BM: Cao huyết áp: Chẩn đoán, điều trị thông thường và điều trị không dùng thuốc

Tổng quan về bệnh cao huyết áp, từ nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị dùng thuốc và không dùng thuốc như bữa ăn, thói quen sống lành mạnh

Cao huyết áp là gì?

Cao huyết áp là hiện tượng máu đẩy vào thành động mạch với áp lực tăng cao thường xuyên. Huyết áp tăng trên mức bình thường và duy trì ở mức cao có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng bao gồm đau tim, suy tim, đột quỵ và suy thận.

Huyết áp được đo bằng milimet thủy ngân (mmHg). Huyết áp có hai chỉ số. Số trên, được gọi là huyết áp tâm thu, biểu thị áp suất trong động mạch khi tim co bóp trong khi bơm máu. Số dưới là huyết áp tâm trương, biểu thị áp suất trong động mạch khi tim giãn ra giữa các nhịp đập và chứa đầy máu.Huyết áp bình thường được định nghĩa là không quá 120mmHg đối với huyết áp tâm thu và không quá 80mg Hg đối với huyết áp tâm trương.

Phân độ cao huyết áp

· Cao huyết áp giai đoạn 1 được chẩn đoán cho những người có huyết áp tâm thu từ 130 đến 139 HOẶC huyết áp tâm trương từ 80 đến 89.

· Cao huyết áp giai đoạn 2 khi huyết áp tâm thu từ 140mmHg trở lên HOẶC tâm trương từ 90 trở lên.

Cao huyết áp giai đoạn 2 là một yếu tố nguy cơ nghiêm trọng dẫn đến đột quỵ và biến cố tim mạch khác.

Huyết áp thay đổi liên tục trong ngày; thấp nhất trong khi ngủ và tăng lên khi thức dậy. Huyết áp cũng tăng khi tâm trạng phấn khích, lo lắng hoặc khi hoạt động thể chất.

Theo Viện Tim, Phổi và Huyết học Quốc gia (NHLBI), cao huyết áp là yếu tố nguy cơ phổ biến nhất đối với bệnh tim mạch ở Hoa Kỳ, ảnh hưởng đến một phần ba người trưởng thành.

Cao huyết áp không được điều trị có thể dẫn đến tổn thương động mạch, từ đó có thể dẫn đến suy giảm lưu lượng máu đến các cơ quan quan trọng, có khả năng dẫn đến đau tim, suy thận, đột quỵ, tổn thương mắt hoặc phình động mạch.

May mắn thay, một khi đã được xác định, cao huyết áp thường có thể được kiểm soát ở một mức độ nào đó bằng những thay đổi trong chế độ ăn uống và lối sống.

Các triệu chứng của cao huyết áp là gì?

Cao huyết áp thường được gọi là “kẻ giết người thầm lặng” vì ngay cả khi ở mức độ nặng, nó thường không có triệu chứng rõ ràng.

Một số bệnh nhân báo cáo bị nhức đầu, chóng mặt hoặc chảy máu cam, nhưng những triệu chứng này thường không xảy ra trừ khi có sự thay đổi huyết áp nhanh chóng, cấp tính hoặc cho đến khi huyết áp đạt đến mức nguy hiểm.

Nguyên nhân của cao huyết áp là gì?

Nguy cơ phát triển bệnh cao huyết áp tăng theo tuổi tác do các thành động mạch mất tính đàn hồi.

Có thể có nhiều yếu tố góp phần, tuy nhiên các bác sĩ thường không thể xác định nguyên nhân chính xác gây ra cao huyết áp, trong trường hợp đó, người đó được cho là bị cao huyết áp bản vô căn nguyên phát.

Các yếu tố đóng góp tiềm năng bao gồm nhưng không giới hạn ở:

· Bằng cách kích hoạt thường xuyên hệ thống thần kinh giao cảm, căng thẳng có thể khiến các động mạch duy trì trạng thái cứng nhắc hơn.

· Tiêu thụ quá nhiều muối: Natri trong muối có thể gây giữ nước dư thừa, làm tăng thể tích máu và cuối cùng làm cao huyết áp.

· Cách ăn uống ít calcium, magnesium và potassium. Những vi chất dinh dưỡng này giúp điều chỉnh cấu trúc cơ của thành động mạch và sự mất cân bằng có thể ảnh hưởng đến trương lực động mạch.

· Kháng insulin: Tình trạng này có thể làm cao huyết áp bằng nhiều cơ chế khác nhau bao gồm tăng viêm hệ thống và giữ natri do tổn thương thận.

· Uống quá nhiều rượu: uống quá nhiều rượu được định nghĩa là uống quá hai ly mỗi ngày đối với nam giới dưới 65 tuổi hoặc nhiều hơn một ly mỗi ngày đối với phụ nữ hoặc nam giới trên 65 tuổi.

· Thừa cân. Tim phải làm việc nhiều hơn để duy trì sự lưu thông qua các mô mỡ dư thừa.

· Một số loại thuốc theo toa, bao gồm steroid, thuốc tránh thai, thuốc thông mũi, NSAIDS và thuốc giảm cân có thể làm cao huyết áp. Một số loại thuốc không kê đơn, chẳng hạn như thuốc có chứa rễ cam thảo, cây ma hoàng, quả guaraná, hạt kola, yerba maté, nhân sâm và yohimbe cũng có thể làm cao huyết áp.

Một số vấn đề sức khỏe bao gồm bệnh thận mãn tính, bệnh tuyến giáp và chứng ngưng thở khi ngủ cũng có thể khiến huyết áp tăng lên.

Theo NHLBI, cao huyết áp phổ biến hơn, xảy ra ở độ tuổi sớm hơn và có khả năng nghiêm trọng hơn ở người Mỹ gốc Phi so với người da trắng hoặc người Mỹ gốc Tây Ban Nha.

Ngay cả trẻ nhỏ cũng có thể bị cao huyết áp, nhưng những trường hợp này thường không được chẩn đoán. Một nghiên cứu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ ước tính rằng cứ 25 thanh niên từ 12 đến 19 tuổi thì có một người bị cao huyết áp và cứ 10 người thì có một người bị cao huyết áp.

Nguyên nhân chính là dịch bệnh béo phì ở trẻ em đang diễn ra. Người ta ước tính rằng có tới 30% trẻ em thừa cân và béo phì bị cao huyết áp và vấn đề này có thể trở nên tồi tệ hơn khi dịch bệnh tiếp tục diễn ra.

Trong một số trường hợp, huyết áp tạm thời tăng lên khi được đo tại phòng khám bác sĩ. Điều này là do bệnh nhân lo lắng và có lẽ là phản ứng có điều kiện khi gặp bác sĩ (“cao huyết áp áo choàng trắng”) và có lẽ là do những gì bác sĩ đã nói với bệnh nhân về sự nguy hiểm của bệnh cao huyết áp trong những lần khám trước.

Cách tốt nhất để xác định xem kết quả đo cao thu được tại phòng mạch của bác sĩ có phải chỉ là kết quả của cao huyết áp áo choàng trắng hay không là kiểm tra huyết áp của bạn tại nhà bằng máy đo huyết áp đã được hiệu chuẩn tốt (được bán rộng rãi).

Cao huyết áp được chẩn đoán như thế nào?

Hầu hết mọi người đều quen thuộc với việc kiểm tra huyết áp, được thực hiện bằng cách sử dụng vòng bít bơm hơi và đồng hồ đo áp suất.

Như đã đề cập trước đó, nếu huyết áp của bạn nằm trong khoảng 120–129 mg Hg trên dưới 80 mmHg, thì chẩn đoán “cao huyết áp” sẽ được xem xét. Chỉ số huyết áp dao động từ 130–139 mmHg tâm thu HOẶC 80–89 mmHg tín hiệu tâm trương cao huyết áp giai đoạn 1.

Cao huyết áp nghiêm trọng hơn—giai đoạn 2—được định nghĩa là số đo từ 140 mmHg trở lên hoặc số đo tâm trương từ 90 mmHg trở lên. Trừ khi huyết áp của bạn quá cao hoặc bạn đang có các triệu chứng liên quan đến cao huyết áp, bác sĩ có thể sẽ yêu cầu bạn quay lại sau vài ngày hoặc vài tuần để đo huyết áp lặp lại trước khi bắt đầu điều trị.

Chẩn đoán cao huyết áp không nên dựa trên một lần đo cao duy nhất.

Một số tổ chức y tế, bao gồm Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, khuyến cáo rằng bất kỳ ai bị cao huyết áp nên mua máy theo dõi tại nhà để tự kiểm tra huyết áp thường xuyên và theo dõi đáp ứng điều trị.

Điều này đã được đề xuất bởi vì chỉ một phần ba trong số 72 triệu người Mỹ bị cao huyết áp được kiểm soát đầy đủ.

Theo dõi thường xuyên tại nhà cũng cung cấp cho bác sĩ tài liệu về huyết áp của bạn bên ngoài văn phòng và hiệu quả của thuốc theo toa, cũng như tác động của các biện pháp lối sống như giảm cân, tập thể dục và hạn chế ăn muối.

Điều trị thông thường là gì?

Điều trị thông thường thường bắt đầu với đề nghị giảm cân, tập thể dục thường xuyên và bỏ hút thuốc.

Ngay cả việc giảm 10% cân nặng đôi khi cũng có thể kiểm soát được cao huyết áp.

Hạn chế lượng cafein (trong cà phê, trà, nước ngọt có ga và nước tăng lực) và rượu cũng có thể hữu ích.

Thuốc thường được kê đơn nếu chỉ số huyết áp luôn vượt quá 140/90 (hoặc 130/80 đối với bệnh nhân tiểu đường hoặc những người mắc bệnh thận), mặc dù đã thay đổi lối sống.

Nhưng ngay cả khi thuốc được kê đơn, các bác sĩ thường khuyên bạn nên tuân thủ chế độ ăn ít muối bao gồm nhiều rau và trái cây, tập thể dục và các kỹ thuật giảm căng thẳng, tất cả đều có thể giúp giữ liều lượng thuốc cần thiết ở mức tối thiểu.

Có một số loại thuốc khác nhau được sử dụng để điều trị cao huyết áp. Dưới đây là tóm tắt và mô tả ngắn gọn về cách thức hoạt động của từng loại:

· Thuốc lợi tiểu: Giúp thận thải nước và muối dư thừa ra khỏi cơ thể.

· Thuốc chẹn beta: Giúp tim đập chậm hơn và ít mạnh hơn, đồng thời làm giãn các thành động mạch, đồng thời làm giảm áp lực trong mạch máu.

· Thuốc ức chế men chuyển: ACE là viết tắt của men chuyển angiotensin. Nhóm thuốc này ức chế sản xuất hormone angiotensin II, hormone thường làm cho mạch máu hẹp lại, do đó làm tăng áp lực bên trong.

· Thuốc chẹn thụ thể angiotensin II: Bảo vệ mạch máu khỏi hormone angiotensin II để mạch máu có thể thư giãn và mở rộng.

· Thuốc chẹn kênh calcium: Ngăn chặn calcium xâm nhập vào các tế bào cơ của tim và mạch máu, giúp cả hai được thư giãn.

· Thuốc chẹn alpha: Giảm xung thần kinh làm thắt chặt mạch máu cho phép máu lưu thông tự do hơn.

· Thuốc chẹn alpha-beta: Giảm xung động thần kinh và làm chậm nhịp tim.

· Ức chế hệ thần kinh: Tăng xung động thần kinh từ não làm thư giãn và mở rộng mạch máu.

· Thuốc giãn mạch: Làm giãn cơ ở thành mạch máu.

Các bác sĩ thông thường cũng có thể đề nghị cách ăn kiêng DASH (Phương pháp ăn kiêng để ngăn chặn chứng cao huyết áp), được phát triển tại NHLBI dựa trên một nghiên cứu quy mô lớn đã xác định các loại thực phẩm ảnh hưởng đến huyết áp.

Cách ăn này chú trọng vào một lượng lớn trái cây và rau quả và các sản phẩm từ sữa ít béo hoặc không béo cung cấp đủ calcium, đồng thời ít chất béo và natri.

Các nhà nghiên cứu của DASH đã chỉ ra rằng bữa ăn giàu kali, calcium và magnesium và ít natri (2,400 mg hoặc ít hơn) đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát huyết áp.

Ngoài việc kiểm tra huyết áp của bạn, bác sĩ có thể đề nghị phân tích nước tiểu, điện tâm đồ (ECG) để đánh giá hoạt động điện của tim và có thể là các xét nghiệm khác để phát hiện các dấu hiệu của bệnh tim.

Dùng những liệu pháp nào cho những người bị cao huyết áp?

Để giảm huyết áp một cách tự nhiên, Tiến sĩ Andrew Weil đề nghị các biện pháp lối sống và bổ sung dinh dưỡng được mô tả dưới đây.

Nếu những thay đổi đó không hiệu quả, ông khuyên bạn nên tìm kiếm sự hướng dẫn từ bác sĩ của mình về việc kê đơn một hoặc nhiều loại thuốc thông thường được mô tả ở trên.

Sau đây là những lời khuyên của Tiến sĩ Weil về cách giảm huyết áp của bạn.

· Hạn chế lượng caffeine.

· Hạn chế uống rượu.

· Tránh thực phẩm chế biến. Đây là những nguồn natri lớn nhất trong chế độ ăn uống ngày nay

· Duy trì cân nặng tối ưu. Ngay cả việc giảm một lượng nhỏ cân nặng cũng có thể làm giảm huyết áp.

· Thiền định, yoga, các bài tập thở và phản hồi sinh học có thể giúp giảm huyết áp. Thực hành kỹ thuật thở 4-7-8.

· Không hút thuốc.

· Chỉ cần 30 phút tập thể dục vừa phải mỗi ngày, chẳng hạn như đi bộ, có thể giúp giảm huyết áp.

· Kiểm tra thuốc của bạn. Thảo luận về các loại thuốc hiện tại của bạn và nguy cơ cao huyết áp của chúng với bác sĩ của bạn.

Dinh dưỡng và thuốc bổ cho người cao huyết áp

Tiến sĩ Weil khuyến nghị cách ăn kiêng DASH và các biện pháp dinh dưỡng được liệt kê dưới đây:

· Ăn 8 đến 10 phần rau và trái cây mỗi ngày.

· Hạn chế protein động vật đến sáu ounce mỗi ngày.

· Hạn chế ăn mặn. Nếu bạn nhạy cảm với muối hoặc có tiền sử gia đình bị cao huyết áp, giảm lượng muối xuống còn khoảng 1 thìa cà phê mỗi ngày có thể giúp kiểm soát huyết áp của bạn.

· Dùng tỏi. Tỏi có tác dụng tốt với huyết áp, có khả năng giúp thư giãn các mạch máu.

· Tiêu thụ bốn đến năm phần quả hạch, hạt và đậu khô mỗi tuần. Điều này tương đương với 2 muỗng canh hạt hoặc hạt, hoặc 1/2 chén đậu khô đã nấu chín.

· Ăn nhiều cá. Bao gồm ít nhất ba khẩu phần cá mỗi tuần, đặc biệt là các loại cá nước lạnh như cá hồi Alaska hoang dã và cá mòi, rất giàu acid béo omega-3.

· Hãy bổ sung dầu cá nếu bạn không thể nạp đủ thực phẩm giàu omega-3.

· Bổ sung calcium và magnesium Việc hấp thụ không đủ cả hai khoáng chất này có liên quan đến cao huyết áp. Phụ nữ nên nhận từ 1.000 đến 1.200 mg calcium mỗi ngày từ tất cả các nguồn, trong khi nam giới không cần nhiều hơn 500–600 mg mỗi ngày từ tất cả các nguồn và có lẽ không cần bổ sung.