BM: Sỏi thận phổ biến nhất và cách dự phòng

Sỏi thận là một bệnh thận phổ biến, đặc trưng bởi đau lưng và tiểu ra máu, cơn đau quặn thận do sỏi rất kinh khủng đến mức có người “suốt đời không thể quên.” Một khi bệnh nhân đã bị sỏi thận thì khả năng cao sẽ lại có thêm nhiều sỏi, vì vậy dự phòng sỏi thận thông qua chế độ ăn uống là điều rất quan trọng.

Sỏi thận khi mới xuất hiện không gây đau nên nhiều người không biết mình đang có sỏi trong người.

Họ thường chỉ được chẩn đoán khi sỏi thận kẹt trong niệu quản, gây đau lưng dữ dội và tiểu máu.

Theo Tiến sĩ Hà Từ Giang (John Cijiang He), giáo sư trọn đời kiêm trưởng khoa Thận tại Hệ thống Y tế Mount Sinai, cơn đau do sỏi thận là điều “suốt đời không thể quên”.

Nguyên nhân phổ biến của sỏi thận

Tiền sử bệnh tật: Tiền sử sỏi thận hoặc các bệnh có thể gây sỏi thận, chẳng hạn như bệnh Gút, tiểu đường, béo phì, kém hấp thu đường tiêu hóa, nhiễm toan ống lượn xa tại thận, cường cận giáp, hoặc một số bệnh di truyền.

Tiền sử gia đình: Trong gia đình có tiền sử sỏi thận hoặc sỏi đường tiết niệu.

Thuốc: Uống bổ sung canxi và vitamin C, thuốc lợi tiểu, aspirin hoặc thuốc chống bệnh gút trong thời gian dài.

Thói quen ăn uống: Uống không đủ nước, chế độ ăn nhiều natri (thiên về thực phẩm có mùi vị nặng), chế độ ăn nhiều đạm động vật hoặc chế độ ăn nhiều purin.

Lối sống: Nhịn tiểu, tiểu ít, làm việc trong môi trường nhiệt độ cao, dễ ra mồ hôi.

Nói chung, nếu một viên sỏi thận có đường kính nhỏ hơn 0.6 cm, thì việc uống nhiều nước có thể làm cho sỏi tự đào thải ra ngoài.

Tuy nhiên, nếu kích thước của viên sỏi thận quá lớn, phương pháp tán sỏi bằng sóng xung kích ngoài cơ thể có thể được thực hiện nhằm phá vỡ viên sỏi lớn thành những mảnh nhỏ hơn để dễ thải ra ngoài.

Bệnh nhân sỏi thận có thể thực hiện những phương pháp nào?

Có năm loại sỏi thận: sỏi calcium oxalate, sỏi calcium phosphate, sỏi uric acid, sỏi nhiễm trùng và sỏi cystin. Trong số đó, sỏi calcium oxalate là phổ biến nhất, trong khi sỏi nhiễm trùng thì tương đối hiếm gặp.

Theo Tiến sĩ Hà, sỏi calcium oxalate và sỏi uric acid là hai loại sỏi thận phổ biến nhất.

Sỏi calcium oxalate

Sỏi calcium oxalate hình thành là do cơ thể hấp thụ quá nhiều acid oxalic. Vì vậy, điều quan trọng là hạn chế tối đa các loại thực phẩm giàu acid oxalic, chẳng hạn như rau bina, củ cải đường, các loại hạt (kể cả đậu phộng) và socola.

Ngoài ra, trà đen cũng là một loại đồ uống có chứa acid oxalic, vì vậy chúng ta không nên uống trà thay nước mỗi ngày.

Theo một báo cáo được công bố trên Tạp chí New England Journal of Medicine vào năm 2015, một người đàn ông ở Hoa Kỳ uống khoảng 4,000ml trà đen mỗi ngày và hoàn toàn không thích uống nước. Kết quả là, một số lượng lớn sỏi calcium oxalate đã được tìm thấy trong các cấu trúc thận của ông. Bác sĩ tin rằng cơ thể ông không thể bài tiết lượng acid oxalic quá mức sau khi uống trà đen trong một thời gian dài.

Tiến sĩ Hà gợi ý rằng những bệnh nhân có sỏi calcium oxalate có thể cần ăn thực phẩm có nhiều acid citric như chanh và cam. Acid citric trong nước tiểu tăng lên có thể liên kết chặt chẽ với canxi trong nước tiểu để ức chế sự hình thành sỏi calcium oxalate. Mặt khác, calcium citrate dễ hòa tan hơn và dễ bài tiết hơn acid oxalic. Ngoài ra, ion kali cũng có thể ức chế tạo sỏi canxi oxalat, vì vậy những bệnh nhân này cũng có thể ăn thực phẩm giàu kali, chẳng hạn như chuối.

Sỏi uric acid

Sự hình thành sỏi uric acid phụ thuộc vào nồng độ acid của nước tiểu. Nếu nước tiểu có tính acid cao, cơ thể dễ bị hình thành sỏi. Tiêu thụ nhiều rượu và thịt cũng có thể làm cho nước tiểu có tính acid cao hơn, vì vậy bệnh nhân Gút vốn thích uống rượu và ăn thịt cũng dễ bị sỏi uric acid.

Những bệnh nhân này nên giảm lượng thực phẩm giàu purin trong chế độ ăn uống của họ, chẳng hạn như nội tạng và da động vật, và tránh uống bia hoặc đồ uống có cồn có chứa lúa mì nhằm giảm sự hình thành uric acid. Đồng thời nên ăn nhiều rau để nước tiểu bớt toan.

2 phương pháp dự phòng sỏi thận

Theo Tiến sĩ Hà, một khi ai đó đã bị sỏi thận, người đó có khả năng cao (gần 50%) có một viên sỏi khác. Tuy nhiên, nếu họ chú ý đến chế độ ăn uống của mình, họ sẽ có 80% đến 90% cơ hội dự phòng sỏi.

Có hai điểm chính trong chế độ ăn uống dự phòng sỏi thận như sau:

Uống nhiều nước vì khi nước tiểu loãng sẽ ít hình thành sỏi hơn. Áp dụng chế độ ăn ít muối (ít natri), vì khi các ion natri được thải qua nước tiểu, các ion canxi cũng được thải ra ngoài và sẽ làm tăng nồng độ canxi trong nước tiểu.

Điều này dẫn đến canxi và acid oxalic hoặc acid photphoric kết hợp với nhau, tạo thành sỏi calcium oxalate hoặc sỏi calcium phosphate. Vì vậy, bên cạnh việc giảm sử dụng gia vị, chúng ta cũng cần giảm ăn các thực phẩm đóng hộp và chế biến sẵn, cũng như ăn các món canh và đồ chua.

Ngoài ra, một nghiên cứu được thực hiện tại Đại học Harvard đã chứng minh rằng uống đồ uống có ga có thể dẫn đến sỏi thận. Mặc dù nghiên cứu này vẫn còn gây tranh cãi, Tiến sĩ Hà tin rằng chúng ta không nên uống quá nhiều đồ uống có ga, đặc biệt là những loại có thêm đường fructose, chẳng hạn như Coke, vì chúng cũng có thể gây ra bệnh tiểu đường và các vấn đề khác.

Bổ sung vitamin C cũng nên được thực hiện một cách điều độ. Quá trình chuyển hóa vitamin C trong cơ thể tạo ra acid oxalic. Vì vậy, việc bổ sung quá nhiều vitamin C liều cao (chẳng hạn như viên uống) sẽ làm tăng nồng độ acid oxalic trong nước tiểu.

Những quan niệm sai lầm về chế độ ăn uống ngăn ngừa sỏi thận

Mọi người thường nghĩ rằng để ngăn ngừa sỏi thận, chúng ta nên tránh ăn các thực phẩm chứa calcium chẳng hạn như sữa và tàu hủ. Trên thực tế, bạn không cần hạn chế thực phẩm chứa canxi.

Các nghiên cứu đã cho thấy rằng những người tiêu thụ nhiều calcium hơn sẽ ít bị sỏi thận hơn người bình thường, vì calcium liên kết với acid oxalic trong ruột và được đào thải ra ngoài, từ đó làm giảm khả năng bị sỏi calcium oxalate.

Ngược lại, nhiều nghiên cứu đã phát hiện ra rằng chế độ ăn ít calcium sẽ làm tăng khả năng bị sỏi thận.

Bởi vì khi đó, đường tiêu hóa không cung cấp đủ calcium để liên kết với acid oxalic, dẫn đến nồng độ acid oxalic trong cơ thể sẽ tăng cao và làm tăng nguy cơ bị sỏi thận.

Ngoài ra còn có một số tin đồn trên mạng Internet rằng sự kết hợp của rau bina, tàu hủ, sữa đậu nành và/hoặc trà sẽ làm tăng nguy cơ sỏi thận. Họ tin rằng sự kết hợp của acid oxalic có trong cả rau bina và trà, và calcium trong các sản phẩm từ đậu nành sẽ tạo thành sỏi calcium oxalate. Trên thực tế, acid oxalic và calcium sẽ kết hợp với nhau trong đường tiêu hóa và phần lớn được đào thải ra ngoài. Chỉ khi bạn ăn nhiều natri (muối), lượng ion calcium trong nước tiểu của bạn mới tăng lên.

Health 1+1 _ Thu Anh