Suwalki Gap: 'Vùng nguy hiểm' ở châu Âu mà ít ai biết

Các nhà phân tích quân sự thường mô tả Suwałki Gap là "yếu huyệt" hay "vùng nguy hiểm" của NATO. Đây là một dải đất hẹp nằm giữa Lithuania và Ba Lan.

Nếu một cuộc xung đột nổ ra giữa NATO và Nga, dải hành lang này có thể trở thành điểm nóng quyết định.

Nỗi lo là nếu Nga, cùng với Belarus, sử dụng quân lực để đóng khe hở này, họ có cắt đứt sự liên kết giữa những quốc gia vùng Baltic – Lithuania, Latvia và Estonia – với đồng minh NATO ở châu Âu.

Vào tháng 6/2025, Tổng tham mưu trưởng quân đội Đức, Tướng Carsten Breuer, nói với BBC rằng các thành viên NATO phải chuẩn bị cho khả năng Nga tấn công trong vòng bốn năm tới.

Ông cũng cảnh báo Nga đang sản xuất hàng trăm xe tăng mỗi năm, nhiều chiếc trong số đó có thể được dùng để tấn công sườn phía đông của NATO vào năm 2029 hoặc thậm chí sớm hơn.

Tướng Breuer cũng nhấn mạnh Suwałki Gap là một trong những khu vực dễ tổn thương nhất.

Suwałki Gap là gì?

Suwałki Gap là dải đất dài 65km nằm giữa hai quốc gia thành viên NATO là Ba Lan và Litva. Hành lang này kết nối vùng Baltic với phần còn lại của châu Âu, đồng thời tách Belarus ra khỏi vùng lãnh thổ Kaliningrad của Nga – một pháo đài quân sự hạng nặng.

Đây cũng là con đường bộ duy nhất để lực lượng NATO tiếp cận Lithuania, Latvia và Estonia – những nước được coi là "tử huyệt" của NATO ở vùng Baltic do năng lực quân sự còn hạn chế so với phần còn lại của liên minh.

Trong khi Lithuania nằm ở phía bắc của đường ranh giới, và Ba Lan nằm ở phía nam.

Tuyến hành lang này khiến Kaliningrad bị cô lập với Nga và đồng minh Belarus.

Theo Mikey Kay, cựu phi công trực thăng quân đội Anh, chuyên gia hoạch định chiến lược quân sự và hiện là người dẫn chương trình BBC Security Brief:

"Hiện tại, cách duy nhất để Kaliningrad kết nối với Nga là bằng đường hàng không, qua Vịnh Phần Lan tới khu vực St Petersburg. Vì vậy, Suwałki Gap chính là tuyến ngắn nhất cho một hành lang bộ giữa Kaliningrad và Belarus."

Cả Kaliningrad và Suwałki Gap đều bị coi là rào cản an ninh: Nga có thể lợi dụng để cắt đứt vùng Baltic khỏi phần còn lại của châu Âu bằng đường bộ, rồi phong tỏa bằng đường biển.

Địa hình nơi đây – rừng rậm, đồi núi và hồ nước – mang tới thuận lợi cho phía phòng thủ, khiến các chiến dịch quân sự quy mô lớn vào đây trở nên khó khăn.

'Điểm giao cắt lợi ích chiến lược của NATO và Nga'

Vị trí chiến lược khiến Suwałki Gap giữ vai trò sống còn trong thế trận phòng thủ của NATO ở Trung – Đông Âu.

Giáo sư Dariusz Kozerawski, thành viên Khoa An ninh Quốc gia, Đại học Jagiellonian (Ba Lan), mô tả đây là "khu vực nhạy cảm, nơi giao cắt lợi ích chiến lược giữa NATO và Nga":

"Tầm quan trọng của nó xuất phát từ rủi ro Nga chiếm đóng để cắt đứt ba quốc gia NATO [Lithuania, Latvia và Estonia] khỏi sự hỗ trợ trên bộ của đồng minh," ông nhận định.

Tháng 12/2015, vài tháng sau khi Nga sáp nhập Crimea, Tư lệnh Lục quân Mỹ tại châu Âu khi đó là Trung tướng Ben Hodges đã cảnh báo tại Lầu Năm Góc về những điểm yếu của khu vực, đặc biệt nhấn mạnh các cuộc "diễn tập chớp nhoáng" ngày càng gia tăng của Nga.

Trong một báo cáo năm 2018 mang tên "Bảo vệ hành lang Suwałki: Chiến lược, ngoại giao, răn đe và phòng thủ", ông Hodges mô tả Suwałki Gap là một điểm nóng và đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm tăng cường hiện diện và năng lực của NATO ở khu vực này.

Tầm quan trọng của hàng lang này đối với Ba Lan lớn hơn hầu hết với các quốc gia khác.

"Đối với Ba Lan, Suwałki Gap còn mang ý nghĩa chính trị, kinh tế và quân sự," Giáo sư Kozerawski nói.

Đây là nơi diễn ra hoạt động thương mại với các quốc gia Baltic thông qua hệ thống đường bộ và đường sắt phát triển.

Về quân sự, nó có ý nghĩa hậu cần then chốt:

"Suwałki Gap cung cấp khả năng di chuyển các đơn vị quân sự, khí tài, đạn dược tới Lithuania, Latvia, Estonia trong thời bình; hỗ trợ bảo vệ biên giới (NATO hiện bố trí lực lượng luân phiên ở đây); tổ chức huấn luyện và các cuộc tập trận đa quốc gia," Giáo sư Kozerawski giải thích.

"Khi có khủng hoảng hoặc chiến tranh, việc kiểm soát Suwałki Gap sẽ quyết định khả năng cung cấp hỗ trợ quân sự và nhân đạo cho các quốc gia Baltic."

Cách các nước trong khu vực giảm thiểu rủi ro

Estonia, Latvia và Lithuania đang củng cố tuyến biên giới dài 1.600km – đoạn sườn đông dễ tổn thương nhất của NATO.

Cả ba nước đã khởi công việc đào hào chống tăng trong khuôn khổ Sáng kiến Phòng thủ Baltic công bố vào tháng 1/2024.

Một dự án tương tự mang tên "Lá chắn phương Đông" cũng được Ba Lan triển khai nhằm gia cố biên giới phía đông với Belarus và Kaliningrad.

Từ tháng 11/2024, chính quyền bắt đầu dựng rào chắn, hàng rào thép gai và công trình quân sự, dự kiến hoàn tất vào năm 2028.

Vào tháng 4/2025, Nghị viện châu Âu đã thông qua nghị quyết công nhận "Lá chắn phương Đông" và "Phòng thủ Baltic" là những dự án trọng điểm về an ninh chung.

Ba Lan dự kiến chi hơn 4,7% GDP cho quốc phòng trong năm nay – tỷ lệ cao nhất toàn khối NATO.

Litva cũng nâng chi tiêu quốc phòng từ 3% lên 5% trong giai đoạn 2026 – 2030.

Ngoài ra, Phần Lan, Ba Lan cùng ba nước Baltic đã rút hoặc tuyên bố sẽ rút khỏi Công ước Ottawa cấm mìn sát thương cá nhân, viện dẫn mối đe dọa quân sự ngày càng tăng từ Nga.

Tuy nhiên, Giáo sư Kozerawski cho rằng vẫn còn những điều cần phải làm:

"Để duy trì và phát triển năng lực quân sự trên sườn đông NATO, bao gồm khu vực Suwałki Gap, cần tổ chức định kỳ các cuộc tập trận đa quốc gia với sự tham gia của các nước đồng minh."

"NATO hiện chưa thường xuyên tổ chức những cuộc tập trận quy mô thật sự lớn tại đây, với sự tham gia của chỉ huy cấp cao hơn và có hàng chục ngàn binh lính tham gia chẳng hạn."

Nga có thể phát động tấn công không?

Giới phân tích đồng thuận rằng Nga là mối đe dọa, nhưng khả năng tấn công trực tiếp vào Suwałki Gap vẫn thấp chừng nào chiến tranh ở Ukraine còn tiếp diễn.

"Nga có những mục tiêu gây hấn đối với sườn đông bắc NATO," bà Justyna Gotkowska, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phương Đông (OSW), Trưởng bộ phận An ninh và Quốc phòng, nhận định.

"Khi chiến tranh ở Ukraine chưa kết thúc, khả năng Nga tấn công các nước Baltic, Ba Lan, Phần Lan, Thụy Điển hay các nước châu Âu khác vẫn thấp."

"Nhưng nếu chiến sự kết thúc theo hướng có lợi cho Nga, họ có thể sẵn sàng thách thức NATO tại khu vực này và mở một cuộc tấn công quy ước vào các quốc gia Baltic, Ba Lan, Phần Lan hay các quốc gia lân cận."

Theo đài TSN (Ukraine) và trang phân tích quân sự Tochnyi, ảnh vệ tinh cho thấy Nga đang xây dựng một cơ sở tình báo tín hiệu (SIGINT) quy mô lớn tại Kaliningrad, nhằm mở rộng khả năng giám sát điện tử sát sườn đông NATO.

"Từ cơ sở này, Nga có thể theo dõi tín hiệu truyền tin chiến thuật, mạng lưới radar, thậm chí cả các yếu tố hạ tầng dân sự của liên minh," Tochnyi nêu vào tháng 8/2025.

Trong khi đó, Belarus và Nga vẫn duy trì các cuộc tập trận dọc biên giới và dự kiến khởi động Zapad-2025 vào tháng 9 tới.

Mikey Kay cảnh báo những cuộc tập trận như vậy có thể che giấu hoạt động tăng cường quân sự, giống như trước khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014 hay xâm lược Ukraine năm 2022.

"Ông Putin đã tạo tiền lệ bằng những chiến dịch 'huấn luyện' kiểu này để âm thầm triển khai lực lượng rồi sau đó hành động hung hãn," ông nói.

Ông Kay cũng đặt câu hỏi về cách Mỹ sẽ phản ứng trước mối đe dọa ngày càng lớn ở khu vực:

"Lý do khiến cộng đồng, đặc biệt ở các nước Baltic, lo ngại là vì họ thiếu niềm tin rằng Mỹ sẽ sẵn sàng đáp trả theo cơ chế NATO trước bất kỳ hành động gây hấn nào của Putin."

 

Cagil Kasapoglu