Gia đình những người
này đã lần lượt nhận được thông báo bắt người từ công an.
Các thông báo
mà BBC News Tiếng Việt được xem, đều do ông Vũ Xuân Thọ - Thượng tá,
Phó Thủ trưởng Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an - ký cùng vào ngày
17/9/2025, tức gần ba tuần sau khi các nhà hoạt động này bị bắt giữ.
Bà Trần Ngọc Trâm, vợ
ông Hồ Sỹ Quyết, xác nhận rằng gia đình đã mất liên lạc với ông từ ngày 28/8
nhưng phải đến 17/9 mới nhận được thông báo của chính quyền.
Bà Trâm cho hay việc
chồng đột ngột "mất tích" khiến gia đình chị vô cùng lo lắng, bấn loạn.
"Hồi tháng Tám
chồng tôi có vào Sài Gòn công tác. Đến hôm 28/8, tôi gọi điện mãi cho chồng tôi
không được, ban đầu nghĩ là chồng đi làm về thì đi tập hoặc đi ăn và điện thoại
hết pin. Nhưng đến tối vẫn không gọi được. Khi tôi tiếp tục gọi vào máy thì chồng
tôi bắt máy một lần và nói 'anh đang làm việc với an ninh'. Chỉ như vậy rồi tắt
máy," bà mẹ hai con nói trong nước mắt.
Thông báo "Về
việc áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam" mà bà Trâm nhận được cho hay
"Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an đã áp dụng biện pháp bắt người, giữ
người trong trường hợp khẩn cấp," để tạm giữ, khởi tố bị can và áp dụng biện
pháp ngăn chặn tạm giam đối với ông Hồ Sỹ Quyết từ ngày 13/9 đến hết 1/1/2026.
Do chỉ nhận được tờ
thông báo này nên gia đình không biết ông Quyết bị khởi tố theo điều luật nào.
Một luật sư từ Sài Gòn nói rằng tờ thông báo được trình bày không đúng với biểu
mẫu.
Theo quy định tại Điều
116 Bộ luật Tố tụng Hình sự, cơ quan điều tra có trách nhiệm thông báo cho gia
đình người bị giữ hoặc bị bắt trong vòng 24 giờ kể từ khi bắt hoặc giam giữ người
này, luật sư Phùng Thanh Sơn, Giám đốc Công ty Thế giới Luật pháp.
Luật sư còn cho biết
theo Biểu mẫu tố tụng do Bộ Công an ban hành kèm theo Thông tư số
119/2021/TT-BCA ngày 8/12/2021, chính quyền khi bắt giữ người cần cung cấp cho
gia đình người đó các thông tin cơ bản gồm: cơ quan ra thông báo; họ tên người
bị bắt và số căn cước công dân; hành vi phạm tội; điều luật bị khởi tố; nơi tạm
giam, tạm giữ; điều tra viên thụ lý và số điện thoại liên lạc.
Bà Trâm cho biết chỉ
mới đây, trong thông báo phản hồi gửi luật sư của ông Quyết, Viện Kiểm sát nhân
dân Tối cao mới cho hay ông "có thể vi phạm Điều 109 hoặc Điều 117 Bộ Luật
Hình sự".
Sau đó, trong Sổ
thăm gặp người bị tạm giữ, tạm giam và gửi quà, tiền lưu ký của Trại tạm giam
B34 (TP HCM) cấp cho bà Trâm, hành vi của ông Hồ Sỹ Quyết được ghi là vi phạm
Điều 117 Bộ Luật Hình sự.
Điều 109 Bộ luật
Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2025) quy định về "Tội hoạt động nhằm lật đổ
chính quyền nhân dân", có mức hình phạt tù lên tới chung thân (mức cũ là tử
hình).
Điều 117 Bộ Luật
Hình sự 2015 quy định "Tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông
tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam", có mức hình phạt cao nhất là 20 năm.
Trại tạm giam B34
còn thông báo không cho người nhà thăm gặp ông Quyết từ ngày 13/9/2025 tới hết
ngày 1/1/2026 do việc thăm gặp trong giai đoạn này "có ảnh hưởng nghiêm trọng
đến việc giải quyết vụ án".
Ông Quyết và các nhà
hoạt động nói trên hiện đang bị tạm giam tại Trại tạm giam B34 Bộ Công an thuộc
ấp 5, xã Nhuận Đức, TP HCM, gia đình cho hay.
Đến nay, giới chức
Việt Nam chưa hề công bố chính thức trên truyền thông về các vụ bắt giữ và khởi
tố này.
Việc bắt giữ một người
được coi là tuân thủ đúng quy trình theo quy định của luật pháp Việt Nam khi
bao gồm hai biệt pháp ngăn chăn chặn riêng biệt: giữ người và bắt người, luật
sư Phùng Thanh Sơn nói với BBC News Tiếng Việt, trích dẫn Bộ luật Tố tụng
Hình sự.
Theo đó, việc
"giữ người" được áp dụng trong trường hợp khẩn cấp.
Trong khi đó,
"bắt người" được áp dụng cho người bị tạm giữ khẩn cấp; người phạm tội
quả tang, người đang bị truy nã; hoặc bắt bị can, bị cáo để tạm giam.
Căn cứ vào nội dung
thông báo mà gia đình ông Quyết nhận được, có thể thấy cơ quan công an Việt Nam
đã áp dụng trường hợp "khẩn cấp" để bắt giữ ông.
Pháp luật cho phép
hoãn việc thông báo cho gia đình người bị bắt nếu việc thông báo có thể cản trở
việc truy bắt đối tượng khác hoặc cản trở quá trình điều tra, luật sư Phùng
Thanh Sơn lý giải.
Tuy nhiên, "vấn
đề nằm ở chỗ hiện chưa có hướng dẫn hoặc tiêu chí rõ ràng về khái niệm cản trở
điều tra, dẫn đến nguy cơ cơ quan điều tra lạm dụng lý do này để trì hoãn thông
báo kịp thời cho gia đình người bị giữ, bị bắt," ông Sơn nói.
Bên cạnh đó, trong
trường hợp ông Hồ Sỹ Quyết, cơ quan chức năng không thông báo chi tiết quan trọng
là ông phạm tội gì, và điều khoản pháp luật được áp dụng để khởi tố ông, theo
quy định tại Điều 119 Bộ luật Tố tụng Hình sự như đã đề cập ở trên.
Theo luật sư Sơn, cơ
quan chức năng cần tránh lạm dụng biện pháp tạm giam đối với các tội nghiêm trọng
và tội ít nghiêm trọng.
Lý do là theo quy định
tại Khoản 2 Điều 119 Bộ luật Tố tụng Hình sự, đối với hai mức tội này, chỉ được
áp dụng biện pháp tạm giam khi bị can, bị cáo nằm trong năm trường hợp cụ thể,
gồm:
·
đã bị áp dụng biện pháp ngăn chặn khác nhưng vi phạm;
·
không có nơi cư trú rõ ràng hoặc không xác định được lý lịch của bị can;
·
bỏ trốn và bị bắt theo quyết định truy nã hoặc có dấu hiệu bỏ trốn;
·
tiếp tục phạm tội hoặc có dấu hiệu sẽ tiếp tục phạm tội;
·
có hành vi mua chuộc, cưỡng ép, xúi giục người khác khai báo gian
dối, cung cấp tài liệu sai sự thật; tiêu hủy, giả mạo chứng cứ, tài liệu, đồ vật của vụ án, tẩu tán tài sản liên quan đến vụ án; đe dọa, khống chế, trả thù người làm chứng, bị hại, người tố giác tội phạm và người thân tích của những người này.
Luật sư từ Sài Gòn
nói rằng các cơ quan tiến hành tố tụng phải đánh giá kỹ lưỡng và khách quan từng
trường hợp cụ thể, đảm bảo chỉ áp dụng biện pháp tạm giam khi thực sự cần thiết
và tương xứng, chứ không phải là biện pháp tự động hoặc áp dụng theo thói quen.
"Tuyệt đối
không được sử dụng biện pháp tạm giam như 'vốn liếng' để 'mặc cả' với gia đình
bị can, bị cáo nhằm đổi lấy lợi ích cá nhân hoặc ra điều kiện cho việc thả tại
ngoại," ông Sơn nói với BBC.
Bắt giữ người 'tùy
tiện' và 'có hệ thống'
Nhiều tổ chức nhân
quyền quốc tế trong các năm qua đã lên tiếng về tình trạng bắt giữ người tùy tiện
ở Việt Nam, đồng thời tố cáo rằng việc này được thực hiện một cách "có hệ
thống".
Chẳng hạn, hồi tháng
3/2025, Nhóm Công tác của Liên Hợp Quốc về Bắt giữ Tùy tiện (UNWGAD) ra báo cáo
số 51/2024, cho rằng Việt Nam bắt giữ nhà hoạt động Nguyễn Lân Thắng "tùy
tiện" và khẳng định ông chỉ thực hiện một cách ôn hòa các quyền cơ bản của
mình, các quyền vốn được Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị
(ICCPR) bảo đảm.
Ông Thắng bị bắt
ngày 5/7/2022, bị biệt giam hơn 7 tháng, không được phép gặp luật sư hoặc gia
đình.
Năm 2024, các tổ chức
quốc tế, trong đó có tổ chức Project 88, đã lên tiếng tố cáo chính quyền Việt
Nam đàn áp các nhà hoạt động công đoàn, trong đó có vụ bắt giữ bí mật ông Vũ Minh Tiến -
Trưởng phòng Chính sách, Pháp luật của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam kiêm
Giám đốc Viện Công nhân và Công đoàn; và ông Nguyễn Văn Bình –
Vụ trưởng Vụ Pháp chế của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (MOLISA).
Thời điểm nói trên,
thông tin về hai ông biến mất tại website của cơ quan trong khi số điện thoại của
cả hai đều không liên lạc được.
Cả hai ông đều bị
cáo buộc vi phạm Điều 337 Bộ luật Hình sự, với hành vi "cố ý làm lộ bí mật
nhà nước, chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước".
Tội danh này có mức
hình phạt cao nhất là 15 năm tù.
Trước khị bị bắt, cả
hai ông đều đang tham gia trong các dự án sửa đổi Luật Công đoàn - đảm bảo cho
người lao động Việt Nam quyền thành lập công đoàn độc lập mà không cần sự cho
phép trước - điều mà chính phủ Việt Nam không muốn.
Chính quyền Việt Nam
công bố việc khởi tố ông Bình một tuần sau khi bắt giữ ông, trong khi im lặng về
trường hợp của ông Tiến.
Trong quá khứ, cách
thức mà chính quyền sử dụng để bắt giữ các nhà vận động và hoạt động môi trường
như Hoàng Minh Hồng,
Đặng Đình Bách, Ngụy Thị Khanh, Mai Phan Lợi, Bạch Hùng Dương... cũng bị các tổ
chức quốc tế lên án, trong đó có người bị bắt giữ gần một tháng thì công an mới
thông báo.
UNWGAD thời điểm đó
đã ra tuyên bố chung gửi chính phủ Việt Nam, đề nghị cung cấp thông tin pháp lý
về việc giam giữ bà Hồng phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt là thông
tin về việc liệu bà Hồng có được tiếp cận với gia đình, luật sư và nhân viên y
tế khi bà yêu cầu hay không.
Việc bắt giữ và xét
xử thường có các đặc điểm chung như giam giữ lâu trước xét xử, bị biệt giam, bị
hạn chế gặp luật sư và gia đình, phiên tòa kín hoặc án "bỏ túi".
UNWGAD cho rằng hành
vi của chính quyền trong các vụ việc này vi phạm các chuẩn mực quốc tế như Công
ước Quốc tế về Các quyền dân sự và Chính trị (ICCPR) mà Việt Nam đã ký kết.
Theo luật sư Phùng
Thanh Sơn, việc bắt giữ người tùy tiện gây ra hậu quả nghiêm trọng trên nhiều
phương diện, như nguy cơ oan sai, chấn thương tâm lý cho gia đình và cho chính
người bị bắt.
Từ góc độ hệ thống
tư pháp, việc bắt giữ tùy tiện còn làm xói mòn tính liêm chính của toàn bộ hệ
thống.
"Nó khuyến
khích văn hóa điều tra cẩu thả, nơi việc bắt giữ dễ dàng được ưu tiên hơn công
tác điều tra kỹ lưỡng," luật sư từ Sài Gòn nói.
Điều này không chỉ
lãng phí nguồn lực nhà nước mà còn làm các cơ sở giam giữ quá tải, đồng thời
khiến các vụ án thực sự nghiêm trọng bị chậm trễ xử lý. Chi phí bồi thường cho
các vụ oan sai cũng là gánh nặng lớn cho ngân sách, chưa kể đến thiệt hại về uy
tín không thể tính bằng tiền.
Nghiêm trọng hơn, việc
bắt giữ tùy tiện "làm sụp đổ niềm tin của toàn xã hội vào chính quyền và hệ
thống tư pháp".
Trên bình diện quốc
tế, luật sư Sơn cho hay việc này ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín quốc gia, có thể
dẫn đến chỉ trích từ cộng đồng quốc tế và ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao cũng
như thu hút đầu tư.
Ông Hồ Sỹ Quyết là
ai?
Ông Hồ Sỹ Quyết từng
tham gia phong trào bảo vệ môi trường Việt Nam vào những năm 2010.
Năm 2015, ông biểu
tình phản đối kế hoạch chặt hạ hàng ngàn cây xanh của Hà Nội.
Năm 2016, ông phản đối
việc xả thải độc hại của Formosa và kêu gọi phải có người chịu trách nhiệm.
Năm 2017, ông rời Việt
Nam để du học về nhân quyền ở nước ngoài.
Năm 2018, khi trở về,
ông Quyết tham gia phong trào Cứu Tam Đảo nhằm mục đích nâng cao nhận thức của
người dân về tầm quan trọng của việc bảo vệ rừng, truyền cảm hứng cho người dân
đứng lên phản đối những nỗ lực của tỉnh Vĩnh Phúc và Tập đoàn Sun Group nhằm
xây dựng một khu nghỉ dưỡng trong Vườn Quốc gia.
Ông cũng tham gia
sâu hơn vào các dự án xã hội dân sự, trong đó có Nhà xuất bản Tự Do - một nhà
xuất bản độc lập do nhà báo Phạm Đoan Trang - hiện cũng đang ngồi tù - điều
hành.
Đây cũng là khoảng
thời gian ông đối mặt với sự sách nhiễu của công an địa phương.
Ông và vợ từng nhiều
lần bị triệu tập để thẩm vấn.
Ngày 1/3/2020, ông
Quyết và vợ bị công an tạm giữ, thẩm vấn trong nhiều giờ về việc họ mua sách từ
Nhà xuất bản Tự Do.
Bà Trâm, trả lời BBC mới
đây, kể rằng lúc bấy giờ vợ chồng bà đã bị công an tịch thu nhiều đồ đạc,
như máy tính xách tay, máy ảnh, điện thoại di động.
Đặc biệt, công an đã
thu giữ toàn bộ giấy tờ tùy thân, bao gồm giấy đăng ký kết hôn, hộ chiếu của
hai vợ chồng và con trai, cùng các loại bằng cấp.
Sau sự việc này, ông
Quyết đã ngừng đăng các video trên trang Facebook Chính trị rất thú vị (hiện
có hơn 27.000 người theo dõi) do ông lập nên.
Sau khi ông Quyết bị
bắt, mới đây công an địa phương đã trả lại cho gia đình một số giấy tờ, nhưng vẫn
giữ lại các hộ chiếu, theo bà Trâm.