BM: Lao động quốc doanh 'dở sống dở chết'

Tàu Vinasun của tập đoàn Vinashin bị bỏ mặc ngoài biển, không đủ nhiên liệu để trở về nước và thủy thủ không được trả lương

Các công nhân làm việc cho những doanh nghiệp Nhà nước ngập nợ đang rơi vào cảnh lao đao vì phải làm không công nhiều tháng trời.

Tờ Financial Times trong bài đăng ngày 20/2 gọi những người này là 'xác sống' (zombies), để nói lên cảnh "sống dở, chết dở" của những người như vậy.

Lao động không công

Bài viết của Financial Times dẫn trường hợp của anh Vũ, một công nhân 26 tuổi làm việc cho một nhà máy thép do Nhà nước quản lý.

Mặc dù vợ sắp sinh, nhưng Vũ đang rất lo lắng vì không đủ điều kiện để lo cho đứa con đầu lòng. Đã sáu tháng qua, anh này phải làm việc không lương.

"Nếu như nghỉ việc, tôi sẽ mất 6 tháng lương họ còn nợ, và trở thành thất nghiệp," Vũ nói với Financial Times.

Một trường hợp khác của chị Bùi Thị Hoa, một thư ký 32 tuổi làm việc cho công ty con của tập đoàn đóng tàu Vinashin đặt tại Hải Phòng, thì đang phải tính tới chuyện chuyển sang nghề giúp việc vì ba tháng qua không nhận được lương, còn ba tháng trước đó chỉ được nhận nửa lương.

Hai người nói trên nằm trong số 10 ngàn lao động khác phải chịu hoàn cảnh tương tự tại những doanh nghiệp Nhà nước đang ngập trong nợ.

"Những người công nhân phải đến làm việc mỗi ngày, bất chấp việc những công ty ngập nợ không đủ khả năng trả lương cho họ," bài viết nhận xét.

"Không dám liều lĩnh trước một thị trường lao động mong manh, họ cảm thấy đang bị mắc kẹt."

Ngập nợ

Những người công nhân phải đến làm việc mỗi ngày, bất chấp việc những công ty ngập nợ không đủ khả năng trả lương cho họ"

Theo số liệu từ chính phủ Việt Nam, hiện nợ của khối doanh nghiệp Nhà nước đã lên đến hơn 60 tỷ đôla, bằng một nửa Tổng sản phẩm quốc nội năm 2012.

Điều nguy hiểm hơn ở đây, đó là nhiều công ty có nợ cao gấp nhiều lần vốn sở hữu, khiến nguy cơ nợ xấu tiềm tàng ở khu vực quốc doanh vẫn rất cao.

Báo cáo của Bộ Tài chính năm 2011 cho thấy có tới 30 doanh nghiệp Nhà nước có tỷ lệ nợ gấp ba lần vốn chủ sở hữu lớn hơn gấp ba lần.

Ngoài ra, có ít nhất tám tập đoàn kinh tế tổng công ty nhà nước tỷ lệ nợ phải trả/vốn sở hữu gấp 10 lần, 10 doanh nghiệp gấp 5-10 lần và 12 doanh nghiệp gấp 3-5 lần.

Trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng Một với BBC, tiến sỹ kinh tế Lê Đăng Doanh từ Hà Nội nói: "Rõ ràng là tình hình tài chính của các tập đoàn, tổng công ty tiếp tục xấu đi chứ không được cải thiện".

"Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp Nhà nước tăng rất thấp so với năm 2011 (chỉ tăng 1%, năm 2011 tăng 9% so với năm 2010), nếu trừ đi chỉ số lạm phát thì tăng trưởng âm".

Ông cho rằng tình hình tài chính của không ít tập đoàn, tổng công ty "rất mất an toàn, trong đó có một số tổng công ty không bảo toàn được vốn chủ sở hữu do kinh doanh thua lỗ".

Vì sao thất nghiệp thấp?

Tổng cục thống kê nhận xét tỷ lệ thất nghiệp thấp một phần do nhiều lao động phải chấp nhận làm việc phi chính thức, với thu nhập bấp bênh.

Mặc dù kinh tế tăng trưởng chậm, tuy nhiên tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam, ở mức 1.37 triệu người, theo Tổng cục Thống kê Việt Nam là không cao.

Tuy nhiên, lý do cho tỷ lệ thất nghiệp thấp tại Việt Nam là do "trình độ phát triển của nền kinh tế còn thấp, đời sống của người dân chưa cao, hệ thống an sinh xã hội chưa phát triển", bản báo cáo việc làm năm 2012 của cơ quan này viết.

"Điều này khiến người lao động không chịu được cảnh thất nghiệp lâu dài và phải chấp nhận làm công việc nào đó, thường là phi chính thức với mức thu nhập thấp, bếp bênh để nuôi sống bản thân và gia đình."

Một báo cáo gần đây của Chính phủ Việt Nam đưa ra trong Hội nghị "Nhóm tư vấn các nhà Tài trợ" hồi tháng 12 năm ngoái cho rằng thu nhập bình quân trên đầu người của Việt Nam tăng trong những năm qua là do tăng giá tiền đồng trong bối cảnh mất cân bằng vĩ mô và lạm phát cao.

Trong giai đoạn 2000 - 2007, mức tăng giá đồng nội tệ chỉ đóng góp 10% vào tăng thu nhập bình quân đầu người. Tuy nhiên trong năm 2007 - 2011, mức này đã là 50%.

Vinalines 'bán tàu hoang' để trả nợ

Các tàu nằm bị bỏ hoang dài ngày ở nước ngoài của Vinashinlines trị giá tới hàng nghìn tỷ đồng.

Bảy tàu đã bỏ hoang dài ngày ở nước ngoài của Công ty Vận tải Viễn dương Vinashin - Vinashinlines (Vinashinlines), một thành viên của Vinalines sẽ được bán hết để trang trải nợ và thanh toán lương nhân viên.

Trả lời báo trong nước chiều ngày 19/3, một lãnh đạo giấu tên của Vinalines nói chủ trương bán bảy con tàu với trị giá hàng nghìn tỷ đồng này đã được thông qua.

"Hiện các chủ nợ đã đồng ý chấp nhận chia sẻ những khó khăn, tổn thất và tháo lệnh bắt giữ tàu. Còn về người mua, chúng tôi đã tìm được một số khách hàng”, người này nói.

"Các tàu nằm trong danh sách bán sẽ khó bán được giá cao, tuy nhiên sẽ không thấp hơn giá do hội đồng thẩm định đưa ra."

Trang Vnexpress dẫn lời một nguồn tin từ Bộ Giao thông Vận tải cho biết, việc bán tàu sẽ phải hoàn thành trước tháng 6 năm nay, theo chỉ đạo của Chính phủ.

Phá sản 'trong năm nay'

Vị lãnh đạo nói trên tiết lộ Vinashinlines sẽ được cho phá sản trong năm nay, theo Đề án tái cơ cấu Vinalines đã được phê duyệt.

Nói về vấn đề tiền lương còn nợ nhân viên, người này nói chỉ có thể giải quyết được bằng tiền bán tàu:

"Nếu công ty này phá sản, hoàn tất bán tàu thì quyền lợi thuyền viên và người lao động là số một. Sẽ không bao giờ có chuyện người thủy thủ rời tàu khi không nhận được lương, tuy nhiên, phải bán được tàu mới có tiền trả".

Vnexpress cho biết hiện có 7 con tàu thuộc biên chế Vinashinlines cùng gần 100 thủy thủ đang mắc kẹt ở nước ngoài.

Những người này cũng đã nhiều lần gửi đơn kêu cứu về nước do điều kiện sống thiếu thốn và nợ lương nhiều tháng, trong đó có trương hợp 18 tháng làm việc không lương.

Tính đến giữa năm 2012, Vinalines có con số nợ lên tới 23.062 tỷ đồng (trên 1 tỷ đôla) kéo dài nhiều năm chưa thu được và có nguy cơ không thu được.

Hàng loạt lãnh đạo bị bắt

Nguyên Chủ tịch Vinalines, ông Dương Chí Dũng bị bắt vào ngày 5/9 năm ngoái sau nhiều tháng truy nã

Ngày 18/5 năm ngoái, Bộ Công An Việt Nam công bố quyết định khởi tố và bắt tạm giam ông Dương Chí Dũng, người được bổ nhiệm làm Tổng giám đốc Vinalines từ năm 2005 về hành vi "cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng".

Quyết định bắt giữ ông Dũng và một số người trong ban lãnh đạo Vinalines được cho là có liên quan đến việc quản lý và sử dụng vốn của Vinalines trong giai đoạn 2007-2010 dựa trên kết luận của Thanh tra Chính phủ.

Những sai phạm này đều được xác định là có trách nhiệm tập thể lãnh đạo Vinalines cùng Chủ tịch Dương Chí Dũng và Tổng giám đốc các công ty thành viên thời kỳ 2005 - 2010.

Tuy nhiên sau nhiều tháng truy nã, ông này mới chính thức bị bắt vào ngày 5/9.

Nhiều cán bộ công an sau đó cũng bị bắt vì tội tham gia vào đường dây giúp ông Dũng bỏ trốn, trong số đó có em trai ông Dũng, ông Dương Tự Trọng, nguyên Phó Giám đốc công an Hải Phòng.