BM: Báo chí nước ngoài bình về Nghị định 72 & Wikipedia tại Trung Quốc

Một phần ba dân số Việt

Nam

sử dụng internet

Nghị định 72 về quản lý và cung cấp sử dụng dịch vụ Internet không chỉ gây tranh cãi tại Việt

Nam

mà còn thu hút sự chú ý của báo giới nước ngoài. BBC Việt Ngữ điểm một vài bài báo nước ngoài bình luận về Nghị định này.

The Economist

Tạp chí The Economist đăng bài với tựa đề "Việt Nam and the Internet: The audacity of repression" ("Việt Nam và mạng internet: Sự đàn áp táo bạo") nhắc tới việc chính phủ Việt Nam sẽ bắt đầu từ tháng Chín áp dụng những quy định mới giới hạn việc sử dụng các blog và mạng xã hội chỉ để trao đổi "thông tin cá nhân" mà thôi.

Bài báo trích dẫn một trong những quy định của Nghị định này cấm "Chống lại Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; gây phương hại đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội; phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc" và bình luận "Đây là một điều khoản tóm gọn ngoạn mục".

"Nghị định cũng đòi hỏi các công ty khổng lồ như Google và Facebook phải đặt ít nhất một máy chủ (server) tại Việt Nam, mà có lẽ là khiến chính phủ có thể kiểm soát nhiều hơn nội dung của họ," bài báo viết.

Vẫn theo bài báo này thì "đây là một đòn trong cuộc chiến của nhà nước Việt Nam chống lại bất đồng".

Tác giả bài báo dẫn số liệu của tổ chức nhân quyền Human Right Watch cho thấy số bloggers và các nhà chỉ trích bị bắt chỉ trong sáu tháng đầu năm 2013 đã vượt con số của cả năm 2012 và bình thêm rằng "Nghị định 72 này sẽ cho phép nhà nước thêm một công cụ pháp lý đầy quyền lực khác nữa cho việc đàn áp".

"Đây là một bằng chứng nữa, nếu cần có bằng chứng, rằng chính phủ Việt Nam đang có đường hướng tai hại, khác hẳn với các nước khác trong vùng như Miến Điện, Malaysia và thậm chí nước láng giềng Campuchia", The Economist viết, và nói tới "quan ngại sâu sắc" của Tòa đại sứ Mỹ tại Việt Nam trước Nghị định này.

Asia Sentinel

Tương tự, bài báo về chủ đề "Vietnam's New Internet Decree" (Nghị định mới về internet của Việt Nam") của tác giả David Brown với tựa đề "Who's Afraid of the Big Bad Wolf" (tạm dịch: "Ai sợ sói lớn độc ác") đăng trên trang Asia Sentinel cũng mở đầu bằng quan ngại của các tổ chức như Ủy ban Bảo vệ Các nhà báo, tổ chức Phóng viên Không biên giới và của Tòa đại sứ Mỹ ở Hà nội về Nghị định 72 này.

Bài báo lưu ý tới một vài dòng trong điều 20 của nghị định này, theo đó cấm các bloggers hay người dân cung cấp tin tổng hợp trên Facebook hay các mạng xã hội khác.

"Điều rắc rối là có lẽ đó không phải chủ ý của giới chức Việt Nam - mà kể cả đó là chủ ý của họ đi chăng nữa - thì ngăn chặn người dân đã thành thạo internet không đăng lại hay đặt đường kết nối tới các bản tin gần như chắc chắn là điều nằm ngoài khả năng của họ," tác giả David Brown bình luận.

Bộ Thông tin nói động cơ chính của việc sửa đổi quản lý internet là để thắt chặt bảo vệ sở hữu trí tuệ.

Tác giả viết tiếp: "Việc tìm kiếm 'một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa' dẫn tới tình trạng rối ren các điều luật, vốn cố gắng nặn ra các nguyên tắc và luật lệ sao cho phù hợp với một nền kinh tế đang phát triển và thế giới quan đang mở rộng về những gì còn rơi rớt lại của chủ nghĩa Marxist-Leninist.

"Khó có một ví dụ nào tốt hơn về việc làm rối beng lên như thế này bằng Nghị định 72 của Thủ tướng về quản lý internet, với 46 điều, dài 21 trang - một nghị định đang bị truyền thông phương Tây lên án."

Nhìn chung tác giả cho rằng không có nhiều nội dung mới trong Nghị định 72 mà phần lớn là sắp xếp lại một quy định từ năm 2008 nhưng tìm cách nâng nguyên tắc quản lý truyền thông công cộng lên một mức mới, với tương tác trên internet và sự xuất hiện của mạng xã hội.

Tuy nhiên tác giả lưu ý tới ba "yếu tố thực sự mới và có vấn đề" của Nghị định này. Một trong số đó là việc tìm cách phân biệt các loại "trang thông tin điện tử" và chính đây là điều đã gây tức giận về những gì không thể hay có thể được đăng tải hợp pháp trên một trang blog hay Facebook.

Một điểm mới khác trong số này "mà Bộ Thông tin nói là động cơ chính cho việc sửa đổi các quy định quản lý internet, đó là Việt Nam cần thắt chặt bảo vệ sở hữu trí tuệ".

Theo tác giả David Brown thì về nguyên tắc Bộ Thông tin Việt Nam hoàn toàn đúng vì trên mạng hay ngoài mạng báo chí Việt Nam in lại bất cứ những gì họ thấy thích hợp, dù là nội dung của trong nước hay nước ngoài, đôi khi có trích nguồn, đôi khi không.

"Trước mắt là Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương, một 'thỏa thuận thương mại của thế kỷ thứ 21' mà Hoa Kỳ đang thúc đẩy. Hà Nội tha thiết muốn được tham gia nhưng một phần lệ phí tham gia là cam kết bảo vệ sở hữu trí tuệ của đối tác kia."

"Đó quả là một đòi hỏi khó khăn. Đặc biệt trong thực tế internet tại Việt Nam, nhà chức trách Việt Nam không có khả năng giám sát để bảo đảm các trích dẫn là đầy đủ và chính xác chứ chưa nói gì tới chuyện truy tìm những trường hợp không tôn trọng bản quyền," tác giả viết.

Bài báo nhìn nhận nhiều yêu cầu đề ra trong nghị định mới này cũng làm nảy sinh những khó khăn không khác gì so với thông tư năm 2008 và "đó là một vấn đề phổ biến với các luật và chỉ thị của Việt Nam: chúng thường là những tuyên bố về nguyên tắc mà nhìn chung không thể thi hành được".

Một thực tế là sau quy định năm 2008, hầu hết các blog hàng đầu của Việt Nam đã chuyển sang các trang được đặt ở nước ngoài như WordPress hay Blogspot và như vậy vượt ra ngoài tầm kiểm soát của luật Việt Nam nhưng vẫn tới được với độc giả người Việt.

Bài báo kết luận "cuối cùng thì cũng giống như nhiều luật và nghị định khác của Việt Nam, các điều khoản của Nghị định 72 gây nhiều tranh cãi này dường như có tính khích lệ, được thúc đẩy bởi lý tưởng và không thể thực thi một cách có hệ thống".

The Washington Post

Việc thực thi các quy định này "là một cơn ác mộng về hậu cần", theo tờ Washington Post

Trong khi đó một bài báo khác trên tờ Washington Post, mang tiêu đề "From the U.K. to Vietnam, Internet censorship on the rise globally" (Từ Anh Quốc tới Việt Nam, kiểm duyệt internet gia tăng toàn cầu"), tác giả Caitlin Dewey viết, theo phân tích từ tổ chức Freedom House, "Việt Nam không phải là nước duy nhất thực hiện đàn áp mạng, và thậm chí các biện pháp của họ cũng không phải là đặc biệt cứng rắn" và kiểm duyệt internet đang gia tăng trên thế giới và các nước độc đảng như Việt Nam không phải là cac nước duy nhất có luật định về những gì có thể đăng trên mạng.

Mặc dù trong bối cảnh đó, tác giả cho rằng Nghị định 72 của Việt Nam "dường như đang tụt xuống một mức tồi tệ mới".

"Việt Nam không phải là Bắc Hàn - sau cùng thì nước này nằm trong Tổ chức Thương mại thế giới và hơn một phần ba dân số sử dụng internet - nhưng đây vẫn là một trong những nước cộng sản cuối cùng trên thế giới và một trong những quốc gia có các quy định truyền thông cứng rắn nhất," bài báo viết.

Mặc dù luật mới này là một tin xấu cho các blogger và những người tương tự, tác giả cho rằng "cho tới khi chúng ta biết chắc chắn là chính phủ sẽ thực thi quy định mới này như thế nào thì có lẽ vẫn còn một chút hy vọng: không giống các công cụ chặn lọc hoạt động ở cấp nhà cung cấp dịch vụ và cấp giấy phép mạng, vốn nhắm vào các trang là mục tiêu cụ thể, thì việc sàng lọc những gì mơ hồ như "thông tin phi cá nhân" sẽ là một cơn ác mộng về mặt hậu cần và có lẽ đòi hỏi việc kiểm duyệt phải do con người thực hiện để rà soát các mạng xã hội.

"Ít nhất thì dường như vẫn có khả năng trốn tránh được," bài báo viết.

Wikipedia không chấp nhận kiểm duyệt

Đồng sáng lập trang báck khoa toàn thư mở Wikipedia, ông Jimmy Wales tuyên bố ông thà không có trang Wikipedia tại Trung Quốc còn hơn phải tuân thủ bất kỳ hình thức kiểm duyệt nào, báo The Wall Street Journal tường thuật.

ông Jimmy Wales

Không phải là người ngại bày tỏ quan điểm, trong một cuộc phỏng vấn gần đây với Wall Street Journal, ông Wales đã trao đổi về vấn đề kiểm duyệt, đặc biệt là ở Trung Quốc.

Trả lời tại Hong Kong, ông

Wales

nói Wikipedia sẽ không bao giờ nhượng bộ các yêu cầu của chính phủ trong vấn đề kiểm soát thông tin.

Việc được tiếp cận "kiến thức và giáo dục" là một quyền cơ bản của con người, ông nói, và rõ ràng việc kiểm duyệt là trực tiếp cản trở cả hai vấn đề này.

Sau đó, ông

Wales

đã nói về vấn đề kiểm duyệt cụ thể tại Trung Quốc.

Thiên An Môn Tiananmen Square crackdown

Trung Quốc khét tiếng về việc kiểm duyệt đối với một số loại thông tin nhất định, và việc kiểm duyệt được giới chức tiến hành thông qua tường lửa Great Firewall.

Do tình trạng chặn lọc, các chủ đề mà chính phủ Trung Quốc không muốn cho dân chúng xem đều bị tường lửa cản lại, và việc tìm kiếm bằng các từ khóa liên quan sẽ không cho kết quả.

Người dùng trong Trung Quốc không tiếp cận được nhiều mạng xã hội như Facebook và Twitter.

Người dùng tại Trung Quốc chỉ xem được phiên bản chưa mã hóa Wikipedia

Hồi đầu tháng Sáu, trong giai đoạn giới chức tiến hành trấn áp dịp kỷ niệm vụ thảm sát Thiên An Môn, người dùng ở Trung Quốc đã không thể xem được phiên bản đã mã hóa của Wikipedia, khiến hãng phải mở phiên bản không mã hóa.

"Chúng tôi không chấp nhận việc sàng lọc, nhưng chúng tôi không thể làm gì để ngăn cản được điều đó xảy ra," Wales được trích lời nói.

Thiên An Môn Tiananmen Square crackdown

Các nhà hoạt động sau đó đã kêu gọi Wikipedia hãy chuyển sang việc bắt buộc dùng bản mã hóa, là nơi các nguồn bên ngoài không thể sàng lọc hoặc lần theo dấu vết của người dùng vào trang ngày. Họ nói điều đó sẽ buộc Bắc Kinh phải quyết định giữa chuyện chặn tuyệt đối Wikipedia và chuyện cho phép vào xem phiên bản không bị chặn của trang này.

Thiên An Môn Tiananmen Square crackdown

Tuy đón nhận ý tưởng trên, nhưng Wales nói xét về mặt kỹ thuật thì đây là điều không làm được tại Trung Quốc vào thời điểm này, và bản chưa bị mã hóa sẽ không bị dẹp bỏ.

Ông nói tiếp rằng việc đòi hỏi đăng ký bằng tên thật sẽ không bao giờ được tuân thủ, và Wikipedia Foundation đã có các trao đổi với chính phủ Trung Quốc, điều cho thấy ông có vẻ không tin là trang Wikipedia có thể sẽ bị chặn tuyệt đối không báo trước.

Hồi tháng Bảy năm ngoái, Wikipedia bản tiếng Nga đã tự động ngừng các hoạt động trong vòng 24 giờ để phản đối dự luật của nhà nước Liên bang Nga nhằm hạn chế tự do Internet.

Trước đó, hôm 17/1/2012, Wikipedia bản tiếng Anh lên kế hoạch tạm ngưng hoạt động cũng trong vòng 24 giờ phản đối dự luật về chống vi phạm bản quyền của Mỹ.