Vì sao người Trung cộng lo sợ thị thực mới ở nước họ?

Nhưng thị thực K, có hiệu lực từ hôm 1/10, đã trở thành tâm điểm chú ý của công chúng vào tuần trước, khi một tờ báo Ấn Độ gọi nó là "H-1B của Trung cộng" - ám chỉ thị thực Mỹ dành cho lao động lành nghề, vốn đã bị nhắm đến theo sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Mỹ Donald Trump vào tháng trước.

Người Ấn Độ chiếm ưu thế trong chương trình H-1B, chiếm hơn 70% số người được cấp thị thực trong những năm gần đây.

Bài báo của truyền thông Ấn Độ đã được lan truyền rộng rãi ở Trung cộng, làm dấy lên lo ngại - và thậm chí là sợ hãi - trong công chúng về việc liệu những lợi ích được mở rộng cho người nước ngoài có làm tăng tính cạnh tranh trong một thị trường việc làm trì trệ - và ở một quốc gia vốn không phải là điểm đến nhập cư lớn cho các chuyên gia nước ngoài hay không.

Mặc dù vẫn chưa rõ liệu loại thị thực này có thực sự cho phép người nước ngoài làm việc tại Trung cộng hay chỉ giúp họ dễ dàng tiếp cận quốc gia này hơn, nhưng điều đó đã không cản được hàng chục ngàn người dùng mạng xã hội Trung cộng chỉ trích chương trình này.

"Chúng ta có rất nhiều người có bằng cử nhân, chưa kể còn nhiều hơn nửa những người có bằng thạc sĩ và tiến sĩ. Chúng ta đã có nguồn nhân lực dồi dào trong nước - vậy mà giờ lại còn tuyển dụng người tốt nghiệp đại học nước ngoài?" một người thắc mắc.

"Đã có rất nhiều chương trình mới thúc đẩy sinh viên đại học của chúng ta cạnh tranh với nhau, nhưng cuối cùng, không gì sánh bằng hộ chiếu nước ngoài," một người dùng Weibo khác bình luận.

Những người khác bàn luận về việc liệu chính quyền có thể thu hút nhân tài chất lượng cao hay không cũng như đặt câu hỏi liệu người nước ngoài có thể thích nghi với cuộc sống ở đại lục hay không, viện dẫn rào cản ngôn ngữ và hệ thống chính trị bị kiểm soát chặt chẽ của Trung cộng.

Trong số các bình luận cũng có một làn sóng bài ngoại và phân biệt chủng tộc - nhiều bình luận nhắm cụ thể vào công dân Ấn Độ.

Phản ứng dữ dội đến mức các cơ quan truyền thông nhà nước đã phải vào cuộc để tìm cách xoa dịu tình hình.

Hôm 29/9, tờ Hoàn cầu Thời báo đã đăng một bài bình luận ủng hộ chương trình này như một cơ hội "để thế giới thấy một Trung cộng cởi mở và tự tin hơn trong kỷ nguyên mới".

Một ngày sau đó, tờ Nhân dân Nhật báo đã đăng một bài viết có nhan đề Việc xuyên tạc thị thực K chỉ gây hiểu lầm cho công chúng.

Bài báo bình: "Khi Trung cộng bước lên vũ đài toàn cầu, đất nước đang khao khát nhân tài hơn bao giờ hết".

Thị thực K

Hiện vẫn chưa rõ chương trình này bao gồm những gì, nhưng chính phủ Trung cộng cho biết chương trình áp dụng cho các cá nhân làm việc trong các lĩnh vực STEM - khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học.

Các nhà chức trách đã mô tả đây là loại thị thực dành cho "các hoạt động trao đổi liên quan đến giáo dục, khoa học và công nghệ, văn hóa, cũng như các hoạt động kinh doanh và khởi nghiệp".

Trong một thông cáo báo chí của chính phủ vào tháng Tám, họ cho hay những người nộp đơn xin thị thực K phải là những người "đã tốt nghiệp từ các trường đại học hoặc viện nghiên cứu nổi tiếng ở Trung cộng hoặc nước ngoài với bằng cử nhân trở lên trong lĩnh vực STEM, hoặc những người giảng dạy hoặc thực hiện công việc nghiên cứu tại các cơ sở đó".

Thông cáo không cung cấp thêm chi tiết về yêu cầu về độ tuổi hoặc trường đại học nào sẽ đủ điều kiện tham gia chương trình.

Đáng chú ý, các chuyên gia nước ngoài sẽ không cần sự hỗ trợ từ một nhà tuyển dụng địa phương để được cấp thị thực và sẽ được hưởng sự linh hoạt hơn về số lần nhập cảnh, thời hạn hiệu lực và thời gian lưu trú.

Truyền thông nhà nước, trong khi cố giải quyết sự lo lắng của công chúng, đã không làm rõ phạm vi hoạt động chính xác của chương trình thị thực này và không trả lời được câu hỏi thực sự mà chắc chắn nhiều người đang băn khoăn - liệu thị thực có giúp người nước ngoài đủ điều kiện làm việc tại Trung cộng hay không?

Trong bài viết đầu tuần này, tờ Hoàn cầu Thời báo đã chỉ ra rằng thị thực K sẽ không giống với thị thực H-1B, nói rằng đó "không phải là một giấy phép lao động đơn giản".

Nhân dân Nhật báo cũng lên tiếng, cho rằng thị thực này sẽ "tạo điều kiện thuận lợi cho các chuyên gia khoa học và công nghệ trẻ nước ngoài làm việc và sinh sống tại Trung cộng" - nhưng nhấn mạnh rằng nó "không nên bị đánh đồng với nhập cư".

Bộ Ngoại giao Trung cộng cho hay các đại sứ quán và lãnh sự quán Trung cộng ở nước ngoài sẽ công bố thêm chi tiết về loại thị thực này, nhưng không nêu rõ mốc thời gian.

Tham vọng và hạn chế của Trung cộng

Điều rõ ràng là Trung cộng đang nắm bắt cơ hội khi Mỹ đang dần mất đi vị thế là điểm đến hàng đầu cho nhân tài và du khách quốc tế.

Việc chính thức triển khai thị thực K - mặc dù thời điểm đã được ấn định từ hai tháng trước - trùng với việc chính quyền Trump tăng mạnh lệ phí nộp đơn xin thị thực H-1B, một động thái đã gây ra sự phẫn nộ ở các quốc gia như Ấn Độ và Trung cộng - hai trong số những nguồn cung cấp lao động lành nghề lớn nhất cho Hoa Kỳ.

Đây chỉ là bước đi mới nhất trong nỗ lực lớn hơn của Trung cộng nhằm thu hút người nước ngoài đến nước này - dù đó là du lịch, nghiên cứu hay kinh doanh.

Tính đến tháng 7/2025, Trung cộng đã có các thỏa thuận miễn thị thực với 75 quốc gia để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho du khách nước ngoài đến thăm đất nước. Nỗ lực thu hút các học giả hàng đầu của nước này đã khiến một số học giả nổi tiếng rời khỏi các tổ chức của Mỹ và gia nhập các trường đại học Trung cộng.

Bài bình luận trên tờ Nhân dân Nhật báo viết: "Vào thời điểm một số quốc gia đang hướng nội và từ chối nhân tài quốc tế, Trung cộng đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội quan trọng này và kịp thời đưa ra các chính sách liên quan".

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng sáng kiến ​​này không phải là không có những hạn chế.

Phản ứng dữ dội trên mạng phản ánh một mô hình giám sát và chỉ trích của công chúng ở Trung cộng về những gì được coi là đối xử ưu đãi dành cho người nước ngoài, theo Giulia Interesse, biên tập viên của nền tảng về thông tin kinh doanh Asia Briefing.

Mặc dù các cuộc thảo luận trên mạng xã hội có thể không phản ánh đầy đủ dư luận nói chung, nhưng sự tranh cãi này đã làm nổi bật rằng "việc thực thi không chỉ là vấn đề thiết kế quy định, mà còn là vấn đề truyền thông công chúng và xây dựng đồng thuận trong nước", bà Interesse nhận định.

Ngôn ngữ là một rào cản khác. Nhiều nhà nghiên cứu và học giả đã rời Mỹ đến Trung cộng trong những năm gần đây là người gốc Hoa và thông thạo tiếng Quan Thoại.

Nhưng đối với các nhân tài nước ngoài nói chung, việc giao tiếp với các đồng nghiệp Trung cộng vẫn là một thách thức - điều mà nhà tuyển dụng và người lao động đều cần phải giải quyết.

Tuy nhiên, mối quan tâm lớn hơn là liệu các chuyên gia khoa học và công nghệ nước ngoài có thể thích nghi với môi trường chính trị được kiểm soát chặt chẽ của Trung cộng hay không, theo Stefanie Kam - một nhà nghiên cứu tại Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore.

"Sáng tạo và đổi mới phát triển trong một môi trường cởi mở và tự do như chúng ta thấy ở Mỹ và nhiều quốc gia châu Âu. Nhưng với quỹ đạo hiện tại ở Trung cộng, chúng ta đang thấy điều ngược lại,".

Liệu những chuyên gia nước ngoài này có "tìm thấy không gian cho sự đổi mới sáng tạo" ở Trung cộng hay không vẫn là một câu hỏi then chốt đối với những người đang cân nhắc việc chuyển đến đây.

 

Fan Wang