nữa, điều đó sẽ khiến cho hầu hết các địa điểm nổi tiếng trở nên quá đông đúc, chen lấn.

"Nếu bạn tới Prague, thay vì ở hai ngày thì hãy ở một tuần. Và đừng tới các địa điểm du lịch. Hãy đi xung quanh những chỗ đó," Becker nói.

"Có thể bạn thực sự đọc một cuốn tiểu thuyết - một cuốn của tác giả người Czech chẳng hạn. Có thể là một cuốn sách lịch sử, sách về chính trị hiện đại - nếu vậy bạn sẽ biết [nhiều hơn] về nơi bạn đang đến. Hãy hưởng thụ một nơi đó thôi, và tôi cam đoan là bạn sẽ tránh được nạn chen chúc."

Đi xa hơn

Nếu bạn tới Paris, sẽ là điều dễ hiểu nếu như bạn muốn ngắm Tháp Eiffel. Nhưng một tour đi cuống cuồng tới các điểm tham quan chính sẽ chỉ làm trầm trọng thêm tình trạng quá tải du lịch. Thay vì tới xem các địa điểm đã quá đông, hãy nghĩ tới chuyện đi tới những nơi xa hơn.

Tại Iceland, các du khách được khuyến khích tới thăm những nơi hẻo lánh, vắng vẻ, nằm ngoài các điể nóng như Reykjavik hay Blue Lagoon. Đây là sáng kiến nhằm bơm tiền vào nền kinh tế theo cách có thể hỗ trợ được người dân địa phương nhiều hơn.

Điều này rất then chốt cho các nơi như Iceland, vốn chỉ có 340 ngàn dân nhưng đón tới 2,3 triệu du khách nước ngoài tới trong năm 2018.

"Việc đó giúp ích cho cơ sở hạ tầng du lịch, bởi du khách chính là khách hàng, những người duy trì hoạt động cho các công ty ở vùng nông thôn của Iceland," Sigríður Dögg Guðmundsdóttir, giám đốc phụ trách quan hệ công chúng của Promote Iceland, nói. "Điều này cũng rất quan trọng cho người dân địa phương, bởi những công ty như chúng tôi thì không có nhiều."

Bạn cũng có thể dùng các app để đảm bảo là bạn sẽ không khiến cho những nơi vốn đã rất đông du khách lại càng trở nên đông đúc hơn. Martha Honey, giám đốc điều hành của Trung tâm Du lịch Có Trách nhiệm, đóng tại Washington DC, gợi ý một app tại Amsterdam, là app có chức năng gửi thông báo tới điện thoại của bạn mỗi khi có khu vực nào đó trong thành phố trở nên náo nhiệt hơn bình thường.

Với các chuyến đi như đi chơi trên du thuyền, Honey nói việc chọn các tàu nhỏ, hoặc đi tới các nơi nằm ngoài tuyến đi đã trở nên quá quen thuộc sẽ giúp giảm bớt tình trạng tắc nghẽn, và cũng khiến cho bạn có một kỳ nghỉ thú vị hơn - mà thậm chí nó có thể còn giúp bạn tìm ra một "viên ngọc tàng ẩn" thực sự.

"Thay vì đi trên một du thuyền lớn tới những nơi như Venice, Barcelona, Dubrovnik, hãy thỉ đi trên các thuyền cỡ nhỏ hơn. Bạn sẽ có thể tới những nơi có ít du khách hơn, bởi các tàu nhỏ có thể đi vào các cảng nhỏ," bà nói.

Hãy tôn trọng

Một tấm biển lớn không sử dụng tới ngôn ngữ được dựng tại Kyoto, Nhật Bản, với nội dung chỉ dẫn du khách hạn chế những hành vi ứng xử không nên có

Tình trạng quá tải du lịch không chỉ nằm ở chỗ có quá nhiều người đổ dồn về một chỗ, cao hơn mức nơi đó có thể tiếp nhận. Nó còn là tình trạng nhiều người đổ dồn về một chỗ mà họ không hiểu gì về văn hoá địa phương. "Mọi người thực sự muốn làm điều đúng đắn, nhưng họ cần phải biết điều đúng đắn là gì cái đã," Guðmundsdóttir nói.

Đó là lý do tại sao các điểm nhiều người đến, trong đó có Iceland và Nhật Bản, đã đưa ra những chiến dịch vận nhằm hướng dẫn du khách cách ứng xử phải phép.

Trong trường hợp Iceland, đó là tránh lái xe vào những nơi không có đường sá, chụp hình selfie nguy hiểm tại địa hình hiểm trở, hoặc giẫm chân trên các đám rêu.

Hồi đầu tháng Sáu, thành phố Kyoto của Nhật bắt đầu phân phát các tờ rơi đa ngôn ngữ và các đèn lồng giấy cho du khách với thông điệp hãy cư xử một cách đúng mực: chẳng hạn như, chớ chạm vào các geisha học việc.

Rất nhiều những thông tin như thế này có thể được tìm thấy ở các trung tâm thông tin du lịch hoặc trên mạng. Khách lữ hành cần phải lưu ý trong đầu rằng "họ chỉ là mượn các địa điểm của cư dân địa phương", Tadashi Kaneko, giám đốc điều hành bộ phận chiến lược toàn cầu của Tổ chức Du lịch Quốc gia Nhật Bản, nói.

Tiếp đến là chọn nơi trú chân một cách có trách nhiệm. Tuy các quảng cáo của Aibnb hứa hẹn rừng bạn sẽ "sống như dân địa phương", nhưng nhiều trường hợp dịch vụ cho thuê chỗ ở này sẽ để bạn lấy tự chìa khoá nhà từ một hộp chứa an toàn và không bao giờ gặp đến chủ nhà chứ đừng nói là kết bạn được với người địa phương nào.

Và tuy có thể sẽ tiết kiệm được một ít tiền, nhưng bạn có thể rơi vào những tình huống không hay [fanning a fire that forces out locals - or worse]. Honey từ Trung tâm Du lịch Có trách nhiệm lưu ý rằng du khách nên kiểm tra cẩn thận xem căn nhà mà họ định dùng có phải là địa chỉ hợp pháp để cho thuê như vậy không, bởi có đôi khi câu trả lời là không.

"Hãy sử dụng dịch vụ tìm kiếm của Google để xem liệu có vấn đề gì không. Nếu như bạn đến Barcelona hay Charleston, Nam Carolina hay Savannah [ở tiểu bang Georgia của Mỹ], thì đó là những thành phố đã cảm nhận rõ về tác động của việc có quá nhiều nhà ở được chuyển sang cho thuê ngắn hạn," Honey nói.

Chuẩn bị tốt hơn để có chuyến đi tốt hơn

Du khách xếp hàng trước bảo tàng Louvre, Paris hồi 2017. Bảo tàng này đã phải đóng cửa một ngày hồi đầu năm nay, sau khi các nhân viên bãi công trước tình trạng quá tải khách tham quan

Với việc có quá nhiều người từ các nước đang phát triển nhanh chóng bước chân vào tầng lớp trung lưu toàn cầu, thì toàn bộ những lời khuyên trên liệu có áp dụng được không?

Sẽ không thành vấn đề khi ta tìm chọn những địa điểm ít người tới thăm, nếu như bạn có tiền để quay trở lại đất nước đó vào những dịp khác. Nhưng nếu đó là chuyến xuất ngoại đầu tiên của bạn, bạn rất hào hứng, và không gì đảm bảo rằng bạn sẽ có cơ hội quay trở lại nơi đó một lần nữa, thì sao? Ai mà có thể phàn nàn bạn cho được nếu như bạn muốn ưu tiên đến những địa điểm nổi danh nhất? Tất nhiên là bạn sẽ muốn chụp hình selfie ở phía trước Tháp nghiêng Pisa rồi.

Becker nói rằng những lời khuyên trên thực sự vẫn hữu dụng. Trong thực tế, việc nhận thức rõ ngân sách hạn hẹp của mình hoặc coi việc du lịch như một cơ hội quý giá là điều sẽ không chỉ giúp bạn có cái nhìn theo kiểu du khách thực thụ hơn, mà còn giúp bạn tiết kiệm được chi phí hơn.

"Nếu như bạn không phải là có rất nhiều tiền, thì bạn sẽ lên kế hoạch để có được chuyến đi tốt đẹp hơn," bà nói. "Bạn sẽ đặt lịch trước để tới thăm Tháp Eiffel [thay vì cứ đến nơi rồi xếp hàng chờ đến lượt]. Bạn sẽ tìm hiểu trên internet để tìm chỗ ở đáng đồng tiền bát gạo nhất. Bạn sẽ đọc trước thông tin về nơi bạn sẽ tới thăm. Bạn sẽ thấy rằng có thể chuyến bay thẳng sẽ có giá rẻ hơn. Tất cả những thứ đó đều không cần phải tốn tiền mới biết được."

Bà nói có rất nhiều tour trọn gói, dạng dịch vụ "nhồi nhét mọi thứ" mà ngành công nghiệp du lịch đang thúc đẩy, thì không chỉ chứa đầy các chi phí ẩn mà còn phóng đại kiểu du lịch "cưỡi ngựa xem hoa", khiến bạn gần như chả nhớ gì.

Cho nên dù bạn là người lần đầu đi du lịch hay là một tay đi lại sành sỏi thì bạn vẫn có thể là một du khách tốt. Hơn nữa, việc chạy theo tình trang du lịch quá tải không những chỉ tai hại cho văn hóa địa phương mà còn làm hỏng những trải nghiệm của chính bạn nữa.

Bryan Lufkin