Phát
biểu của Cục trưởng Cục Báo chí ông Hoàng Hữu Lượng đại ý rằng "Bộ giữ lại
báo Bưu điện Việt Nam
Một
số bạn đã nêu rằng báo nước ngoài có chữ 'Post' trong tên của chúng nhưng không
liên quan gì đến ngành bưu điện.
Ở
đây, tôi chỉ nói thêm hai ý, về nguồn gốc tư nhân của đa số các tờ báo nổi
tiếng cũng có chữ 'Post' và về tham vọng quốc tế của báo chí Việt Nam đang bị
trói lại bằng chính những thói quen của Nhà nước.
Nhưng
cũng cần trở lại ngữ nghĩa từ 'Post' trong câu chuyện.
Lịch
sử báo chí trên thế giới, theo Jim Bernhard trong cuốn sách kinh điển về ngành
này, có thể truy nguyên tới tận thời La Mã khi Hoàng đế Julius Ceasar (thế kỷ
1 trước Công nguyên) lập ra 'Acta Diurna Populi Romani' (Nhật trình của người
La Mã).
Đây
là một thứ văn bản ghi chép lại các sự kiện của thành Rome và được gửi đến
các tỉnh của đế chế, phục vụ quan chức và bạn đọc hàng ngày, cả quý tộc lẫn
bình dân.
Từ
đó, tên các báo chí châu Âu thường chỉ ngày: Journal, Giornale, Dziennik, Daily...hoặc
chỉ thời gian, tính thời sự: Times, News, Currant, Chronicle...
Ngoài
ra, các tiếng Pháp và Ý cũng đóng góp cho nghề báo tên 'Gazette' sau thành
Gazeta ở một số tiếng Đông Âu.
Cũng
có các báo mang tên Tribune, Citizen, Register, Observer, Mirror (Spiegel trong
tiếng Đức) nhấn vào góc độ phục vụ công chúng, là diễn đàn, là điểm quan sát,
là tấm gương phản ảnh các sự việc, sự kiện.
Một
dạng tên khác liên quan đến quá trình vận chuyển báo qua bưu chính là Mail,
Post.
Tờ
Washington Post ra đời năm 1877 và ban đầu chủ yếu lưu hành tại khu vực hành
chính Washington , D.C.
Ở
Anh, tờ Daily Mail ra đời năm 1896 và ngay từ đầu đã nhắm tới giới bình dân với
giá buổi sơ khai chỉ một nửa xu Anh (pence), bằng 1/2 giá tờ The Times tại
London.
Một
trong những tờ báo đầu tiên ở Đức có chữ Post là Berliner Morgenpost (1898) và
từng có tiếng về các tin địa phương.
Washington
Post dưới thời Ben Bradlee (phải) và Katharine Graham đã đăng bài trong vụ
Watergate
Nhưng
đúng như nhiều người đã nói, các tờ báo trên không có liên quan gì đến ngành
bưu điện.
Đấy
chỉ là cách đặt tên gắn liền với cách thức chuyển phát bưu kiện một thời,
hoặc chỉ mang tính biểu tượng, hoặc hàm ý chuyển tin nhanh: Express,
Messenger, Courrier, Dispatch.
Cùng
sự thay đổi của công nghệ, báo chí chỉ còn gắn với tin tức, bất kể cách phát
hành ra sao.
Lấy
ví dụ gần đây, người ta còn muốn bỏ hẳn chữ 'paper' trong 'newspaper' vì báo
không còn liên quan gì đến ngành in nữa mà chủ yếu xuất bản trên mạng, phục vụ
bạn đọc trên các phương tiện di động.
Tham
vọng và thực tế
Phát
biểu của Cục trưởng Hoàng Hữu Lượng xét cho cùng không sai về ngôn từ dù không
còn chính xác vào thời điểm này.
Tuy
thế, ta cũng nên ghi nhận ông đã thừa nhận uy tín của hai tờ báo nước ngoài,
ở Mỹ và ở Thái Lan, cho thấy Việt Nam luôn có tham vọng để báo chí vươn lên
một đẳng cấp cao hơn.
Nhưng
để làm được điều đó thì giải pháp trên thế giới lại là để báo chí tách ra khỏi
nhà nước.
Không
chỉ hai tờ Washington Post và Bangkok Post mà tất cả các báo lớn trên thế giới
đều do tư nhân lập ra.
Còn
tại châu Á, tờ Bangkok Post, được lập ra năm 1946, tuy muộn hơn nhiều báo
tiếng Việt và tiếng Pháp thời Đông Dương thuộc Pháp, nhưng cũng là của chủ tư
nhân, hai ông Alexander MacDonald và Prasit Lulitanond.
Bên
Hong Kong, tờ South China Morning Post (tiếng Trung là 'Nanhua Zaobao - báo
buổi sáng, không hề có nghĩa bưu điện), cũng do hai nhà đầu tư Anh và Trung
Hoa lập ra năm 1903.
Nhìn
chung, trên thế giới, nhà nước cùng lắm chỉ nắm ngành phát thanh truyền hình,
còn các tờ báo đều do công ty tư hoặc tập đoàn truyền thông làm chủ.
Báo
là một doanh nghiệp nên cũng xuất hiện tại các thị trường chứng khoán để gọi
vốn và chỉ hoạt động theo luật là đủ.
Trong
khi đó, ở Việt Nam chính quyền không cho báo tư nhân ra đời nhưng lại duy trì
tình trạng bất bình đẳng: các 'siêu bộ' nắm các 'siêu báo', và tiếp tục định
hướng cho báo chí.
Nếu
như Cục trưởng Hoàng Hữu Lượng mong báo Bưu điện Việt Nam sẽ "tạo được
uy tín và danh tiếng" như báo nước ngoài, thì Thứ trưởng Trương Minh
Tuấn lại nói:
"Nhân dịp kỷ niệm 90 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam , chúc Báo Bưu điện Việt Nam Nam
Mạng
Internet khiến báo không còn liên quan nhiều đến giấy in như xưa
Đây
quả là 'mission impossible' vì nếu chỉ "chuyên về bưu điện" và giữ
vai trò đưa tin về hoạt động của một ngành nghề thì hỏi làm sao tờ báo có thể
vươn ra thế giới được?
Như
đã nói ở trên, tờ báo nào cũng muốn đến với bạn đọc nhanh nhất, và ước vọng 'nhanh
như điện tín' thể hiện trong tên của nhiều tờ báo.
Báo
Bưu điện Việt Nam có làm nổi như Washington Post năm 1971 để 'hạ bệ một
tổng thống' hay không?
Báo
chí cũng còn cần có chính kiến và viễn kiến, như tờ Bangkok Post ghi rõ đây là
'Cửa sổ cho thế giới nhìn vào Thái Lan' (The World's Window into Thailand
Các
tờ báo Việt Nam hiện thiếu hẳn một viễn kiến tương tự và điều này không phải
vì Việt Nam không có nhà báo giỏi hay vì thiếu vốn kinh doanh ngành báo chí,
truyền thông.
Hiển
nhiên để cho tư nhân làm báo không phải là giải pháp hoàn hảo gì nhưng ít ra là
xu hướng tự nhiên, chủ báo, nhà đầu tư phải làm cho tốt để tồn tại, nếu phá sản
cũng là chuyện bình thường.
Còn
hiện nay, chừng nào báo chí vẫn tiếp tục phải đóng vai trò 'báo bộ, báo
ngành' thì tham vọng để báo chí Việt Nam có uy tín và danh tiếng quốc tế có lẽ
chỉ vẫn ở quanh quẩn trong 'vùng mơ tưởng' (dreamland) mà thôi.
Nguyễn
Giang
• Ông Nguyễn Giang lầm ở chỗ:
ReplyDelete- Cục trưởng Hoàng Hữu Lương đã gắng liền và nhấn mạnh ”từ BÁO” với ”từ BƯU ĐIỆN” như các tờ Washington Post, Bangkok Post.
Nguyên văn là: "Bộ giữ lại báo Bưu điện Việt Nam cũng với hy vọng báo sẽ tạo được uy tín và danh tiếng như các tờ Washington Post, Bangkok Post"
Washington Post, Bangkok Post không nổi tiếng bằng các báo khác ở Mỹ: như Times, New York Times, US Tday, Sunday Times; hay như của Anh: The Times, Daily Telegraph,The Guardian, The Independent, Financial Times; hoặc Pháp: Le Monde, Le Figaro, France Soir, L’Humanité , Libération…mà Ngài cục trưởng Hoàng Hữu Lượng muốn từ POST là BƯU ĐIỆN nên khen hai tờ Washington Post và Bangkok Post với ước vọng tờ BƯU ĐIỆN VIỆT NAM cũng nổi tiếng như hai tờ POST = BƯU ĐIỆN kia vậy. "Bộ giữ lại báo Bưu điện Việt Nam cũng với hy vọng báo sẽ tạo được uy tín và danh tiếng như các tờ Washington Post, Bangkok Post"... mà ”POST” là ”BƯU ĐIỆN” cho nên ông so sánh ”Báo Bưu Điện VN” với ”Washington Post” (có Post là có Bưu điện), Bangkok Post (có Post là có Bưu điện)...chỉ vì có chử POST = BƯU ĐIỆN mà thôi.
Ông cục trưởng gắng liền từ POST với BƯU ĐIỆN mà ông Nguyễn Giang bảo ông cục trưởng ”dùng từ không sai”.
Ông Hoàng Hữu Lượng sai một vì vô tình còn ông Nguyễn Giang BBC sai trăm lần vì cố tình.
Kính chào.