BM: Nhà hàng Kền kền và sứ mệnh bảo tồn loài chim châu Phi

Đó là vào khoảng gần 1h trưa và những vị khách đói bụng đã bắt đầu xuất hiện lấp ló trên sàn gỗ ở phía sau khu nhà nghỉ Victoria Falls Safari Lodge ở Zimbabwe.

Vài người đã ngồi xuống để ăn trưa, uống bia và cắm đầu vào chiếc bánh sandwich và đĩa rau trộn của họ dưới ánh nắng mặt trời.

Ở vũng nước phía dưới, vài con heo rừng đi tới đi lui, đôi lúc dừng chân gặm cỏ. Trông có vẻ là một quanh cảnh thật bình thường - cho đến khi bạn ngẩng đầu nhìn lên.

Ở phía trên, hàng trăm con kền kền bay ngợp trời, chúng chúc xuống trong những vòng tròn đồng tâm khổng lồ.

Bị đầu độc

Bọn kền kền vùng này cũng đến đây để ăn trưa.

Mỗi ngày các nhân viên khu nhà nghỉ đặt những phần thịt ăn thừa tối hôm trước cho đàn kền kền ăn.

Họ gọi đó là 'Nhà hàng Kền kền' và việc cho ăn hàng ngày là công việc quan trọng để bảo vệ loài chim này vốn đã trở thành một trong những loài thuộc diện khẩn nguy nhất ở châu Phi.

Một phúc trình hồi năm 2015 của Darcy Ogada thuộc Quỹ Peregrine, một tổ chức bảo tồn có trụ sở ở Mỹ tập trung vào những loài chim săn mồi khẩn nguy, cho thấy tám trong số các loài kền kền ở châu Phi đã sụt giảm số lượng trung bình là 62% trong vòng 30 năm qua, trong đó có một số loài giảm tới mức 80%.

Mối đe dọa mà những sinh vật này phải đối mặt là rất rộng lớn, từ mất môi trường sinh sống cho đến bị giết hại vì những lý do tâm linh.

Trong một số nền văn hóa, người ta tin rằng một bạn đặt đầu con kền kền dưới gối nằm khi đi ngủ thì bạn có thể nhìn thấu tương lai.

Ở Zimbabwe, nơi săn trộm voi và tê giác là một vấn đề nghiêm trọng, thì việc đầu độc đặt ra nguy cơ lớn đối với các loài chim.

"Trong những năm gần đây, các tay săn trộm đã nhận ra rằng họ có thể sử dụng thuốc độc để giết thú. Phương pháp này tỏ ra hiệu quả bởi vì nó không gây tiếng động và do đó không bị để ý nhiều. Khi những con kền kền ăn những xác chết này thì chúng cũng chết," ông Roger Parry, Quản lý Động vật Hoang dã tại Quỹ tín thác Động vật Hoang dã Thác Victoria, một tổ chức phi lợi nhuận ở Zimbabwe, nói.

Biết rằng những con kền kền bay thành vòng tròn có thể thu hút sự chú ý của nhân viên kiểm lâm, các tay săn trộm đôi khi còn đầu độc cả nguồn nước để giết kền kền trước.

Trong số tất cả các loài động vật ăn xác chết, kền kền đặc biệt bị đe dọa bởi những xác chết bị đầu độc, bởi chúng là loài có tính xã hội và ăn trong cùng một đàn đông đúc đến gần cả trăm con.

Hồi năm 2013, 500 con kền kền đã chết sau khi ăn xác một con voi bị đầu độc ở Namibia và vào tháng Năm 2017, 94 con kền kền châu Phi lưng trắng thuộc dạng tối khẩn nguy được tìm thấy đã chết ở biên giới giữa Zimbabwe và Mozambique và bị giết cùng cách thức tương tự.

Khung cảnh kỳ vĩ

Sự xung đột giữa con người và động vật hoang dã cũng có vai trò trong số phận của loài kền kền ở Zimbabwe và những nơi khác.

"Chúng tôi mất rất nhiều kền kền do các loài thú săn mồi giết hại gia súc của người dân. Người dân sau đó bỏ mồi có thuốc độc để giết thú săn mồi, kền kền ăn những cái xác bị đầu độc này và chúng cũng chết," Parry cho biết.

Ý tưởng Nhà hàng kền kền một phần là chương trình cung cấp thức ăn, một phần là chương trình giáo dục. Bằng cách thu hút kền kền đến đây mỗi ngày, dự án có thể đảm bảo rằng chúng thường xuyên có được thức ăn an toàn, và khi những con kền kền xuất hiện họ có thể giáo dục cho du khách đến từ khắp nơi trên thế giới về sinh vật này, nâng cao nhận thức và sự ủng hộ cho công việc bảo tồn.

Quay trở lại Victoria Falls Safari Lodge, những con kền kền đánh hơi được rằng con người sắp đem thức ăn cho chúng và những con chim to lớn bắt đầu chúi xuống từ trên trời và đậu trên các cành cây.

Những đôi cánh mạnh mẽ với sải cánh rộng thật hoàn hảo để lượn trên trời mà không mấy tốn sức nhưng để đậu xuống thì xem chừng có phần khó nhọc.

Từng con từng con một đâm sầm vào các cành cây với lực mạnh và phải mất một lúc chúng mới lấy lại thăng bằng và xếp cánh lại.

Ở đây không có bóng râm hay khăn trải bàn mà chỉ là một khoảnh đất trống với chỗ ngồi từ thấp lên cao ở phía trước cho khán giả xem.

Mặc dù đa số du khách đến nơi này để tham quan khung cảnh kỳ vĩ khi 5 triệu mét khối nước mỗi phút đổ ầm ầm xuống Thác Victoria, trải nghiệm xem kền kền ngày càng thu hút khách và giờ đây mỗi ngày đều có rất đông người tới tham quan.

"Có những ngày chúng tôi phải giới hạn số lượng khách xuống nơi này để xem bởi vì quá đông," ông Ross Kennedy, CEO của công ty Africa Albida Tourism, đơn vị điều hành khu nghỉ này, cho biết.

Vai trò quan trọng

'Bữa trưa' được phục vụ bởi Giám sát viên Động vật hoang dã Moses Garira, người vốn xem mình như là người 'cha' của đàn kền kền.

Ông có nhiệm vụ chẳng ai mong muốn là bước ra giữa khoảnh đất trắng với một chiếc hộp lạnh chứa đầy thịt, đổ thịt ra trên mặt đất sau đó chạy thục mạng khi 200 có lẻ con kền kền sà xuống tới tấp vồ thức ăn.

Đó là một quang cảnh ấn tượng khi cả đàn những con chim to lớn đâm sầm xuống và nhào lên nhau, kêu thét, trong khi chúng trèo vào trong và tranh giành thức ăn, dễ dàng xé từng thớ thịt.

Dĩ nhiên là không có ai tình nguyện làm công việc này nhưng Garira lại thích nó.

"Cảm giác đến thật gần lũ chim thật là thú vị. Tôi cảm thấy tôi là một phần trong đàn của chúng - không thấy sợ gì cả," ông nói một cách thành thật.

Quay trở lại nơi an toàn là hàng ghế khán giả, ông dành ra khoảng 15 phút để trình bày cho khán giả nghe về tầm quan trọng của kền kền đối với sức khỏe con người và lý do tại sao chúng ta cần bảo vệ chúng.

Thường được xem là loài vật đáng sợ, đáng kinh tởm chủ yếu bởi vì tập quán ăn xác chết của chúng, nhưng khi nói về kền kền thì hóa ra con người đã hiểu sai.

"Một phần của thách thức giáo dục này là giúp cho mọi người hiểu được những con chim này không hề kinh khủng - chúng cực kỳ quan trọng. Chúng là những con chim đẹp, và chúng có vai trò hết sức quan trọng trong việc dọn dẹp những xác chết động vật trong tự nhiên," ông Parry giải thích.

Đáng chú ý là chúng có thể tiêu hóa an toàn những vi khuẩn ghê tởm như bệnh than trong khi những loài ăn xác chết khác không làm được. Nếu không có kền kền thì thế giới sẽ xảy ra bệnh tật hơn rất nhiều.

Tuy nhiên liệu 'Nhà hàng Kền kền' thật sự có thể tạo nên khác biệt đáng kể cho số phận của loài chim này ở Zimbabwe?

Bà Kerri Wolter, CEO của Vulpro, một tổ chức bảo tồn kền kền Nam Phi, tin rằng nó có thể đóng một vai trò quan trọng nếu được kết hợp với các giải pháp khác như cấp ngân sách chính phủ cho việc bảo vệ và có hình phạt nghiêm khắc hơn đối với hành vi giết hại kền kền.

Nâng cao nhận thức và sự ủng hộ người dân là một công việc quan trọng trong cuộc chiến này, và 'Nhà hàng Kền kền' đã làm được điều đó. "Nếu chúng ta muốn thành công, chúng ta phải làm cho mọi người thích kền kền," bà nói.

Harriet Constable