Người dân Triều Tiên bị đưa đi làm việc 'như nô lệ' ở Nga

Hàng ngàn người Triều Tiên đang bị đưa sang Nga làm việc trong điều kiện "như nô lệ" để bù đắp tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng do cuộc xâm lược Ukraine của Nga gây ra.

Moscow đã nhiều lần mang tên lửa, đạn pháo và binh lính đến Bình Nhưỡng để giúp nước này tiến hành chiến tranh.

Giờ đây, khi nhiều nam giới Nga thiệt mạng, bị cuốn vào chiến trận – hoặc đã bỏ trốn ra nước ngoài – các quan chức tình báo Hàn Quốc nói rằng Nga ngày càng phụ thuộc vào lực lượng lao động từ Triều Tiên.

Chúng tôi đã phỏng vấn sáu lao động Triều Tiên trốn khỏi Nga kể từ khi chiến tranh bắt đầu, cùng với các quan chức chính phủ, nhà nghiên cứu và những người đang giúp giải cứu họ.

Họ mô tả chi tiết việc những người này bị buộc phải làm việc trong điều kiện "tồi tệ khủng khiếp", và cách chính quyền Triều Tiên siết chặt kiểm soát để ngăn họ bỏ trốn.

Một trong những lao động này, Jin, kể rằng khi anh đặt chân tới vùng Viễn Đông Nga, anh bị một nhân viên an ninh Triều Tiên áp giải từ sân bay đến công trường xây dựng, người này ra lệnh không được nói chuyện với bất kỳ ai hoặc nhìn bất cứ thứ gì.

"Thế giới bên ngoài là kẻ thù của chúng ta," nhân viên đó nói với anh.

Jin cho biết anh bị đưa thẳng vào làm việc xây dựng các tòa nhà chung cư cao tầng, mỗi ngày tới 18 giờ.

Cả sáu lao động mà chúng tôi phỏng vấn đều kể lại những ngày làm việc kiệt sức – thức dậy lúc 6 giờ sáng và bị buộc phải xây các chung cư cao tầng tới 2 giờ sáng hôm sau, mỗi năm chỉ được nghỉ đúng hai ngày.

Chúng tôi đã thay đổi tên những người này để bảo vệ danh tính của họ.

"Thức dậy thật kinh hoàng, khi nhận ra mình phải lặp lại y nguyên một ngày như hôm qua," Tae, một công nhân xây dựng khác đã trốn khỏi Nga vào năm ngoái, kể lại.

Tae nhớ rằng buổi sáng tay anh thường bị cứng đờ, không thể mở ra, tê liệt vì công việc của ngày hôm trước.

"Một số người bỏ vị trí để ngủ vào ban ngày, hoặc ngủ gật khi đang đứng, nhưng giám sát viên sẽ tìm ra và đánh họ. Thực sự giống như chúng tôi đang chết dần," một công nhân khác, Chan, nói.

"Điều kiện thực sự tồi tệ," giáo sư Kang Dong-wan, thuộc Đại học Dong-A của Hàn Quốc, người đã nhiều lần tới Nga để phỏng vấn lao động Triều Tiên, nhận định.

"Những công nhân này phải đối mặt với những tình huống vô cùng nguy hiểm. Ban đêm, đèn bị tắt hết và họ phải làm việc trong bóng tối, với rất ít thiết bị bảo hộ."

Những người trốn thoát kể với chúng tôi rằng công nhân bị giữ trong khu vực công trường cả ngày lẫn đêm, dưới sự giám sát của các nhân viên thuộc Cục An ninh Nhà nước Triều Tiên.

Họ ngủ trong những container chật chội, bẩn thỉu, đầy côn trùng, hoặc ngay trên sàn của các tòa chung cư đang xây dở, chỉ che cửa bằng tấm bạt để cố ngăn cái lạnh.

Một lao động tên Nam kể rằng anh từng ngã từ độ cao bốn mét ở công trường, "dập nát" phần mặt, khiến anh không thể làm việc được nữa.

Dù vậy, giám sát viên vẫn không cho anh rời công trường để tới bệnh viện.

Trong nhiều thập kỷ, hàng chục ngàn người Triều Tiên đã làm việc ở Nga, mang về hàng triệu bảng mỗi năm cho nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-Un và chế độ đang thiếu hụt tài chính của ông.

Sau đó, vào năm 2019, Liên Hợp Quốc đã cấm các quốc gia sử dụng lực lượng lao động này nhằm cắt nguồn tài chính của ông Kim và ngăn chặn ông phát triển vũ khí hạt nhân, khiến phần lớn lao động phải trở về nước.

Nhưng năm ngoái, hơn 10.000 lao động đã được đưa sang Nga, theo lời một quan chức tình báo Hàn Quốc.

Quan chức này cho biết năm nay con số còn có thể tăng cao hơn. Dự đoán Bình Nhưỡng sẽ gửi đi tổng cộng hơn 50.000 lao động.

Sự gia tăng đột ngột này khiến lao động Triều Tiên giờ đây "có mặt ở khắp nơi trên nước Nga," vị quan chức nói thêm.

Trong khi phần lớn làm việc tại các dự án xây dựng quy mô lớn, một số khác được phân công tới các nhà máy may mặc và trung tâm công nghệ thông tin – điều này vi phạm lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc cấm sử dụng lao động Triều Tiên.

Số liệu của chính phủ Nga cho thấy hơn 13.000 người Triều Tiên đã nhập cảnh vào nước này trong năm 2024, gấp 12 lần so với năm trước.

Gần 8.000 người trong số này nhập cảnh theo diện thị thực du học, nhưng theo các quan chức tình báo và giới chuyên gia, đây là cách Nga lách lệnh cấm của Liên Hợp Quốc.

Vào tháng Sáu, một quan chức cấp cao Nga, ông Sergei Shoigu, lần đầu thừa nhận rằng 5.000 lao động Triều Tiên sẽ được đưa tới tái thiết Kursk – một khu vực của Nga từng bị lực lượng Ukraine chiếm giữ vào năm ngoái nhưng đã bị đẩy lùi.

Quan chức tình báo Hàn Quốc nói thêm rằng cũng "rất có khả năng" một số lao động Triều Tiên sắp tới sẽ được điều động tới làm việc tại các dự án tái thiết ở những vùng lãnh thổ Ukraine bị Nga chiếm đóng.

"Hiện tại Nga đang trong tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng và lao động Triều Tiên là giải pháp hoàn hảo. Họ rẻ, chăm chỉ và không gây rắc rối," giáo sư Andrei Lankov, thuộc Đại học Kookmin ở Seoul và là một chuyên gia nổi tiếng về quan hệ Triều Tiên–Nga, nhận định.

Những công việc tại các công trường xây dựng ở nước ngoài như vậy rất được khao khát tại Triều Tiên vì hứa hẹn mức thu nhập cao hơn so với công việc trong nước.

Hầu hết người lao động ra đi với hy vọng thoát khỏi cảnh nghèo, có thể mua nhà cho gia đình hoặc khởi nghiệp khi trở về.

Chỉ những người được tin tưởng nhất, sau quá trình thẩm tra gắt gao, mới được chọn, và họ phải để gia đình ở lại.

Tuy nhiên, phần lớn thu nhập của họ bị gửi thẳng về cho nhà nước Triều Tiên dưới dạng "phí trung thành".

Phần còn lại – thường chỉ khoảng 100–200 USD mỗi tháng – được ghi vào sổ. Họ chỉ nhận được số tiền này khi quay về nước – một chiến thuật mới nhằm ngăn họ bỏ trốn, theo các chuyên gia.

Khi nhận ra thực tế khắc nghiệt của công việc và mức lương ít ỏi, nhiều người rơi vào tuyệt vọng.

Tae nói anh cảm thấy "xấu hổ" khi biết rằng các công nhân xây dựng từ Trung Á được trả lương cao gấp năm lần lương anh cho khối lượng công việc chỉ bằng một phần ba.

"Tôi cảm giác như mình đang ở trong một trại lao động; một nhà tù không có song sắt," anh nói.

Lao động tên Jin vẫn bức xúc khi nhớ lại việc những công nhân khác gọi họ là nô lệ.

"Các anh không phải là người, chỉ là những cỗ máy biết nói," họ chế giễu.

Có lúc, quản lý của Jin nói với anh rằng có thể anh sẽ không nhận được đồng nào khi trở lại Triều Tiên vì nhà nước cần khoản tiền đó.

Chính lúc đó, anh quyết định liều mạng bỏ trốn.

Tae thì quyết định đào tẩu sau khi xem các video trên YouTube về mức lương công nhân ở Hàn Quốc.

Một đêm, anh nhét đồ đạc vào túi nylon, đặt một tấm chăn dưới ga giường để giả như vẫn đang ngủ, rồi lặng lẽ rời công trường.

Anh bắt taxi và vượt hàng ngàn cây số khắp nước Nga để gặp một luật sư giúp sắp xếp chuyến đi sang Seoul.

Những năm gần đây, một số ít công nhân đã tự sắp đặt kế hoạch trốn thoát bằng cách sử dụng điện thoại thông minh cũ bị cấm, mua được nhờ tiết kiệm khoản tiền trợ cấp hằng ngày ít ỏi vốn dùng để mua thuốc lá và rượu.

Nhằm ngăn chặn các vụ bỏ trốn, nhiều nguồn tin cho biết chính quyền Triều Tiên hiện đang siết chặt hơn nữa quyền tự do vốn đã rất hạn chế của người lao động.

Theo Giáo sư Kang thuộc Đại học Dong-A, một trong những biện pháp mà chính quyền áp dụng trong năm qua để kiểm soát lao động là tổ chức thường xuyên hơn các buổi huấn luyện tư tưởng và tự phê bình, trong đó họ bị buộc phải tuyên thệ trung thành với Kim Jong-Un và ghi lại những sai sót của bản thân.

Những cơ hội hiếm hoi để rời công trường cũng bị cắt giảm. "Trước đây, công nhân thường được ra ngoài theo nhóm mỗi tháng một lần, nhưng gần đây những chuyến đi này gần như không còn," Giáo sư Kang nói thêm.

Nhà hoạt động Kim Seung-chul, người đang giúp giải cứu lao động Triều Tiên khỏi Nga tại Seoul, cho biết những chuyến ra ngoài này hiện bị kiểm soát chặt chẽ hơn.

"Trước đây họ được phép đi theo cặp, nhưng từ năm 2023, họ phải đi thành nhóm năm người và bị giám sát chặt chẽ hơn nhiều."

Trong bối cảnh này, số người trốn thoát thành công ngày càng ít.

Chính phủ Hàn Quốc cho biết số lao động Triều Tiên trốn khỏi Nga và đến được Seoul mỗi năm đã giảm một nửa kể từ năm 2022 – từ khoảng 20 người/năm xuống chỉ còn 10 người.

Ông Lankov, chuyên gia về quan hệ Triều Tiên - Nga, nhận định rằng các biện pháp siết chặt này có khả năng nhằm chuẩn bị cho làn sóng lao động mới sắp đến.

"Những lao động này sẽ là di sản lâu dài của tình hữu nghị thời chiến giữa Kim và Putin," ông nói, cho rằng họ sẽ tiếp tục đến Nga, kể cả sau khi chiến tranh kết thúc và việc triển khai binh lính cùng vũ khí chấm dứt.

Jean Mackenzie