BM: Kỳ quan địa chất siêu thực ít người biết đến ở Mỹ

Nằm ẩn mình trong những dải đất xa xôi hẻo lánh ở vùng tây bắc New Mexico, Bisti Badlands là một trong những vùng đất siêu thực nhất của Mỹ.

Mê cung như sao Hỏa

Ở giữa sa mạc trên cao nằm về tây bắc tiểu bang New Mexico, Hoa Kỳ, Vùng hoang dã Bisti/De-Na-Zin - được biết đến nhiều hơn với tên gọi 'Vùng đất Cằn cỗi Bisti' - là một kỳ quan địa chất siêu thực đầy ấn tượng được hình thành trong khoảng 70 triệu năm.

Mê cung rộng lớn giống như sao Hỏa này gồm các tháp đá tự nhiên, đền thờ, tháp, lâu đài, cầu và lối đi, tạo thành một trong những vùng đất cằn cỗi ngoạn mục nhất trên Trái Đất.

Bối cảnh khoa học viễn tưởng bị bỏ hoang?

Khám phá vùng đất Bisti cằn cỗi bị cô lập không cây cối này giống như bước vào một thế giới ngoài Trái Đất với những khối đá hình thù kỳ quái vừa lạ lùng vừa quyến rũ. Các đĩa sa thạch nằm cân bằng trên bệ tro núi lửa. Một thung lũng có những tảng đá hình quả trứng mọc lên từ mặt đất. Những khúc gỗ hóa đá đồ sộ nhô lên từ mái bằng trên cùng của đá bùn. Và các khe núi hẹp biến mất trong các lỗ núi lửa cổ đại.

Đi qua vùng hoang dã như ở thế giới khác này đem đến những ngạc nhiên ở mọi góc, nhưng nó cũng đặt ra nhiều câu hỏi: Có phải ở đây từng xảy ra tận thế? Những khối đá lạ lùng này nhô lên sau thời gian ngủ yên dưới lòng đất? Và tại sao phim 'Star Wars' không được quay ở đây?

Vùng đất rộng 45.000 mẫu không người ở

'Bisti' là một từ của bộ tộc Navajo có nghĩa là 'nằm giữa các cấu tạo bùn đất'. Ngày nay, hậu duệ của bộ tộc Navajo cổ đại vốn từng sống giữa những cấu tạo này 15.000 năm trước đây hiện cư ngụ cách vùng đất cằn cỗi này khoảng 95 dặm về phía tây trong lãnh thổ Quốc gia Navajo.

Địa hình như hành tinh khác của Bisti đã được cấp chính quyền liên bang bảo vệ vào năm 1984. Vào năm 1996, Quốc hội Mỹ đã kết hợp hai vùng đất liền kề Bisti và De-Na-Zin lại với nhau tạo thành vùng hoang dã Bisti/De-Na-Zin (De-Na-Zin có nghĩa là 'chim hạc đứng' trong tiếng Navajo - nhắc đến các bức tranh khắc đá cổ mô tả các loài chim).

Không nước, ít bóng râm và thưa dân cư

Vùng đất hoang dã rộng 45.000 mẫu này nằm heo hút cách Farmington, New Mexico 40 dặm về phía nam, nơi có một biển báo bị mòn vì mưa nắng dọc xa lộ NM-371 chỉ hướng đông, về phía vùng lòng chảo tự nhiên lỗ chỗ những vết nứt.

Lối vào chính của công viên là điểm bắt đầu Đường mòn Alamo Wash, vốn không có gì ngoài một bãi đậu xe trên sỏi và một quầy thông tin. Từ đây, một con đường mòn dài năm dặm dẫn du khách đi qua các hẻm núi, các rãnh núi và bãi bồi vốn đòi hỏi các nhà thám hiểm phải leo lên những tảng đá.

Không có mấy du khách đến nơi này; không có dịch vụ, nước, cũng không có những đường mòn được duy tu; và không có mấy bóng râm, mạng di động đáng tin cậy cũng không có. Vào mùa hè, nhiệt độ thường đạt tới 110 độ F (43 độ C), trong khi vào mùa đông, nhiệt độ thường xuyên giảm xuống ở mức dưới 10 độ F (âm 10 độ C).

Cô lập giữa sa mạc

Mãi đến tương đối gần đây, Bisti vẫn là một bí mật chỉ dân địa phương trong số các tay nhiếp ảnh và người đi bộ địa hình ở khu Bốn Góc - tức là điểm các tiểu bang Arizona, New Mexico, Colorado và Utah gặp nhau - mới biết được. Khi những hình ảnh về cảnh quan ấn tượng của sa mạc được lan truyền, nhiều du khách và người cắm trại dạo chơi đã bắt đầu đổ vào những vùng đất cằn cỗi như Mặt Trăng này. Tuy nhiên, hầu hết không mạo hiểm đi quá một dặm từ điểm khởi đầu đường mòn Alamo Wash. Cách khỏi đường mòn này và tại lối vào phía đông của Vùng Bisti/De-Na-Zin Hoang dã, bạn sẽ rất có thể nhìn thấy chuột, thằn lằn, chim ưng và quạ nhiều hơn là nhìn thấy người.

Tuyệt diệt vì thiên thạch

Lịch sử tự nhiên của Bisti là một câu chuyện tận thế qua các thời đại. Sa mạc này từng là đồng bằng sông mênh mông trên bờ của Vùng biển Nội hải Bắc Mỹ (còn gọi là Đường biển Phấn trắng hoặc Đường biển Western Interior) vốn bao phủ phần miền tây nam Hoa Kỳ và chia đôi Bắc Mỹ. Các lớp trầm tích được hình thành từ nhiều thế hệ thực vật, khủng long và động vật có vú cổ đã chết dọc theo bờ đầm lầy.

Sau đó một thiên thạch chết chóc được cho là đã xuất hiện, quét sạch nhiều loài khủng long 66 triệu năm trước đây. Vụ đâm thiên thạch này đã khiến bầu trời tối sầm, khí hậu biến đổi, núi lửa phun ra một lượng tro khổng lồ và Vùng biển Nội hải Bắc Mỹ mất đi trong khi Dãy núi Rocky nhô lên. Sáu ngàn năm trước, Kỷ Băng hà cuối cùng kết thúc và những dòng sông băng tan chảy đã làm lộ diện sa thạch, đá bùn, tro, đá phiến, than đá, các hóa thạch tiền sử và cây hóa đá. Ngày nay, cảnh quan vùng Bisti có được là nhờ vào lớp trầm tích nhô lên và sau đó bị xói mòn.

Cấu trúc đá tan chảy

"Vùng Bisti Cằn cỗi đã từng là một đầm lầy ven biển và là nơi có nhiều cây cối lớn, các loài bò sát, khủng long và động vật có vú nguyên thủy," Giáo sư Karl Karlstrom từ Khoa Khoa học Trái Đất và Hành tinh, Đại học New Mexico, nói. "Những gì du khách nhìn thấy ngày hôm nay là bằng chứng được giữ gìn của đầm lầy thời tiền sử này. Tro và sa thạch lắng đọng từ các dòng sông và tụ lại thành các lớp chống xói mòn. Các loại đá khác nhau bị xói mòn khác nhau và điều đó tạo ra các hình dạng đáng kinh ngạc."

Quá trình này, Karlstrom giải thích, đã nhào nặn ra các mỏm đá, đỉnh nhọn, vườn đá siêu thực và các cấu tạo kỳ dị khác. "Tôi muốn nói rằng đá đã tan chảy," ông nói.

Cột đá, người lùn và quỷ lùn

Một đặc điểm độc đáo ở Bisti là sự phong phú các cột đá hoodoo - những ngọn tháp cao, hẹp với đá trên đỉnh để che chắn cho đá mềm bên dưới khỏi bị xói mòn. Chúng có khắp nơi ở đây, nhưng tập hợp nổi bật nhất trong số mũ nấm thất thường này là những khu vực của Thành phố Nấm và Vườn Hoodoo, mỗi nơi cách Bisti khoảng 1,2 dặm từ điểm đầu Đường mòn Alamo Wash.

Nằm trên cùng những bệ đá thấp là các phiến sa thạch và đá trầm tích trông giống như nấm, đĩa hay cánh bị méo mó. Vào lúc hoàng hôn, khi khu vực này được tắm trong ánh sáng ấm áp và những chiếc bóng trải dài kích thích trí tưởng tượng, các binh đoàn hoodoo ở Bisti có thể trông giống như một vùng đất thích hợp cho người lùn và quỷ lùn.

Não người khổng lồ

Từ những điểm cao từ đỉnh đồi, như phía bắc của Alamo Wash nhìn về phía nam, quang cảnh toàn cảnh của Bisti như điềm báo. Vô số khe và đất bồi đá sa thạch được khai quật trong vòng thiên niên kỷ qua dường như tạo thành bộ não người khổng lồ trải dài hàng dặm. Vào lúc hoàng hôn, những tảng đá đỏ, đen và xám nhô lên trong màu đỏ thẫm.

Sau khi Kỷ Phấn trắng kết thúc cách đây 66 triệu năm, các lớp than dưới lòng đất được hình thành từ các chất hữu cơ bị nén lại bắt lửa do sức nóng trong núi lửa, tạo ra những đám cháy dưới lòng đất kéo dài hàng ngàn năm.

Đất sét bồi lắng trên than đang cháy bị nung và biến thành những mảnh gạch tự nhiên đỏ rực, nằm rải rác khắp mặt đất như những ngôi sao trên bầu trời đêm, làm phong phú thêm cho màu sắc muôn vẻ ở đây gồm màu hoàng thổ, đất sienna cháy màu hung đủ, màu hơi cam và màu tím có khắp nơi ở Bisti.

Vùng đất cháy cằn cỗi

Khi bạn đi bộ qua Alamo Wash có màu xám tro, những gò đất đen trông giống đống bùn bị đốt cháy gồm đá xoắn tan chảy xuất hiện. Phần nhiều trong số những gò đất này là tàn dư của những tảng đá bị nung nóng quá mức bởi lửa than thoát lên trên bề mặt. Các gò đen khác có cấu tạo than non, một loại than cấp thấp được hình thành từ cây cối bị phân hủy hoặc than bùn, sau khi trải qua một quá trình nung áp suất được gọi là 'than hóa'.

Khi sự xói mòn bào mòn những lớp tro mềm hơn xung quanh, những gò đất có sức chống chọi nhiều hơn với thời tiết dần xuất hiện như là vết tích kiên cường của thảm họa dưới lòng đất thời tiền sử.

Di tích 70 triệu năm

Trong tất cả các đặc điểm kỳ lạ của Vùng đất Cằn cỗi Bisti, cảnh tượng những khúc gỗ hóa đá nhô ra từ tường đá bùn là một trong những hiện tượng khác thường nhất của công viên. Một khu vực cách điểm đầu Đường mòn Alamo ba dặm được một số người đi bộ biết đến là 'Hốc của Cây hóa đá', là nơi có những bằng chứng tuyệt vời. Những khúc gỗ hóa đá nơi đây như ngưng đọng đúng thời điểm chúng rơi xuống khoảng 70 triệu năm trước.

Một số thân cây dài hơn 30 bộ (khoảng hơn 9 mét) nằm cân bằng trên các bệ được cấu tạo tự nhiên. Gần đó, những gốc cây hóa đá nhỏ hơn đang bị bào mòn thành những khối kết tinh mịn. (Ảnh: Ted Alan Stedman)

'Trại ấp trứng của người ngoài hành tinh'

Ở rìa phía nam của Alamo Wash, cách điểm đầu đường mòn khoảng hai dặm và bị kẹp giữa các vách đá xói mòn sặc sỡ trong một lòng chảo bằng phẳng, là những Quả trứng Vỡ tuyệt diệu một cách khó tin, đôi khi được gọi là 'trại ấp trứng của người ngoài hành tinh'. Đây là điểm được chụp ảnh nhiều nhất ở Bisti và những quả cầu thuôn dài bị xói mòn này trông giống như những quả trứng đá vôi khổng lồ đang nở ra.

Nếu có bất kỳ nơi nào để dừng chân lại ở vùng hoang mạc sa mạc này, thì đó là ở đây, giữa những cấu tạo thanh thoát nhô lên từ mặt đất này. Chiêm ngưỡng những hình dáng kỳ thú này vào lúc bình minh hay hoàng hôn là khoảnh khắc tuyệt vời nhất ở Bisti, một trải nghiệm mê hoặc sẽ khắc sâu một ký ức không thể xóa nhòa.

Ted Alan Stedman