BM: Tìm về “Thành phố mất tích” của người Inca

Đã bao giờ bạn có cái cảm giác vừa cảm khái, vừa sờ sợ, lại nhuốm chút tự mãn bản thân, sau khi leo và đứng được trên đỉnh một ngọn núi cao vào khoảng gần 8 ngàn feet không? Tôi đã có cơ hội hưởng cái thống khoái đó các bạn ạ. Thật thích thú vô cùng. Khi ấy bạn có thể tưởng tượng một cách phóng đại rằng mình đã và đang đi chinh phục thế giới. Đó là giây phút đứng trên đỉnh Machu Picchu mà chung quanh bạn là những lầu đài, thành quách bằng đá tảng hoang sơ của đế chế Inca, nước Peru.

Muốn có cảm giác đó, không gì khó, hãy sửa soạn hành lý, khoác lên vai chiếc ba lô đi bạn và hãy bắt đầu cho một lên đường. Nhiều tiền đi theo kiểu nhiều tiền, ít tiền theo kiểu du lịch “bụi”, đường nào cũng tới được mà bạn.

Tháng 7 năm 2013, tình cờ tôi được đọc một mẩu tin khoa học rất thú vi. Các khoa học gia ngày nay đã nghiên cứu và tìm ra những điều kỳ thú về các xác ướp đông lạnh tế thần hơn 500 năm của ba em bé người Inca. Các em đã bị bắt buộc dùng lá coca và rượu rất nhiều trong một tháng trước khi bị giết như một vật hiến tế. Trước đó, năm 1999, thi thể đông lạnh của ba em đã do các nhà nhân chủng và khảo cổ học tìm thấy trên đỉnh một ngọn núi lửa tên Llullaillaco ở Á Căn Đình(Argentina) gần biên giới Chí Lợi(Chile). Khí lạnh, khô và mỏng của độ cao 22 ngàn feet đã làm công việc ướp xác các em một cách toàn hảo đến nỗi máu và các bộ phận nội tạng vẫn còn y nguyên. Sau khi mê man vì rượu và lá coca, người Inca bỏ các em vào đền hiến tế trên núi cao và để đông lạnh cho đến chết. Khi được khám phá, người ta thấy các em trong vị thế giống như đang ngủ, một giấc ngủ thiên thần. Nếu các bạn đọc thêm sử liệu, bạn sẽ thấy rất thú vị khi nghiên cứu về đế chế Inca và con người của họ.

Sau khi đọc bản tin, tôi quyết định lên đường đi về phía Nam Mỹ, thăm đỉnh Machu Picchu và “thành phố mất tích” của người Inca.

Tôi thường có thói quen đọc và nghiên cứu trước về lịch sử, văn hóa cũng như con người của nơi chốn tôi sắp đi qua. Tôi bắt đầu tham vấn bạn bè và những ai đã ghé Peru, để tránh những điều đáng tiếc có thể xảy ra ở xứ lạ. Tôi được khuyên phải đi bác sĩ xin thuốc chống độ cao và uống trước khi viếng đỉnh Machu Picchu. Tôi không dám coi thường chuyện này. Tôi biết có một người bạn vì ỷ y mình khoẻ, đã bị nhức đầu như búa bổ ngày đêm, bị nôn mửa và cuối cùng đành nằm co trong khách sạn, bỏ phí cả một cuộc hành trình kỳ thú.

Khi tôi làm thủ tục vào khách sạn ở Cusco (11 ngàn feet), hình ảnh một ông khách du lịch đang phải trợ thở bằng một bình dưỡng khí (oxy) ngay ở phòng tiếp tân đã minh chứng điều này. Sau đó nhân viên khách sạn đã không quên mời du khách thưởng trà Coca như một thứ thuốc chống cao độ rất công hiệu.

Người bản xứ đã từng nhai và dùng lá Coca làm thức uống như trà để tăng năng lượng và chống độ cao tự ngàn xưa. Cũng chiếc lá Coca này khi người ta dùng các phương pháp hoá học tinh chế lọc ra chất tropane alkaloid sẽ có được Cocain là chất bột trắng ma túy gây nghiện. Liều lượng chất tropane alkaloid trong lá Coca trước khi tinh chế rất thấp nên khi dùng như trà hay nhai không làm người ta say như say thuốc phiện. Hoa Kỳ không cho phép du khách mang trà Coca vào nước nhưng tôi khám phá ra một thứ trà xả bản xứ uống rất ấm bụng nên trước khi về lại Mỹ tôi mua thứ trà làm bằng lá xả này về uống mỗi buổi sáng giá lạnh của tiết Đông.

Mãi đến khi chân tôi chạm được mặt đá xù xì của những con dốc cheo leo dãy núi Andes dẫn vào thung lũng The Sacred Valley of the Incas, tôi mới tin mình đang đi về một nơi được gọi là “thánh địa” của đế chế Inca một thời. Bạn sẽ được tận hưởng cái thú ngắm một giải thung lũng xanh ngắt rải rác đâu đó những mảng màu nâu của râu bắp phất phơ bay.

Ruộng bắp của người thổ dân cho những trái ngắn và no tròn hạt trắng nhưng cứng hơn loại bắp nếp của người mình. Cảnh trời trong và những chú lạc đà không bướu nằm, ngồi, thanh thản trên các bãi cỏ xanh sẽ giúp nhịp tim du khách đập chậm hơn trong những giờ khắc thật an bình. Dân bản xứ nuôi những con lạc đà không bướu Llama và Alpaca này để lấy lông và ăn thịt. Trông chúng hiền từ và dễ thương biết bao nhiêu, nhưng thịt thì hơi dai và khô. Du khách được những người thổ dân cho phép bồng ẵm Baby Alpaca và chụp hình để lấy tiền. Các con Baby Alpaca trông đẹp và nhu mì như mèo con, chó con vậy.

Lông Baby Alpaca nhẹ và mềm, lại ấm được dệt làm áo len, áo khoác đã mang lại cho kỹ nghệ du lịch xứ này những khoản lợi nhuận rất lớn. Du khách ai cũng muốn mang về một chiếc áo lông thật ấm, nhưng bạn phải coi chừng của giả. Người dẫn đường đoàn du lịch của tôi cảnh cáo, khi tủm tỉm cười “May be Alpaca, not Alpaca”.

Mẹ con người bản xứ với Baby Alpaca

Anh ta không quên quảng cáo những món đặc sản của các cư dân vùng Nam Mỹ như Llama burgers (bánh mì kẹp thịt lac đà băm), Cow heart shish kebabs (tim bò xiên cây nướng) hay món Roasted/Fried guinea pig (chuột lang nướng hay chiên dòn). Khi xe bus chạy dọc theo những ven đường lên núi tôi thấy nhiều quán nhỏ bán thịt chuột lang nướng trông rất hấp dẫn. Hỏi ra tôi mới biết đó là những con Guinea pig trông giống nhưng lớn hơn con Hamster là loại chuột được nuôi làm thú cưng cho trẻ em ở Hoa Kỳ. Những con chuột lang nom như những con heo sữa nhỏ được quay trên lửa thơm lừng đánh thức con tì con vị người qua đường. Đoàn chúng tôi xin bác tài dừng xe để mua thử món ăn độc nhất vô nhị này. Một con giá khoảng 17 đô, giá khá đắt so với lượng thịt bé nhỏ có được, khi chặt nhỏ.

Bụng chúng được nhồi nhiều hương liệu đặc biệt để thịt thơm hơn. Dân bản xứ thường phải ăn hai con một lúc mới bõ thèm, vì chúng chỉ toàn là da và xương. Chuột lang được xem là một vị thuốc bổ như gà ác bên mình. Ai có lòng thương thú vật, không nỡ tâm nếm thịt Alpaca hay Guinea pig vì chúng quá dễ thương để yêu chiều, nâng niu hơn là ăn thịt.

Guinea Pig quay

Để làm quen với con người, thực phẩm, phong thổ, và tập quán của người bản xứ, chúng tôi được viếng thăm thành phố Cusco. Nó có đặc điểm của một thành phố miền núi, đường sá chật hẹp và ô nhiễm vì khói xe. Là kinh đô của đế quốc Inca từ thế kỷ 13, Cusco không có các dinh thự to lớn hay cung điện rực rỡ hoa mỹ nhưng đền đài thành quách của nó là những kiến trúc vô cùng vững chắc. Không ai có thể ngờ, những kiến trúc này làm bằng các tảng đá to lớn xếp chồng chéo đặt lên nhau khít khao mà không cần chất keo vữa cho dính lại là một hệ thống chống động đất vô cùng hữu hiệu của người Inca.

Trên đồi cao xa xa là Tượng Chúa Cứu Rỗi đang dang tay nhìn xuống Cusco. Phía dưới là quảng trường trung tâm, The Plaza de Armas. Đây cũng chính là nơi Francisco Pizarro đã thống lãnh quân đội hoàng gia Tây Ban Nha tiến chiếm Cusco. Bao quanh có hai ngôi nhà thờ lớn, ngôi nhà thờ Chính Tòa Thành Phố và ngôi nhà thờ The Compania de Jesu.

Ngày xưa Inca là một đế quốc vô cùng hùng mạnh và thống trị một lãnh thổ bao trùm cả Peru , Ecuador, Bolivia, Colombia, Brazil, Chile, và Argentina. Sau năm 1536, Tây Ban Nha đã xâm lược và tiêu diệt lần lần đế chế Inca. Thật tiếc cho một quốc gia rộng lớn gần hai triệu cây số vuông suốt hơn 120 năm, chỉ vì sự tranh giành ngôi báu giữa hai anh em mà phải suy kiệt đến nỗi ngoại bang xâm lấn. Tự ngàn xưa, cái lẽ “mạnh được yếu thua” luôn lập lại không ngừng trong lịch sử. Đế chế Inca đi chinh phục các nước khác, cuối cùng lại bị Tây Ban Nha thôn tính. Cay độc hơn cả, là âm mưu của người Tây Ban Nha nhằm tiêu diệt người Inca đến tận gốc. Họ có một chính sách để xoá sạch các đền đài, di sản văn hóa và tôn giáo đặc thù của Inca. Họ vừa phá hủy, vừa xây dựng những kiến trúc mới như nhà thờ, dinh thự trên nền tảng kiến trúc bằng đá của người Inca. Những bức tường xây mỏng mảnh ngụy trang bên ngoài được dặm, đắp lên các nền móng hay tường luỹ của kiến trúc Inca cổ. Động đất sau này đã làm lộ kiến trúc Inca và bày ra trình độ yếu kém về kỹ thuật xây cất của người Tây Ban Nha.

Hiram Bingham, nhà sử học của Ðại Học Yale, trong khi đi tìm “một thành phố mất tích trong lịch sử Peru.” đã khám phá ra di tích đền đài Machu Picchu bằng đá còn nguyên vẹn vào năm 1911. Một cậu bé người Inca đã dẫn ông đến và nhờ đó thế giới ngày nay mới được thưởng thức một kỹ thuật kiến trúc tuyệt vời của người Inca cổ. Cũng vì Machu Picchu may mắn ở khuất nơi xa, người Tây Ban Nha không nhìn thấy nên còn nguyên vẹn. Năm 1983 địa điểm này đã được UNESCO đưa vào Di sản Văn Hoá Thế giới, và năm 2007, nó đã được cư dân mạng bầu chọn trở thành một trong 7 Kỳ Quan Mới của Thế Giới [7 New Wonders of the World].

Machu Picchu

Đến Machu Picchu bạn sẽ được thả chân trên nhiều bậc thang đá dẫn lên ngôi đền mặt trời nằm ở điểm cao nhất trong thành phố. Ngôi đền thiêng liêng này trông giống như một ngọn đuốc được thắp sáng cả ngày lẫn đêm lúc ánh sáng chiếu qua các ô cửa trống. Có một cung điện lớn và các đền đài dành cho các vị thần Inca bao quanh một sân, với những công trình kiến trúc khác cho người hầu.

Đến xem tận mắt mới thấy phục. Người Inca đã áp dụng kỹ thuật âm dương giống như kỹ thuật “ráp mộng” của thợ mộc ở Nhật hay Tàu để lắp hai tảng đá vào nhau, vừa khít. Họ dùng các viên đá có kích thước bằng nhau. Lối lắp ráp đó khiến đền đài tồn tại mà không cần vôi vữa,

Người Inca không bao giờ sử dụng bánh xe mà đem được đá tảng lên tới cao độ 12 ngàn feet, thật là thông minh. Bằng cách nào họ đặt những phiến đá lớn lên nhau vẫn còn là điều bí ẩn. Người ta tin rằng họ đã dùng hàng trăm người để kéo và đẩy các tảng đá lên trên. Ta vẫn chưa biết tại sao người Inca không để lại bất kỳ tài liệu nào về việc xây dựng bởi hệ thống chữ viết họ sử dụng, được gọi là khipus, vẫn chưa được giải mã.

Nhà khảo cổ học Johan Reinhard đã đưa ra những bằng chứng cho thấy nơi này đã được hoàng đế Inca lựa chọn làm nơi nghỉ dưỡng vì vị trí của nó tương ứng với số đặc điểm của một vùng đất thiêng liêng, đặc biệt với những ngọn núi thẳng hàng với các sự kiện thiên văn quan trọng.

Đến với Cusco bạn sẽ thoả thê học hỏi về một nền văn minh mất tích. Óc tò mò sẽ được no đầy với các di tích còn sót lại của đế quốc Inca. Nào là Koricancha , Temple of the Sun, Temple of the Moon, Temple of the Stars, Temple of the Rainbow vẫn còn lưu dấu nơi đây. Và không quên đến để thưởng trà xả, trà Coca bạn nhé.

Trịnh Thanh Thủy