BM: Rùa làm gì khi bị lật ngửa?

Làm thế nào để một con rùa khi bị ngửa bụng lên lại có thể lật úp trở lại? Có lẽ đây là một trong những câu hỏi lớn nhất trong đời.

Đó không hề là một câu hỏi mang tính hùng biện; nó vượt quá cả thắc mắc ẩn dụ hay lý thuyết suông trừu tượng, cũng không phải là chủ đề cho cuộc tranh cãi trong cơn say xỉn.

Với rùa, đó là vấn đề cực kỳ nghiêm túc. Khả năng tự lật lại được chính là nỗi ám ảnh thực sự, là vấn đề sống chết thực sự.

Nay, các khoa học gia đã tìm hiểu chi tiết vấn đề nhằm xác định xem rùa có tiến hóa đủ mức để làm được điều đó không, và chúng làm như thế nào.

Tiến sĩ Ana Golubovic từ Đại học Belgrade, Serbia và các đồng nghiệp đã nghiên cứu hành động của một loài rùa, rùa Hermann, để tìm hiểu xem hình dạng mai có ảnh hưởng ra sao tới khả năng tự lật lại của chúng.

Các loài động vật có mai hay vỏ cứng thường rất dễ bị mất thăng bằng và ngã ngửa ra sau lưng, và trong tư thế đó, chúng rất dễ bị phơi bày trước các hiểm nguy, bị chết vì đói hoặc bị các con thú khác ăn thịt.

Rùa đặc biệt gặp khó khăn trong tình huống đó. Chúng không thể tự lật lại bằng cách vặn mình bên trong vỏ mai được.

Các nhà nghiên cứu lâu nay đã cho rằng tỷ lệ giữa độ dày và độ dài của mai rùa có tác động tới khả năng tự lật lại, tuy nhiên chưa có ai thử nghiệm về tác động thực sự của các tỷ lệ mai rùa trên các chú rùa đang sống.

Rùa Hermann là loại rùa có kích thước trung bình, sống ở khu vực Địa Trung Hải. Rùa cái thường lớn hơn rùa đực.

Tiến sĩ Golubovic và các đồng nghiệp đã tiến hành phân tích trên 118 chú rùa Hermann, gồm 54 con cái và 64 con đực, với việc lật ngửa từng con và sau đó ghi lại thời gian chúng cần có để vẫy vùng đầu, chân và đuôi để cố lật lại. Sau đó, họ so sánh số liệu ghi được với các thông số mai rùa.

Công tác phân tích phức tạp hơn nhiều so với dự tính ban đầu, bởi nhóm nghiên cứu phải tính các số đo khác nhau của mai rùa, rồi cả thân nhiệt của từng con nữa.

Rùa là loài máu lạnh, do vậy những chú rùa khi thân nhiệt xuống thấp hơn bình thường sẽ gặp nhiều khó khăn hơn trong việc tập trung năng lượng để tự lật lại mình, và yếu tố này cần được tính đến, loại trừ khi ghi chép số liệu.

Các khoa học gia phát hiện ra, mà có lẽ cũng là những phát hiện không mấy gây ngạc nhiên, rằng những chú rùa có mai cong gồ lên nhiều hơn thì có khả năng tự lật lại dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, họ cũng phát hiện ra mối quan hệ quan trọng giữa kích thước của mai và khả năng tự lật lại; Các chú rùa to hơn tỏ ra khó khăn hơn trong việc này so với các chú rùa nhỏ, và khuynh hướng này rõ rệt hơn trong số các chú rùa đực, nếu so với nhóm các rùa cái.

Điều đó cho thấy rùa có những bù đắp, lợi thế nhất định về mặt hình thức.

Nhìn chung, trong thế giới động vật, các con lớn thường có sức sống tốt hơn các con nhỏ. Nhưng nếu rùa Hermann lớn quá thì sẽ bị nguy cơ bị ‘phơi rốn’ mà không tự thoát khỏi tình thế được.

Các chú rùa cái thường lớn hơn rùa đực, có lẽ bởi càng lớn thì chúng càng có khả năng sinh sản cao, một lợi thế đủ để át đi mối rủi ro không tự lật lại được khi bị ngửa bụng lên trời.

Rùa đực thì đối diện với nguy cơ khác hẳn.

Các rùa đực càng nhỏ thì càng tỏ ra nhanh nhẹn, và khả năng di chuyển tốt hơn có thể giúp chúng tìm kiếm, giao phối được với nhiều con cái hơn.

Nhưng rùa đực cũng ưa đánh nhau với các con đực khác bằng cách chủ động tìm cách cho đối thủ ‘lấm lưng’.

Trong tình huống này, kích thước lớn hơn đem lại lợi thế, và các chú rùa lớn hơn thường giành phần thắng.