BM: Yếu sinh lý ở người bịnh tiểu đường

Thursday, July 20, 2017

Yếu sinh lý ở người bịnh tiểu đường

Liêm Nguyễn, 57 tuổi, ở bang Washington:

Thưa Bác sĩ,

Tôi bị bệnh tiểu đường và đang điều trị 4 năm nay. Nhưng gần một năm nay vấn đề sinh lý yếu hẳn, xuống cấp rõ. Xin hỏi bệnh đó có điều trị được không?

Xin cảm ơn Bác sĩ.”

Yếu sinh lý ở người bịnh tiểu đường

Ở đây tôi sẽ trình bày một số tin tức về rối loạn cương cứng (erectile dysfunction, ED) ở người đàn ông bị tiểu đường, hoàn toàn có tính cách thông tin trên một truyền thông công cộng.

Theo định nghĩa của Viện Quốc gia về Sức khoẻ của Mỹ, bất lực (impotence) là "rối loạn về cương cứng của nam giới (ED), nghĩa là khả năng giữ một mức cương cứng đủ để thực hiện động tác tính dục một cách thoả đáng."

Nói một cách đơn giản, bộ phận sinh dục đàn ông tựa như một cái túi trong đó có 2 ống dài chứa một thể xốp ("thể hang", corpus cavernosum, cavernous bodies of the penis). Lúc bơm máu vào cái túi đó sẽ cứng lên, và đồng thời nó sẽ phình lên và đè lên các tĩnh mạch (đem máu về tim), nên máu không thoát ra được, tạo nên một tình trạng tắc nghẽn tạm thời, dương vật có thể được dùng như một vật cứng, xong thì máu thoát ra tĩnh mạch, trở về trạng thái mềm, nhỏ hơn. Những yếu tố sau đây có thể làm cơ chế trên bị trục trặc và kết quả không như ý muốn:

Mạch máu không lành mạnh, bị các plaque xơ vữa làm máu lưu thông kém.

"Thể hang" (corpus cavernosum) có thể bị xơ hoá, không còn co giãn dễ dàng như trước, không chứa được nhiều máu.

Các dây thần kinh điều khiển bộ phận các động mạch đem máu đến. Nitric oxide (NO) do các dây thần kinh tiết ra đóng vai trò quan trọng: làm giãn các cơ trơn của các động mạch và thể hang của dương vật, do đó máu đến nhiều hơn và dung tích tăng lên.

Bịnh tiểu đường làm cho người đàn ông dễ bị bất lực sớm hơn vì bịnh tác dụng lên sức khoẻ của các động mạch và các dây thần kinh nói trên.

Ở đây chúng ta không bàn đến ED do nguyên nhân tâm lý. Chữa trị ED nhắm vào các mục đích sau đây:

1) Người bị ED dù là không có triệu chứng tim (ví dụ như đau tim) phải được coi là có bịnh về tim mạch cho đến khi có bằng chứng ngược lại. (The Princeton Consensus Panel: A man with ED and no cardiac symptoms should be considered to have cardiac or vascular disease until proven otherwise). Có nghĩa ED là một dấu hiệu bịnh tim mạch.

Cải thiện sức khoẻ các động mạch: tập thể thao, giảm cân nếu quá mập, hạ các chất mỡ như cholesterol trong máu (uống thuốc hạ cholesterol), ăn uống lành mạnh (nhiều trái cây, chất tươi, ít mỡ động vật, ít thịt đỏ. Ngưng thuốc lá (tai hại đối với các động mạch). Ngưng uống rượu (có thể dùng ít để thư giãn). Chữa bịnh cao huyết áp nếu có. Chọn những thuốc chữa huyết áp nhưng không gây ED. Một số thuốc chữa bịnh tâm thần (antipsychotic) có thể gây ED (ví dụ như Risperidone)

2) Kiểm soát bịnh tiểu đường. Đo và theo dõi mức Hemoglobin A1C (normal 4.8-5.9%, giữ dưới 7 cho người tiểu đường ) có thể cho biết tình trạng mức đường trong máu trong một khoảng thời gian dài (3 tháng), có thể phản ảnh kết quả kiểm soát bịnh tiểu đường hơn là mức đường trong máu mà chúng ta đo mỗi buổi sáng hay trước bữa ăn.

3) Có những thuốc làm mức NO (nitric oxide) trong máu tăng, gọi là PDE5 inhibitors, do đó giúp cho vấn đề cương cứng lúc cần (chứ không làm cho hết bịnh). Ví dụ sildenafil (Viagra), vardenafil (Levitra), tadalafil (Cialis) là những thuốc uống.

Theo Hội Niệu Khoa Mỹ (UAU), các thuốc loại này là tuyến đầu chữa trị ED, nếu bịnh nhân không dùng các thuốc nitrate (để làm nở mạch máu tim) hay hay thuốc alpha blocking agent là thuốc là nở mạch máu để hạ áp huyết.

4) Thuốc làm giãn nở động mạch: Prostaglandin E1 (alprostadil) dưới dạng suppository (viên nhét vào niệu đạo (urethra): "Muse" [Medicated Urethral System for Erections]); kem (bơm vào niệu đạo,"Vitaros"); hay chích vào dương vật (phần thể hang, dưới gốc, bên phải hay trái)

5) Các thuốc chích khác làm giãn mạch máu: papaverine, phentolamine (vào dương vật, phần thể hang, dưới gốc, bên phải hay trái). Các thuốc chích trực tiếp này sẽ luôn luôn hiệu nghiệm nếu thể hang còn lành mạnh (không bị xơ hoá, bị thẹo quá nhiều)

Các phương pháp trị liệu khác:

1) Máy bơm, hay đúng ra là máy hút, tạo nên chân không, áp suất âm (negative pressure) để kéo máu vào dương vật, cần toa bác sĩ (vacuum erection device)

2) Phẫu thuật: Penile prosthesis (tương tự như phụ nữ bơm ngực), một cái túi được nhét vào dương vật. Có 2 loại:

- Semi-rigid, malleable prosthesis: luôn ở mức nửa cứng nửa mềm, “xếp” lại được.

- Inflatable Penile Prosthesis (IPP) loại bơm lên lúc dùng và xẹp xuống lúc không cần, điều khiển bằng một quả lê bơm dấu trong bìu dái, bơm nước muối từ trong một bể chứa dấu trong bụng bịnh nhân. Có thể mặc quần tắm, quần jeans. Có thể dùng cả chục năm.

3) Một số trường hợp, mức androgen (hormone nam giới quá thấp), bác sĩ có thể dùng testosterone (thuốc dán, thoa hay chích 2 tuần một lần) để cải thiện libido và chữa ED lúc các phương pháp khác thất bại. Tuy nhiên kết quả không rõ rệt và có cơ nguy kích thích tuyến tiền liệt và gây ung thư hay phì đại tiền liệt, ngoài ra có thể anh hướng không tốt lên trên hệ tim mạch.

4) Ngoài những biện pháp y khoa trên, cũng nên để ý đến khía cạnh tinh thần tình cảm, như giảm stress, tạo một khung cảnh thuận tiện, “romantic” cho những hoạt động riêng tư như đi nghỉ mát, sống riêng rẻ, nếu có điều kiện.

Đương nhiên, mỗi bịnh nhân cần tham khảo với bác sĩ riêng của mình để chữa và được gởi đến những chuyên khoa cần thiết như bác sĩ niệu khoa (urologist), bác sĩ tim (cardiologist) nếu cần.

Chúc quý vị thính giả may mắn.

Bác sĩ Hồ Văn Hiền