BM: Những tác dụng không mong muốn của gel siêu âm

Siêu âm đã thay đổi cách chúng ta nhìn - theo nghĩa đen - các vấn đề của thai nhi. Nhưng công nghệ hữu ích này cũng có những vấn đề nhất định.

Chất gây rối loạn nội tiết được sử dụng rộng rãi này có thể gây hại cho thai nhi của bạn.

Vào năm 2017, Emalee Morem đã mang thai đứa con đầu lòng được 40 tuần. Theo sự thuyết phục từ các nhà cung cấp [dịch vụ chăm sóc sức khỏe] của mình, cô đã siêu âm thêm một lần nữa chỉ để đảm bảo rằng em bé vẫn ổn. Sau khi được siêu âm, Morem và chồng đi ăn trưa. Khi ngồi dưới mái hiên nhà hàng có ánh nắng chiếu vào ở Minneapolis, Minnesota, cô Morem bắt đầu cảm thấy khó chịu.

Cô Morem nói: “Bụng của tôi rất nóng trong lúc chúng tôi đang ăn, và khi về nhà, tôi đã nhìn thấy những vết lốm đốm mẩn đỏ khủng khiếp này ở bụng của mình”.

Mặc dù những vết phát ban này không gây đau đớn nhưng cô vẫn cảm thấy lo lắng.

Cô cho biết: “Nó không đau, nhưng rõ ràng là không bình thường. Và tôi chắc chắn rằng đó là do gel siêu âm. Sau khi siêu âm, họ chỉ lau bụng tôi bằng khăn giấy hoặc vải khô vì vậy bụng tôi không được rửa sạch [lớp gel] và tôi vẫn có thể ngửi thấy mùi gel trên da. Vết phát ban này chính là nơi họ đã bôi gel và tiến hành siêu âm doppler”.

Morem cho biết thêm sự khó chịu chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. “Nó [vết phát ban] biến mất sau vài giờ nhưng vẫn khiến tôi hoảng sợ vào thời điểm đó. Tôi cũng sợ phải siêu âm thêm nữa”. Hai tuần sau, Morem đã sinh một bé gái khỏe mạnh nặng 7 pound 14 ounce (3,572 kg).

Gel siêu âm gây rối loạn nội tiết

Loại gel gây phát ban tại chỗ trên bụng của Morem có thể còn gây ra vấn đề gì khác không? Cơ thể chúng ta sử dụng hormone – tín hiệu hóa học – để điều chỉnh nhiều quá trình khác nhau. Chất gây rối loạn nội tiết là những chất hóa học làm thay đổi mức độ hormone bình thường của cơ thể. Phthalate và một số phenol – bao gồm cả paraben và triclosan – được coi là các hóa chất gây rối loạn nội tiết.

Bởi vì khi mang thai, giống như tuổi dậy thì và mãn kinh, là thời điểm có những thay đổi lớn về nội tiết tố, nên việc tránh xa các chất gây rối loạn hormone là đặc biệt quan trọng. Thật vậy, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những thay đổi nồng độ hormone không tự nhiên có thể góp phần gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe – đặc biệt là khi liên quan đến khả năng sinh sản và sự phát triển của thai nhi.

Mặc dù mỗi nhãn hiệu có một công thức khác nhau, nhưng nghiên cứu cho thấy rằng một số loại gel được sử dụng để tiến hành siêu âm trước khi sinh có thể gây rối loạn hormone. Những loại gel này được bôi dày đặc lên bụng của phụ nữ để tạo môi trường dịch liên tục cho sóng âm truyền qua, nhằm hạn chế bọt khí [lọt vào giữa da và đầu dò siêu âm] làm gián đoạn tín hiệu.

Chúng chứa nhiều chất tạo mùi thơm và thuốc nhuộm, cũng như một chất hóa học gọi là propylparaben, một hợp chất phenol được chiết xuất từ nhựa than đá. Các loại gel siêu âm cũng có thể chứa phthalate, được sử dụng để tạo mùi thơm và màu sắc.

Tiến sĩ Carmen Messerlian và các đồng nghiệp của bà tại Khoa Sức khỏe Môi trường Đại học Harvard đã tìm hiểu về việc tiếp xúc với gel siêu âm có gây rối loạn hệ thống nội tiết hay không. Sau đó, họ đã công bố kết quả trên Tạp chí Sức khỏe Môi trường Quốc tế vào năm 2017: “Gel siêu âm như một nguồn tiếp xúc với phthalate và phenol không được thừa nhận ở những phụ nữ mang thai được siêu âm định kỳ”

Nhóm của Tiến sĩ Messerlian đã hợp tác với các bác sĩ lâm sàng từ Bệnh viện Đa khoa Massachusetts để phân tích nước tiểu của 12 phụ nữ mang thai trong một nghiên cứu về khả năng sinh sản. Tất cả phụ nữ tham gia đều được siêu âm định kỳ vào quý hai của thai kỳ như một phần của nghiên cứu về khả năng sinh sản.

Vì vậy, các nhà khoa học tại Harvard đã lấy ba mẫu nước tiểu của từng người: mẫu 1 vào lúc trước khi siêu âm, mẫu 2 sau khi siêu âm từ 1-2 giờ, và mẫu 3 sau siêu âm từ 7-12 giờ.

Sau đó mỗi mẫu nước tiểu được gửi đến Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) để các nhà khoa học của CDC phân tích về sự hiện diện và số lượng của 19 loại phthalate và 11 loại phenol khác nhau.

Nồng độ Phthalate trong nước tiểu đạt đỉnh sau siêu âm từ 7-12 giờ

Phân tích cho thấy phthalate đạt nồng độ cao nhất trong nước tiểu của phụ nữ mang thai vào khoảng 7 đến 12 giờ sau khi tiếp xúc với gel siêu âm. Ngoài ra, nồng độ của hầu hết các hóa chất được xét nghiệm trong nước tiểu của phụ nữ đều đạt cao nhất trong mẫu thứ 3, tức là gần tám giờ sau khi siêu âm.

Kết quả có thể bị ảnh hưởng do tất cả phụ nữ mang thai được kiểm tra đều đã ăn một thứ gì đó hoặc sử dụng một số loại sản phẩm chăm sóc cá nhân (thường chứa các hóa chất gây rối loạn nội tiết).

Tuy nhiên, sự nhất quán về thời gian trên tất cả 12 người tham gia nghiên cứu đã gợi ý rằng nồng độ phthalate cao trong nước tiểu của phụ nữ là do tiếp xúc với gel siêu âm.

Các nhà nghiên cứu kết luận rằng: “Trong khi nghiên cứu bổ sung là cần thiết, nghiên cứu thí điểm này có khả năng xác định nguồn phơi nhiễm phthalate và paraben trước đây chưa được biết đến ở những phụ nữ mang thai được siêu âm định kỳ”.

Cách thức siêu âm

Siêu âm trước khi sinh sử dụng sóng âm để tạo ra hình ảnh của thai nhi đang phát triển trong bụng mẹ.

Tiến sĩ Lise Eliot, nhà khoa học thần kinh tại trường Đại học Y khoa và Khoa học Rosalind Franklin cho biết khi tôi phỏng vấn cô ấy vài năm trước: “Siêu âm là sóng âm tần số rất cao mà chúng ta thực sự không thể nghe thấy. Về cơ bản nó dựa trên nguyên tắc tương tự như cảm biến radar hoặc định vị bằng tiếng vang”.

“Bạn phát ra âm thanh và nếu có thứ gì đó trong môi trường, nó sẽ phản ứng lại điều đó. Khi phát sóng âm vào bụng mẹ, em bé sẽ là cấu trúc phản xạ sóng âm. Với công nghệ này, bạn có thể thu nhận sóng âm phản xạ và tạo ra hình ảnh hai hoặc ba chiều của đứa trẻ. “

Một phần của chăm sóc định kỳ trước khi sinh

Siêu âm thường được sử dụng để phát hiện giới tính, vị trí và bất kỳ điểm bất thường nào của em bé, một trong số đó đôi khi có thể được phẫu thuật sửa chữa trước khi em bé được sinh ra.

Ví dụ như dị tật nứt đốt sống nghiêm trọng nhất – thoát vị tủy – màng tủy có thể được phẫu thuật trong thời kỳ mang thai. Đồng thời, nếu siêu âm phát hiện thai nhi mắc bệnh lý nặng hoặc dị tật di truyền không có khả năng thích ứng với cuộc sống [sau khi được sinh ra], các bác sĩ thường khuyên nên bỏ thai.

Trước đây siêu âm được sử dụng khá ít, nhưng hiện nay, không còn nghi ngờ gì nữa, siêu âm đã trở thành một phần thường lệ trong chăm sóc y tế trước sinh tiêu chuẩn. Trên thực tế, siêu âm trong suốt thai kỳ được coi là một thành phần thiết yếu của chăm sóc thai sản hiện đại đến mức phần lớn các bác sĩ sản khoa đều tin rằng sẽ “không thể” cung cấp dịch vụ chăm sóc thai sản chất lượng cao nếu không thực hiện chúng.

Một người phụ nữ chọn không siêu âm – vì cô ấy sẽ không bao giờ chọn phá thai hoặc vì cô ấy lo lắng về sự an toàn, cần thiết và độ tin cậy của thủ thuật – thường gặp phải sự ngạc nhiên và phản đối từ các nhà cung cấp [dịch vụ chăm sóc sức khỏe].

Phụ nữ Hoa Kỳ mang thai khỏe mạnh sẽ thường xuyên được siêu âm 4-5 lần mỗi thai kỳ, bất kể các rủi ro. Phụ nữ mang thai được coi là “nguy cơ cao” có thể sẽ được thông báo rằng họ cần siêu âm vào mỗi cuộc hẹn.

Tôi đã phỏng vấn một bà mẹ ở New Jersey, Jen Simon, người được siêu âm 30 lần trong lần mang thai đầu tiên. Mặc dù cô chỉ cao 5 feet 3 inch (1m60) và chồng cô chỉ cao 5 feet 6 inch (1m68), nhưng các bác sĩ ở Thành phố New York đã nói rằng họ cần siêu âm rất nhiều lần vì đứa bé quá nhỏ. Simon nói: “Tôi đã nói rằng tôi thật may mắn khi không phải siêu âm ba lần một tuần”.

Nhưng liệu những lần siêu âm này có cần thiết ngay từ đầu không? Hãy xem xét điều này: Một nghiên cứu được công bố vào năm 1993 trên 15,000 phụ nữ mang thai cho thấy rằng siêu âm không cải thiện kết cục của thai nhi. Một nghiên cứu khác với hơn 2,800 phụ nữ đã cho thấy những phụ nữ mang thai được siêu âm 5 lần nhiều khả năng có thai nhi kém phát triển hơn những phụ nữ mang thai chỉ siêu âm một lần. Điều này gợi ý rằng bản thân thủ thuật siêu âm có thể phần nào gây ra tình trạng thai nhi kém phát triển trong tử cung vốn phải được tìm kiếm để theo dõi.

Là đồng nghiệp và đồng tác giả của tôi, tiến sĩ Paul Thomas, một bác sĩ nhi khoa tại Portland, Oregon cho biết: “Nếu bạn có nguy cơ thấp thì thực sự có rất ít lời biện minh cho việc thực hiện nhiều hơn 1 lần [siêu âm]. Thậm chí một lần siêu âm có thể không cần thiết, trừ khi bạn có kế hoạch phá bỏ một thai nhi không có khả năng sống sót”.

Lý do phải cẩn trọng với thủ thuật siêu âm

Đồng thời, ngày càng có nhiều bằng chứng khoa học chứng minh rằng thủ thuật siêu âm thai nhi có liên quan đến những vấn đề về não và các vấn đề sức khỏe khác ở trẻ nhỏ.

Ví dụ, một nghiên cứu năm 2016 được công bố trên tạp chí Nghiên cứu Tự kỷ của các nhà khoa học từ Đại học Washington đã xem xét hồ sơ của 2,644 trẻ em mắc chứng tự kỷ. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng các bé trai tiếp xúc với siêu âm trong quý đầu của thai kỳ có các triệu chứng tự kỷ nghiêm trọng hơn, bao gồm giảm chỉ số IQ và tăng các hành vi lặp đi lặp lại so với những trẻ không được tiếp xúc.

Nghiên cứu được thực hiện bởi Tiến sĩ Manuel Casanova, giáo sư ngành khoa học y sinh tại Đại học Nam Carolina, cũng cho biết việc tiếp xúc sớm với sóng siêu âm có thể kích hoạt sự di chuyển các tế bào não không đúng thời điểm dẫn đến rối loạn cấu trúc não và chứng tự kỷ.

Các biện pháp thay thế Gel siêu âm

Một cách để tránh tiếp xúc với gel siêu âm gây rối loạn nội tiết là nói với kỹ thuật viên siêu âm rằng bạn không muốn sử dụng gel siêu âm tiêu chuẩn. Hãy mang theo một ít dầu dừa hữu cơ và đề nghị kỹ thuật viên sử dụng thay thế. Một số kỹ thuật viên cũng sẽ chỉ sử dụng nước để giúp đầu dò di chuyển dễ dàng hơn thay vì gel được cung cấp. Như vậy, vấn đề đã được giải quyết.

Và Tiến sĩ Thomas nói rằng bạn có thể thực hiện một số bước đơn giản để siêu âm ít rủi ro hơn cho thai nhi đang phát triển của bạn. Nhiều kỹ thuật viên có thể không biết rằng các hướng dẫn sản khoa đã quy định việc siêu âm phải được thực hiện trong thời gian ngắn nhất và tiếp xúc [với sóng siêu âm] ít nhất có thể. Điều này được gọi là “ALARA” hay “As Low As Reasonably Achievable – Tiếp xúc thấp nhất ở mức hợp lý có thể đạt được”.

Tiến sĩ Thomas gợi ý rằng: “Nếu bạn muốn siêu âm hoặc bác sĩ của bạn thực sự nhất định [muốn siêu âm cho bạn], hãy yêu cầu kỹ thuật viên kiểm tra xem máy của họ đã được đặt ở mức thấp nhất để có được hình ảnh cần thiết hay chưa. Hãy nói với bác sĩ và kỹ thuật viên rằng bạn muốn siêu âm được thực hiện với mức độ phơi nhiễm ít nhất có thể trong khoảng thời gian ngắn nhất. Đây thực sự là những hướng dẫn hiện hành, nhưng hầu hết các bác sĩ đều không thực hiện”.

Tiến sĩ Jennifer Margulis là một nhà báo khoa học ở tiểu bang Oregon. Cô xuất hiện trực tiếp trên tivi vào khung giờ vàng tại Pháp và làm việc trong một chiến dịch sống còn của trẻ em ở Niger, phía Tây của Phi Châu. Tiến sĩ Jennifer Margulis là người nhận tài trợ của Fulbright và là diễn giả được chào đón.

Jennifer Margulis _ Tú Liên

***