BM: Nông nghiệp Trung cộng lâm vào khủng hoảng vì già hóa dân số

Huyện Nhiêu Hà, thuộc tỉnh Hắc Long Giang của Trung cộng, từng được công nhận là huyện sản xuất ngũ cốc hàng đầu của Trung cộng. Năm 1993, huyện này được chỉ định là thủ phủ sản xuất đậu nành của Trung cộng. Ba mươi năm sau, sản lượng ngũ cốc của Nhiêu Hà giảm, và huyện này ngày càng mất đi nhiều nông dân hơn khi họ đến những nơi khác để làm công việc có mức thu nhập hấp dẫn hơn.

Hồi tháng Bốn, Cục Thống kê Tỉnh Hắc Long Giang đã công bố một báo cáo khảo sát về quá trình chuẩn bị cho canh tác vụ xuân của huyện Nhiêu Hà. Cuộc khảo sát này được trình bày chi tiết trên trang web của tỉnh và được truyền thông nhà nước Trung cộng đưa tin.

Theo nghiên cứu này, vốn được tờ báo Trung cộng The Paper đưa tin, chi phí vật tư nông nghiệp, lao động, đất đai, và thuê mướn đều tăng, dẫn đến chi phí sản xuất ngũ cốc cũng tăng theo. Nếu tính đến cả những chi phí đang gia tăng khác thì công việc đồng áng lại càng trở nên kém hấp dẫn. Thu nhập hàng năm của cả một nông hộ có thể không bằng thu nhập của chỉ một trong số rất nhiều công nhân di cư đang cung cấp nguồn lực cho các nhà máy ở đô thị của Trung cộng.

Các vấn đề được phản ánh trong báo cáo này không chỉ xảy ra ở huyện Nhiêu Hà.

Trong một bài báo đăng ngày 20/02, tờ Nhân dân Nhật báo của nhà nước Trung cộng cũng thừa nhận sản lượng ngũ cốc ở vùng nông thôn của Trung cộng vẫn còn thấp, nhưng giá thuê đất và giá lao động vẫn ở mức cao. Trong khi đó, chi phí sản xuất lương thực tiếp tục tăng do tác động của giá năng lượng và phân bón quốc tế tăng cao.

Chi phí cao, sản lượng thấp

Theo một báo cáo nghiên cứu của Đại học Nông nghiệp Trung cộng công bố hồi tháng 07/2022, lợi nhuận ròng trung bình của ba loại ngũ cốc chính của Trung cộng (gạo, lúa mì, và bắp) chỉ là 47 nhân dân tệ (6.8 USD) mỗi mẫu vào năm 2020. Mẫu là đơn vị đo lường trong nông nghiệp Trung cộng tương đương với khoảng 0.165 mẫu Anh.

Báo cáo nêu chi tiết chu kỳ lãi và lỗ của ngành nông nghiệp, được thúc đẩy bởi các biện pháp can thiệp, trong những thập niên qua.

Từ năm 2004 đến năm 2011, lợi nhuận ròng trung bình của ba loại ngũ cốc chính của Trung cộng đã tăng từ 196.5 nhân dân tệ (28.6 USD) mỗi mẫu lên 250.8 nhân dân tệ (36.5 USD) mỗi mẫu sau khi chính sách giá mua tối thiểu được thực thi. Sau năm 2014, giá mua tối thiểu gạo và lúa mì cứ thế hạ xuống. Năm 2016, Trung cộng hủy bỏ chính sách dự trữ bắp trong các kho chứa bắp tạm thời và giá bắp giảm. Cùng với chi phí trồng ngũ cốc tăng cao, thu nhập từ ngũ cốc của Trung cộng đã bước vào giai đoạn thua lỗ. Từ năm 2016 đến năm 2019, lợi nhuận ròng trung bình của ba loại ngũ cốc chính của Trung cộng đều ở mức âm.

Năm 2020, bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19 và các yếu tố khác, giá ngũ cốc tăng nhanh, và lợi nhuận ròng trung bình của ba loại ngũ cốc chính của Trung cộng đã phục hồi lên 47 nhân dân tệ (6.8 USD) mỗi mẫu.

Tuy nhiên, sự gia tăng này chỉ là tạm thời, và chi phí tăng cao kể từ thời điểm đó đã ảnh hưởng nặng nề đến lợi nhuận canh tác.

Theo báo cáo, từ năm 2004 đến năm 2020, chi phí đầu vào trung bình của hạt giống, phân bón, và thuốc trừ sâu cho ba loại ngũ cốc chính của Trung cộng đã tăng 1.35 lần. Chi phí đất trung bình tăng 3.42 lần và chi phí lao động tăng 1.92 lần, chiếm gần 37% tổng chi phí trong năm 2020. Trong khi đó, chi phí vận hành máy móc tăng 3.88 lần chiếm 13.8% tổng chi phí trong năm 2020. Cuối cùng là phí thoát nước và thủy lợi tăng 59%. Tất cả những yếu tố này đã góp phần bóp nghẹt lợi nhuận của nông dân.

Chi phí trồng trọt đã tăng vọt, khiến khoản lợi nhuận từ việc đồng áng của các nông hộ nhỏ lẻ gần như bằng không.

Những nông hộ nhỏ lẻ vẫn là lực lượng sản xuất chính ở vùng nông thôn Trung cộng. Tờ Nhân dân Nhật báo đưa tin rằng “một người bình thường có 1.3 mẫu đất; gia đình bình dân sở hữu không quá 10 mẫu đất.” Báo cáo này nói rằng sự phụ thuộc vào tiểu nông hộ là một thực tế lâu dài đối với ngành nông nghiệp Trung cộng.

Tuy nhiên, báo cáo về huyện Nhiêu Hà cảnh báo rằng chi phí gia tăng sẽ không chỉ ảnh hưởng đến tiểu nông hộ, mà còn ảnh hưởng đến một số điền trang ngũ cốc quy mô lớn.

Bỏ ruộng lên phố

Báo cáo lưu ý rằng do sản lượng thấp từ nông nghiệp, nên nhiều thanh niên và người trung niên trong lực lượng lao động nông thôn đang bỏ ruộng lên phố. Điều đó có nghĩa là lực lượng lao động nông thôn đang ngày càng già đi. Cùng với những thách thức khác liên quan đến tuổi tác, thì những nông dân cao niên có thể gặp khó khăn trong việc áp dụng công nghệ nông nghiệp mới, dẫn đến năng suất, chất lượng cây trồng thấp hơn, và lợi nhuận ít hơn.

Theo một báo cáo năm 2021 của Viện Khoa học Xã hội Trung cộng, do Trung tâm Nghiên cứu Già hóa Trung cộng đăng tải, dân số nông thôn của Trung cộng đang đối mặt với tình trạng già hóa nghiêm trọng, với hơn 20% dân số từ 60 tuổi trở lên, và gần 14% dân số dân số từ 65 tuổi trở lên, đáp ứng đầy đủ các tiêu chí của một xã hội già hóa.

Theo một báo cáo nghiên cứu gần đây, dân số già hoá ở các vùng nông thôn đang ảnh hưởng đến hoạt động và sản xuất nông nghiệp của Trung cộng theo nhiều cách.

Theo một bài báo có tựa đề “Vấn đề Già hóa Đe dọa đến Tính bền vững của Hoạt động Canh tác của Tiểu Nông hộ ở Trung cộng” được xuất bản hồi tháng Hai trên tạp chí Nature, tỷ lệ người trên 65 tuổi ở vùng nông thôn Trung cộng đã tăng gấp đôi từ năm 2000 đến năm 2019. Vấn đề già hóa dân số ở vùng nông thôn này dự kiến sẽ đặt ra những thách thức trong những năm tới.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng tình trạng già hóa dân số ở vùng nông thôn của Trung cộng đã làm giảm 4% quy mô [đất] canh tác trung bình của quốc gia này trong năm 2019, chủ yếu thông qua việc chuyển quyền sở hữu đất trồng trọt và bỏ hoang ruộng đất, đặt ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh lương thực.

Sự già hóa của dân số nông thôn và sự thay đổi quy mô đất nông nghiệp đã dẫn đến đầu vào máy móc nông nghiệp giảm 6%; đầu vào phân bón và phân bón hữu cơ giảm lần lượt 2% và 64%; sản lượng nông nghiệp trên một đơn vị diện tích giảm 5%; năng suất lao động giảm 4%; và giảm 15% thu nhập của nông dân trong lĩnh vực nông nghiệp. Ngoài ra, tình trạng già hóa nông thôn cũng dẫn đến lượng phân bón thất thoát thông qua lưu lượng nước mưa tăng 3%, dẫn đến ô nhiễm môi trường cao hơn.

Thách thức của vấn nạn già hóa nông thôn

Báo cáo này dự đoán rằng tình trạng già hóa nông thôn ngày càng sâu sắc ở Trung cộng sẽ đặt ra những thách thức nghiêm trọng về an ninh lương thực và áp lực ô nhiễm môi trường ở quốc gia này nếu không có biện pháp can thiệp nào được thực hiện, làm tăng tỷ lệ bỏ hoang ruộng đất và giảm quy mô đất canh tác trung bình.

Ông Phương Kỳ (Fang Qi), một nhà tư vấn tài chính tại Vương quốc Anh hiểu biết về tình hình nông nghiệp của Trung cộng, nói rằng: “Trong nhiều năm, Trung cộng đã dựa vào nhập cảng để duy trì nguồn cung lương thực của mình … không chỉ vì sản xuất mà còn vì chi phí nhập cảng thực phẩm, chẳng hạn như bắp, rẻ hơn so với tự trồng trọt.”

Ông Phương cho biết việc cải thiện sản lượng nông nghiệp của Trung cộng sẽ đi theo cách tiếp cận đa chiều theo thời gian để sửa chữa công nghệ nông nghiệp lạc hậu và khiến việc làm nông có nhiều lợi nhuận hơn. “Nông nghiệp là một dự án có hệ thống. Không phải cứ có một mảnh đất là có thể sản xuất lương thực.”

Tuy nhiên, ông dự đoán rằng thời kỳ nhập cảng lương thực rẻ hơn so với trồng trọt có thể đã qua, nhấn mạnh sự cần thiết của việc hồi sinh nền nông nghiệp Trung cộng. “Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo, lạm phát nhập cảng như những gì Trung cộng nói thực chất là sự gia tăng trong giá nhập cảng ngũ cốc, thực phẩm, và năng lượng.”

Một bài bình luận trên tờ truyền thông nhà nước Nhân dân Nhật báo hồi tháng Hai đã cảnh báo rằng: “Chỉ khi nông dân có thể kiếm tiền bằng cách trồng ngũ cốc thì đất nước mới được an toàn.” Bài xã luận này cảnh báo rằng Trung cộng phải tăng sản lượng ngũ cốc của mình càng sớm càng tốt do nguy cơ bất ổn ngày càng tăng trong chuỗi cung ứng ngành ngũ cốc toàn cầu.

Tuy nhiên, dữ liệu cho thấy nhập cảng ngũ cốc của Trung cộng tiếp tục tăng trong những năm gần đây. Theo số liệu chính thức, thì Trung cộng đã nhập cảng 124.7 triệu tấn ngũ cốc trong năm 2015. Đến năm 2021, tổng nhập cảng ngũ cốc của Trung cộng đạt mức cao 164.54 triệu tấn, một mức tăng đáng kể. Năm 2022, nhập cảng ngũ cốc của Trung cộng giảm nhưng vẫn ở mức cao 146.87 triệu tấn.

Nguồn cung đậu nành của Trung cộng phụ thuộc rất nhiều vào nhập cảng, được duy trì ở mức trên 80 triệu tấn kể từ năm 2015. Năm 2020, nhập cảng đậu nành của Trung cộng vượt quá 100 triệu tấn.

Anne Zhang & Angela Bright _ Cẩm An