BM: Tân thủ tướng Malaysia nới lỏng báo chí và XH dân sự

Steven Gan là người đồng sáng lập và tổng biên tập báo mạng Malaysiankini

Sau khi chính quyền mới của Malaysia lên nắm quyền hai tháng trước, các nhóm gây áp lực, các nhà báo và các độc giả có bình luận trên các phương tiện truyền thông đã được thả.

Trước đây, dưới thời ông Najib Razak, hàng loạt các đạo luật và lệnh cấm đã được ban hành khiến nhiều người tin rằng đất nước này đang trượt dài theo hướng ngày càng độc đoán.

Tuy nhiên, chính phủ mới của Thủ tướng Mahathir Mohamad đã nới lỏng kiểm soát đối với các hoạt động của xã hội dân sự và ban hành nhiều cải cách nhằm bảo vệ Malaysia khỏi các cuộc tấn công mạng trong tương lai.

Sự thay đổi này gây ngạc nhiên cho nhiều nhóm dân sự vì họ không tin rằng ông Najib sẽ thua trong cuộc bỏ phiếu hồi tháng Năm.

Bị giam vì đòi Trong sạch

Hơn ai hết, bà Maria Chin Abdullah là người hiểu rõ nhất những khó khăn mà các nhà phê bình chính phủ phải đối mặt dưới thời ông Najib.

Luật sư nhân quyền Eric Paulsen nhắc lại thời Najib

Bà hiện là lãnh đạo phong trào Bersih (Trong sạch), với mục đích chống tham nhũng và làm sạch chính trị.

Hai năm trước, vào đêm trước của một cuộc biểu tình chống lại chính quyền cũ, bà Maria bị bắt theo Luật An ninh - một luật gây tranh cãi được ban hành bởi ông Najib vào năm 2012 nhằm duy trì trật tự nơi công cộng.

Bà bị giam giữ 11 ngày, một trải nghiệm mà bà vẫn còn chia sẻ với những người tham gia chiến dịch.

"Tôi bị giam trong một phòng có diện tích tầm 4,5 mét vuông. Chỗ đó không có cửa sổ nên không nhìn được ánh sáng trời," bà Maria nói.

"Đèn được bật sáng cả ngày nên bạn sẽ mất đi cảm giác về thời gian và không gian. Bạn tự hỏi điều gì sẽ xảy ra tiếp theo đây," bà Maria nói thêm.

Đối với nhiều người, cách bà Maria bị đối xử phản ánh đúng hình ảnh của chính phủ Malaysia dưới thời ông Najib.

Liên tục đánh vào xã hội dân sự

Eric Paulsen, một luật sư về nhân quyền cho biết, khi còn đương nhiệm, ông Najib liên tục làm suy yếu các tổ chức dân sự và tấn công những người chỉ trích chính quyền của ông ấy.

"Toàn bộ bộ máy chính quyền trở thành sân chơi của ông Najib," ông Paulsen nói.

Ông Paulsen cho biết thêm, khi còn nắm quyền, ông Najib đặt các đồng minh của mình vào các vị trí chủ chốt, nhằm bảo đảm rằng ông ấy có thể làm được tất cả những gì mình muốn.

Cựu thủ tướng Najib Razak nay đã bị bắt

"Những ai phản đối sẽ bị sa thải, cách chức, hoặc bị xử lý kỷ luật," ông Paulsen nói thêm.

Luật sư Paulsen chia sẻ rằng, chính phủ mới đã bắt đầu bãi bỏ một số quy tắc gây tranh cãi dưới thời ông Najib.

Ví dụ, một số cơ quan chính phủ trước đây thuộc văn phòng thủ tướng, bao gồm cả ủy ban bầu cử và văn phòng kiểm toán, bây giờ sẽ được kiểm soát bởi quốc hội.

Ông Paulsen, giám đốc pháp lý của Fortify Rights, nói thái độ của chính phủ mới đối với những nhà phê bình chính phủ - những người mà trước đây hay bị kiện bởi ông Najib, cũng đã thay đổi.

Chỉ vài ngày sau khi chính phủ mới lên nắm quyền, cảnh sát đã bắt giữ một người đàn ông có hành vi xúc phạm ông Mahathir - thủ tướng mới. Tuy nhiên, ngay sau đó ông Mahathir đã bước vào và nói rằng ông không đồng ý với việc bắt giữ này.

Vị luật sư này chia sẻ thêm rằng, cảnh sát được yêu cầu không bắt giữ những người chỉ trích ông Mahathir trên các phương tiện truyền thông.

"Đây là một bước đột phá," ông Paulsen nói.

Truyền thông cũng được hưởng lợi từ sự thay đổi này.

Đầu năm nay, các nhà báo phải vật lộn với một đạo luật mới do ông Najib ban hành nhằm chống lại những gì ông ấy cho là "tin tức giả mạo". Tuy nhiên, giờ đây các phóng viên, nhà báo được tự do để làm công việc của mình.

"Nhiều khi chúng tôi phải tự véo mình vì không thể tin rằng giờ đây chúng tôi đã được đối xử rất khác," ông Steven Gan - nhà đồng sáng lập và tổng biên tập một trang báo mạng có tên Malaysiankini cho biết.

Cuộc bầu cử 'thay đổi chế độ' hồi tháng 5 đã thu hút nhiều cử tri trẻ ở Malaysia với hy vọng cho tương lai

"Chúng tôi có nhiều cuộc phỏng vấn với các bộ trưởng đến nỗi chúng tôi không có đủ người để thực hiện các cuộc phỏng vấn đó," ông Gan nói thêm.

Có lẽ dấu hiệu lớn nhất cho sự thay đổi này đó là khi ông Najib xuất hiện tại văn phòng của Malaysiakini và muốn được nói chuyện với các phóng viên.

"Khi còn là thủ tướng, ông ta đã kiện chúng tôi vì những bình luận của độc giả. Vì vậy, thật khó tin khi ông ấy đến đây," ông Gan chia sẻ thêm.

Ông Najib Razak từ chối tham gia phỏng vấn về khoảng thời gian ông nắm quyền.

Tuy nhiên, nhiều người cảnh báo rằng, sẽ là quá sớm để khẳng định chính phủ mới sẽ không mắc những sai lầm như dưới thời ông Najib.

Bà Maria Chin Abdullah, giờ là một nghị sĩ chính phủ, khuyến khích người dân nên đưa ra các khiếu nại đối với chính phủ mới vì nhiều vấn đề vẫn chưa được giải quyết như đã hứa trước cuộc tổng tuyển cử.

Bà Maria còn cho biết, cải cách là cần thiết để đảm bảo rằng các thể chế dân chủ sẽ không bị suy yếu trong tương lai.

"Nếu không thay đổi cả bộ máy, chúng tôi vẫn có thể quay lại thời kỳ tham nhũng hay việc cảnh sát lạm quyền như trước đây. Chúng tôi không muốn lặp lại những sai lầm trong quá khứ," bà Maria nói.

Michael Bristow