BM: Hút cần sa mà không bị đuổi việc?

Ngày nay, ngày càng nhiều người hút cần sa hơn, khiến nổi lên những nhầm lẫn và sự phức tạp mơ hồ tại nơi làm việc.

Số lượng các tiểu bang tại Hoa Kỳ và các quốc gia trên thế giới đang hợp pháp hóa và phi hình sự hóa các loại cần sa dùng trong y tế và giải trí ngày càng tăng, khiến doanh nghiệp phải vật lộn tìm cách thỏa hiệp với việc để nhân viên sử dụng và vẫn đi làm trong khi tâm trí bị tác động bởi chất kích thích này.

Không giống với rượu hay các loại chất kích thích khác, cần sa tiếp tục lưu trú trong cơ thể người dùng sau nhiều tuần và nhiều tháng sử dụng. Đây là vấn đề có thể gây ra tình huống tréo ngoe khi có xét nghiệm ma túy tại công sở. Nhân viên hoàn toàn có thể sử dụng cần sa vào thời gian riêng tư tại những bang hoặc quốc gia coi hành vi sử dụng chất này là hợp pháp - nhưng vẫn có thể bị sa thải sau khi bị xác định dương tính khi xét nghiệm tại công sở vào nhiều ngày hoặc nhiều tuần sau đó.

Sự phát triển của nhiều chính sách và luật khác nhau, thậm chí xung đột nhau về sử dụng cần sa đặc biệt gây tranh cãi với những công ty toàn cầu - hoặc thậm chí với công ty hoạt động tại nhiều bang ở Hoa Kỳ.

Tại Hoa Kỳ, cần sa là bất hợp pháp theo luật liên bang, nhưng 30 tiểu bang và khu vực District of Columbia đã hợp pháp hóa chất này dùng cho mục đích y tế và thư giãn.

Hơn 20% người Mỹ trưởng thành sử dụng cần sa, và 14% trong số đó sử dụng thường xuyên, theo một khảo sát năm nay do hãng tin Yahoo News và trường Marist College ở Poughkeepsie ở New York tiến hành.

Một số tiểu bang của Hoa Kỳ, như Colorado, đã hợp pháp hóa việc sử dụng cần sa, tuy theo luật liên bang thì đây vẫn là chất bị cấm

Việc sử dụng cần sa dự đoán sẽ tăng vọt trong vài năm tới ở Bắc Mỹ. Cử tri ở California, hiện là bang lớn nhất với gần 40 triệu dân, đã hợp pháp hóa cần sa sử dụng cho mục đích thư giãn vào tháng 11 năm ngoái. Trong khi đó, Canada đã sẵn sàng hợp pháp hóa cần sa vì mục đích giải trí vào năm tới. (Cả hai nơi California và Canada từ lâu đã hợp pháp hóa việc sử dụng chất này trong y tế.)

Tuy nhiên, sử dụng cần sa vẫn là bất hợp pháp ở nhiều nước, trong đó có Liên hiệp Anh, Pháp, Ireland, Indonesia, Trung Cộng, Nhật Bản, Hàn Quốc và Ả-rập Saudi.

Nhưng việc các cá nhân sử dụng với số lượng khác nhau đã được phi hình sự hóa ở các quốc gia như Ý, Mexico, Argentina, Áo, Chile, Colombia, Hà Lan, Tây Ban Nha và Thụy Sĩ, trong khi sử dụng chất này vì mục đích y học là hợp pháp ở rất nhiều nước như Úc, Cộng hòa Czech, Đức và Thổ Nhĩ Kỳ.

Uruguay trở thành quốc gia đầu tiên hoàn toàn hợp pháp hóa việc sản xuất và bán cần sa để hút chơi. Các nhà thuốc bắt đầu bán loại chất này vào tháng 7/2017.

Luật lệ chắp vá

Một số đạo luật tại Hoa Kỳ và phán quyết của tòa án cho phép các công ty tùy tiện sa thải nhân viên dương tính với cần sa ở cả các bang đã hợp pháp hóa cần sa.

Chẳng hạn, Tòa án Tối cao bang Colorado đã phán quyết các chủ lao động có thể sa thải nhân viên bị xét nghiệm dương tính với cần sa ngay cả khi nhân viên sử dụng chất này vì mục đích chữa bệnh.

Vì cần sa vẫn còn là bất hợp pháp theo luật liên bang, tòa án đã giữ nguyên phán quyết theo đó cho phép công ty sa thải ông Brandon Coats, một nhân viên dịch vụ chăm sóc khách hàng qua điện thoại bị đau nửa đầu tại công ty Dish Network vì sử dụng chất gây nghiện để điều trị cơn đau cơ co thắt và kết quả xét nghiệm được tiến hành một cách ngẫu nhiên cho thấy ông dương tính với chất gây nghiện.

Theo ghi nhận từ tòa án, ông không bị cáo buộc vì bị ảnh hưởng hay giảm khả năng lao động, và ông nói ông chưa bao giờ sử dụng cần sa khi ở văn phòng. Ông Coats đã làm việc tại công ty Dish ba năm và được đánh giá có tác phong làm việc đạt yêu cầu trước khi bị sa thải năm 2010. Ông không thể hiện bất cứ hành vi nguy hiểm nào trong công việc và chưa bao giờ yêu cầu thanh toán chi phí cho cần sau mà ông sử dụng vì mục đích trị bệnh.

Những bang khác ở Hoa Kỳ đã ban hành luật đòi hỏi công ty thuê lao động phải chi trả chi phí cho người sử dụng cần sa để giảm đau hoặc vì lý do trị bệnh - nếu như đó là các loại thuốc không ảnh hưởng đến tác phong của họ tại nơi làm việc.

Hoạt động kiểm tra chất gây nghiện và luật về chất gây nghiện khác nhau ở nhiều nơi trên thế giới. Trung tâm Giám sát chất gây nghiện và Hành vi nghiện Châu u cho biết chỉ có Phần Lan, Ireland và Na Uy có luật dành riêng cho việc thử chất gây nghiện tại nơi làm việc. Chẳng hạn, tại Na Uy, xét nghiệm chất gây nghiện được coi là hành vi xúc phạm nhân phẩm cá nhân của nhân viên hoặc ứng viên tuyển dụng, và chỉ được phép tiến hành trong những trường hợp đặc biệt cần thiết, như để bảo đảm an toàn của chính người làm việc hoặc người xung quanh.

Những người sử dụng cần sa để chữa bệnh vẫn có thể bị coi là vi phạm chính sách cấm dùng ma túy của công ty

Đa số các công ty tuyển dụng tại Canada có ít tự do hơn trong việc xét nghiệm chất gây nghiện so với các công ty Hoa Kỳ. "Xét nghiệm trước khi tuyển dụng thường không được phép, và hầu hết chủ lao động không được tiến hành xét nghiệm chất gây nghiện ngẫu nhiên," Darryl Hiscocks, luật sư về lao động và tuyển dụng tại hãng luật Torys LLP tại Toronto cho biết. "Chủ lao động thường bị mắc kẹt ở giữa. Họ cần phải đảm bảo các quy định về an toàn và sức khỏe như với những nhân viên làm tài xế, nhưng họ cũng phải cho phép nhân viên sử dụng cần sa vì lý do chữa bệnh và các nhân viên nghiện cần sa, dù hành vi nghiện có thể bị coi là khiếm khuyết."

Ông tin rằng các công ty nên yêu cầu nhân viên thông báo cho quản lý biết nếu họ sử dụng cần sa để chữa bệnh và công khai toa thuốc. "Đây là vấn đề cân bằng giữa quyền riêng tư của người lao động, nhân quyền với vấn đề sức khỏe tại nơi làm việc và các vấn đề an toàn lao động," Hiscocks nói.

Vì nhiều luật lệ chắp vá, người lao động lệ thuộc vào cần sa để chữa bệnh hoặc sử dụng thường xuyên có thể phải đối mặt với nhiều giới hạn trong tương lai sự nghiệp. "Cơ hội thăng tiến của họ có thể bị hủy hoại nếu họ được phép sử dụng cần sa chữa bệnh tại một bang, nhưng cần sa lại bị cấm ở bang hoặc quốc gia khác," Fiore cho biết. "Nó cũng làm ảnh hưởng đến chủ công ty, khi họ không thể đưa một số nhân viên có kỹ năng cần thiết ra nước ngoài."

Làm ngơ để tuyển người tài?

Không có thông số nào cho biết bao nhiêu người đã bị sa thải, hoặc không bị sa thải vì bị xét nghiệm dương tính với cần sa, nhưng không nghi ngờ gì đều đó đang xảy ra. "Vấn đề cần sa tại nơi làm việc là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi các công ty chú ý nhiều hơn vì ngày càng có nhiều bang và quốc gia phi tội phạm hóa chất này,"

Todd Simo, trưởng phòng y tế tại công ty HireRight có trụ sở ở California, công ty chuyên cung cấp dịch vụ kiểm soát hồ sơ dành cho doanh nghiệp, nói. "Một ca dương tính với cần sa giờ đây chỉ là đèn vàng, không phải đèn đỏ như trong quá khứ."

Sử dụng cần sa thường không được phép trong những công việc có nhiều rủi ro an toàn, như lái xe bus hoặc vận hành các máy móc hạng nặng. Ngoài ra, những doanh nghiệp có hợp đồng với chính phủ Hoa Kỳ được yêu cầu tuân thủ luật liên bang và sa thải những người bị xét nghiệm có dương tính với cần sa và các chất gây nghiện khác.

"Vấn đề về cần sa giờ đây thay đổi hầu như mỗi tuần," Sarah Sullivan, nhân viên dịch vụ kiểm soát rủi ro tại Lockton, một công ty môi giới bảo hiểm và dịch vụ chuyên môn tại bang Missouri cho biết. "Quan trọng là bạn cần tự bảo vệ mình bằng nội quy nơi làm việc rõ ràng, là quy định trong đó nói rõ bạn sẽ bị xét nghiệm hay là không."

Dù cần sa ngày càng được coi là hợp pháp, nhưng nhiều công ty đã không xây dựng chính sách về cần sa và để mặc, tùy theo chính sách của bang hoặc quốc gia.

Trong một số ngành nghề, tình trạng thiếu nhân tài khiến giới quản lý nhiều khi 'nhắm mắt làm ngơ' đối với việc sử dụng cần sa ở nhân viên

Hơn một nửa số công ty được hỏi cho biết họ không có chính sách, theo nghiên cứu năm 2016 của HireRight ở Hoa Kỳ. Gần 40% trong số trả lời nói họ không chi trả chi phí cho nhân viên sử dụng cần sa và không có kế hoạch làm vậy, trong đó 5% số công ty cho biết họ có chính sách chi trả cho việc sử dụng cần sa, và 5% cho biết họ có thể sẽ chi trả chi phí này trong năm tới.

"Thiếu hụt nhân lực giỏi cũng khiến một số công ty bỏ qua việc xét nghiệm ngẫu nhiên trước khi tuyển dụng.

Simo từ công ty HireRight cho biết một số công ty tại Thung lũng Silicon cơ bản là không xét nghiệm chất gây nghiện vì họ biết họ sẽ mất một lượng lớn ứng viên đạt chuẩn nếu xét nghiệm. "Nhưng quyết định có xét nghiệm hay không là sự cân bằng rất mong manh, đặc biệt trong các ngành công nghiệp đòi hỏi an toàn," ông nói.

Tại Colorado, nơi hợp pháp hóa việc hút cần sa vào năm 2012, một số công ty đã nới rộng chính sách xét nghiệm ma túy. Khoảng 3% số công ty tham gia khảo sát gần đây do Hội đồng Doanh nghiệp Các bang Vùng núi (Mountain States Employers Council) cho biết họ đã bỏ chính sách xét nghiệm cần sa, trong khi 7% đã ngưng xét nghiệm trước khi tuyển dụng nhưng vẫn duy trì xét nghiệm này vì các lý do khác, chẳng hạn như có lý do hợp lý để nghi ngờ về việc sử dụng cần sa.

"Đã xảy ra một đợt tăng đột ngột về xét nghiệm ma túy trong các bang vào năm 2014 sau khi cần sa bắt đầu được bán, vì các công ty lo ngại lực lượng lao động của họ sẽ hoạt động kém đi hoặc giảm sút khả năng vì cơn ghiền cần sa," Curtis Graves, quản lý nguồn lực thông tin tại Mountain States Employers Council cho biết. "Tuy nhiên, hai năm sau đó, điều này vẫn không có căn cứ."

Với tỷ lệ thất nghiệp thấp tại Hoa Kỳ hiện nay, "một số công ty phải chấp nhận tình trạng sử dụng cần sa trong công sở hoặc sẽ có nguy cơ không có đủ nhân viên ở các vị trí," ông nói thêm.

Để tránh mất người tài, một số công ty tư vấn nhân sự đề nghị các công ty xem xét cho nhân viên thêm một cơ hội nếu họ dương tính với cần sa, cụ thể là họ đồng ý xét nghiệm thêm một lần nữa vào năm sau đó và nhận ra họ sẽ bị sa thải nếu kết quả vẫn là dương tính.

Chủ sử dụng lao động có thể tiến hành xét nghiệm chất kích thích ở nhân viên bằng cách nào, vào thời điểm nào là khác nhau ở các quốc gia khác nhau

Trong khi nhiều công ty đón đầu trong quá trình trước khi tuyển dụng và xét nghiệm ma túy ngẫu nhiên, rất nhiều công ty vẫn xét nghiệm nhân viên có dấu hiệu suy giảm năng suất làm việc hoặc suy yếu. Trong trường hợp đó, một số bang đòi hỏi chủ lao động phải cung cấp bằng chứng của hành vi thất thường, như thay đổi trong cách nói năng hoặc trở nên vụng về, cũng như suy giảm khả năng lao động.

Nhưng một tai nạn tại nơi làm việc hoặc suy giảm năng suất có thể không hề liên quan đến cần sa, cho dù là có kết quả xét nghiệm dương tính. Cần sa thường được xét nghiệm thấy qua một chất phái sinh, đó là một carboxy chuyển hóa trơ có tên THC, có thể xét nghiệm ra có trong cơ thể sau vài tuần hoặc thậm chí vài tháng sau khi ngưng sử dụng cần sa.

Vì nguy cơ tiềm ẩn xảy ra sai sót và thực tế là xét nghiệm dương tính không phải là chỉ dấu của sự suy giảm hoặc tiêu thụ chất gây nghiện gần thời gian đó, Tổ chức Quốc gia về Cải cách Luật Cần sa (National Organization for the Reform of Marijuana Laws - NORML) cho rằng xét nghiệm nước tiểu, máu và dung dịch miệng là hành vi kỳ thị và vi phạm quyền cá nhân.

Tổ chức này đề nghị kiểm tra khả năng suy giảm lao động hơn là rà soát các dung dịch trong cơ thể. Chẳng hạn, NORML cho rằng, một ứng dụng điện thoại có tên My Canary có thể tầm soát sự thay đổi trong tác phong làm việc bằng cách kiểm tra trí nhớ, thời gian phản xạ và sự cân bằng.

Đa số công ty ngần ngại thảo luận công khai về chính sách xét nghiệm ma túy. Jeff Hanle, phát ngôn viên của công ty Aspen Skiing Co. cho biết công ty vẫn duy trì một chính sách từ khi cần sa được hợp thức hóa ở Colorado: xét nghiệm ma túy ngẫu nhiên trước khi tuyển dụng và xét nghiệm bắt buộc sau khi có tai nạn khi trượt tuyết, trượt trên băng hoặc các tai nạn khác.

Gần như tất cả các nhân viên mới tuyển dụng tại công ty CenturyLink tại Hoa Kỳ, một công ty dịch vụ công nghệ thông tin có trụ ở ở bang Louisiana, đều phải tầm soát ma túy. Thêm vào đó, công ty cũng tiến hành "xét nghiệm nghi ngờ ban đầu với nhân viên có biểu hiện suy yếu và xét nghiệm ngẫu nhiên với các nhân viên theo quy định của Cơ quan Quản lý Vận tải và Hàng không Liên bang," Mark Molzen người phát ngôn của công ty cho biết.

Các công ty đa quốc gia đều từ chối yêu cầu phỏng vấn. "Đó là vấn đề nhận thức," Graves cho biết. "Không công ty nào muốn bị cho là dễ dãi với ma túy. Các công ty sợ rằng nếu họ công khai nói họ thả lỏng xét nghiệm ma túy, điều này có thể khiến họ phải chịu trách nhiệm pháp lý khi tai nạn xảy ra và nếu nhân viên bị xét nghiệm dương tính với cần sa, dù cho họ đã sử dụng từ nhiều tuần trước."

Ronald Alsop