Mỹ tấn công vào các cơ sở hạt nhân của Iran

Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết các máy bay chiến đấu của Mỹ đã đánh bom ba cơ sở hạt nhân ở Iran, đánh dấu một sự leo thang đáng kể trong cuộc chiến đang diễn ra giữa Iran và Israel.

"Hãy nhớ, vẫn còn nhiều mục tiêu. Tối nay là cuộc tấn công khó khăn nhất trong số đó, và có lẽ là nguy hiểm nhất," tổng thống nói trong một bài phát biểu ngắn gọn trên truyền hình gửi tới người dân Mỹ vào tối 21/6 giờ địa phương (sáng 22/6 giờ Việt Nam).

"Nhưng nếu hòa bình không đến nhanh chóng, chúng ta sẽ đến những mục tiêu khác với độ chính xác, tốc độ và kỹ năng."

Một trong những mục tiêu là Fordo, một nhà máy làm giàu uranium ẩn mình trong sườn núi hẻo lánh, vốn rất quan trọng đối với tham vọng hạt nhân của Iran. BBC chưa biết toàn bộ mức độ thiệt hại tại cơ sở này.

Các quan chức Israel cho biết họ đã "phối hợp đầy đủ" với Mỹ trong việc lên kế hoạch cho các cuộc tấn công này.

Mỹ đã liên hệ với Iran thông qua các kênh ngoại giao vào ngày 21/6 để nói rằng các cuộc không kích là tất cả những gì họ định làm và rằng "những nỗ lực thay đổi chế độ" đã "không được lên kế hoạch".

Iran có thể đáp trả bằng cách nhằm mục tiêu vào các tài sản quân sự của Mỹ trong khu vực. Các quan chức của nước này trước đó đã cảnh báo rằng bất kỳ cuộc tấn công nào của Mỹ đều có nguy cơ gây ra một cuộc chiến tranh khu vực và họ sẽ trả đũa.

Dưới đây là tóm tắt những gì chúng ta biết cho đến nay.

Mọi chuyện bắt đầu như thế nào?

Israel đã tiến hành một cuộc tấn công bất ngờ nhằm vào hàng chục mục tiêu hạt nhân và quân sự của Iran vào ngày 13/6.

Israel cho biết mục tiêu của họ là triệt phá chương trình hạt nhân của Iran, điều mà Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu khẳng định đang tiến gần đến khả năng chế tạo bom hạt nhân.

Iran khẳng định chương trình hạt nhân của họ chỉ phục vụ mục đích hòa bình. Để đáp trả, Tehran đã phóng hàng trăm tên lửa và thiết bị bay không người lái (drone) vào lãnh thổ Israel.

Hai nước tiếp tục ăn miếng trả miếng trong hơn một tuần qua bằng các cuộc không kích.

Ông Trump từ lâu đã tuyên bố phản đối việc Iran sở hữu vũ khí hạt nhân.

Hồi tháng Ba, Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ Tulsi Gabbard cho biết dù Iran đã tích trữ uranium ở mức cao chưa từng có, nước này chưa có dấu hiệu chế tạo vũ khí hạt nhân.

Gần đây, ông Trump đã gọi đánh giá này là "sai".

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump từng chỉ trích các chính quyền Mỹ tiền nhiệm vì đã sa lầy vào những "cuộc chiến ngu xuẩn và dai dẳng" ở Trung Đông, và cam kết sẽ không để Mỹ dính líu vào các xung đột nước ngoài.

Vào thời điểm Israel mở cuộc tấn công bất ngờ, Mỹ và Iran vẫn đang trong tiến trình đàm phán hạt nhân.

Hôm 20/6, Tổng thống Trump từng tuyên bố sẽ cho Iran hai tuần để bước vào đàm phán nghiêm túc trước khi hành động - nhưng thời hạn đó cuối cùng đã rút ngắn đáng kể.

Mỹ đã đánh những mục tiêu nào và sử dụng loại vũ khí gì?

Một trong những địa điểm bị Mỹ tấn công là Fordo – một cơ sở hạt nhân bí mật nằm sâu trong lòng núi ở phía nam Tehran, Iran. Đây là một cơ sở được che giấu kỹ đến mức được cho là còn nằm sâu dưới lòng đất hơn cả đường hầm xuyên eo biển nối Anh và Pháp.

Mỹ cho biết họ cũng đã tấn công hai cơ sở hạt nhân khác – tại Natanz và Isfahan.

Đây là cơ sở làm giàu uranium được các chuyên gia đánh giá là then chốt đối với tham vọng hạt nhân của Iran.

Độ sâu của Fordo khiến nơi này trở thành mục tiêu khó tiếp cận đối với kho vũ khí của Israel. Chỉ có Mỹ được cho là sở hữu loại bom xuyên boongke đủ mạnh và đủ lớn để phá hủy Fordo.

Loại bom đó của Mỹ có tên là GBU-57, hay còn gọi là Bom xuyên phá hạng nặng (Massive Ordnance Penetrator – MOP).

Loại bom này nặng khoảng 13.000kg và theo các chuyên gia, có thể xuyên qua khoảng 18 mét bê tông hoặc 61 mét đất trước khi phát nổ.

Các đường hầm của Fordo được cho là nằm sâu khoảng 80 đến 90 mét dưới mặt đất.

Do đó, dù chưa chắc đã đảm bảo phá hủy hoàn toàn mục tiêu, MOP là loại vũ khí duy nhất có khả năng tiếp cận được độ sâu đó.

Thông tin từ truyền thông Mỹ cho biết MOP đã được dùng trong cuộc không kích vào Iran vào hôm 22/6.

Tình hình tại Iran sau cuộc tấn công

Hiện vẫn chưa rõ mức độ thiệt hại mà các cơ sở làm giàu uranium của Iran phải hứng chịu sau đợt tấn công của Mỹ.

Cũng chưa có thông tin xác nhận về thương vong.

Phó giám đốc đài truyền hình quốc gia Iran, ông Hassan Abedini, cho biết Iran đã sơ tán ba cơ sở hạt nhân này "từ trước".

Xuất hiện trên truyền hình nhà nước, ông Abedini nói rằng Iran "không chịu tổn thất lớn vì các vật liệu hạt nhân đã mang ra ngoài từ trước".

Trong bài phát biểu trên truyền hình vào cùng ngày quyết định đưa ra vụ tấn công, ông Trump nói rằng "các cơ sở làm giàu hạt nhân đã bị phá hủy hoàn toàn và triệt để".

Tuy nhiên, phát biểu trên kênh BBC News, ông Mark Kimmitt, cựu trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ về các vấn đề chính trị-quân sự, lại thận trọng hơn nhiều.

Ông nói: "Không có cách nào để cho rằng nó đã bị phá hủy vĩnh viễn."

Iran cho biết đã có hơn 200 người thiệt mạng và hơn 1.200 người bị thương kể từ khi vòng xung đột mới nhất với Israel bắt đầu.

Trong khi đó, Israel đang tăng cường các biện pháp an ninh sau khi Mỹ không kích các cơ sở hạt nhân chủ chốt của Iran.

Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho biết nước này đã siết chặt các hạn chế về an ninh công trên toàn quốc.

Những biện pháp mới, gồm "cấm tổ chức hoạt động giáo dục, tập trung đông người và làm việc tại nơi công sở", được đưa ra sau các cuộc tấn công của Mỹ vào Iran.

Iran có thể trả đũa như thế nào?

Các chuyên gia nhận định rằng các cuộc tấn công của Israel nhằm vào các căn cứ quân sự của Iran đã khiến Iran bị suy yếu đáng kể.

Ngoài ra, những cuộc tấn công nhằm vào các lực lượng ủy nhiệm của Iran tại Lebanon (Hezbollah), Syria và Gaza (Hamas) cũng tác động tới sức mạnh của Iran.

Tuy nhiên, Iran vẫn còn khả năng gây ra thiệt hại lớn cho đối phương.

Các quan chức Iran từng cảnh báo Mỹ không nên can thiệp, nói rằng Mỹ sẽ chịu "thiệt hại không thể khắc phục" và sẽ có nguy cơ bùng nổ "một cuộc chiến toàn diện" ở khu vực.

Iran đã đe dọa sẽ trả đũa bằng cách tấn công các căn cứ quân sự Mỹ trong khu vực. Mỹ hiện có các căn cứ quân sự trải rộng ở ít nhất 19 vùng tại Trung Đông, bao gồm Bahrain, Ai Cập, Iraq, Jordan, Kuwait, Qatar, Ả Rập Xê Út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE).

Một trong những mục tiêu Iran có khả năng nhắm tới cao nhất là Bộ chỉ huy Hạm đội 5 Hải quân Mỹ tại Mina Salman, Bahrain.

Iran cũng có thể nhằm tới tuyến vận tải chiến lược tại Eo biển Hormuz, nơi kết nối Vịnh Ba Tư với Ấn Độ Dương và là tuyến đường vận chuyển khoảng 30% sản lượng dầu mỏ toàn cầu.

Iran cũng có thể tấn công các tuyến đường biển khác, đe dọa làm bất ổn thị trường toàn cầu.

Ngoài ra, Iran còn có thể tấn công tài sản của các quốc gia láng giềng mà Iran cho là đang hỗ trợ Mỹ. Đó cũng sẽ là điều làm gia tăng nguy cơ cuộc xung đột này lan rộng ra toàn khu vực.

Ông Trump có cần Quốc hội phê chuẩn để Mỹ tham gia chiến tranh không?

Theo luật pháp Mỹ, tổng thống không có quyền đơn phương tuyên bố chiến tranh với một quốc gia khác.

Chỉ có Quốc hội - cơ quan lập pháp gồm các nghị sĩ được bầu vào Hạ viện và Thượng viện – có quyền này.

Tuy nhiên, luật của Mỹ cũng quy định rằng tổng thống là tổng Tư lệnh các lực lượng vũ trang. Điều đó đồng nghĩa với việc ông có thể triển khai binh sĩ Mỹ và tiến hành các chiến dịch quân sự mà không cần tuyên bố chiến tranh chính thức.

Ví dụ, ông Trump đưa ra quyết định không kích Syria vào năm 2017 nhằm vào chế độ Assad mà không cần Quốc hội phê chuẩn.

Khi ấy ông Trump đã hành động đơn phương, viện dẫn lý do an ninh quốc gia và nhân đạo.

Gần đây, một số nghị sĩ thuộc cả hai đảng đã tìm cách hạn chế quyền của ông Trump trong việc ra lệnh tấn công Iran bằng cách thúc đẩy một nghị quyết về quyền hạn chiến tranh tại Quốc hội.

Tuy nhiên, phải mất vài tuần nữa nghị quyết này mới có thể được đưa ra bỏ phiếu chính thức, và trên thực tế, những biện pháp như vậy mang tính biểu tượng nhiều hơn là có hiệu lực thực tế.

Xung đột leo thang khó tránh khỏi

"Chúng tôi đã hoàn thành cuộc tấn công rất thành công vào ba địa điểm hạt nhân ở Iran, bao gồm Fordow, Natanz và Esfahan. Tất cả các máy bay hiện đã ra khỏi không phận Iran", ông viết trên nền tảng Truth Social.

Ông Trump nói thêm rằng một "tải trọng đầy bom" đã được thả xuống Fordow và tất cả các máy bay thực hiện việc này đang trên đường trở về Hoa Kỳ.

Trước đó, đã có thông tin cho rằng Washington đang điều các máy bay ném bom tàng hình B-2 tới đảo Guam của Mỹ - là máy bay duy nhất có khả năng mang các loại bom cần thiết để phá hủy cơ sở hạt nhân Fordow của Iran.

Iran và Israel phản ứng ra sao?

Akbar Salehi, phó thống đốc phụ trách an ninh của Isfahan, vừa cho biết: "Đã nghe thấy nhiều tiếng nổ ở Natanz và Isfahan, chúng tôi đã chứng kiến các cuộc tấn công gần các cơ sở hạt nhân ở Isfahan và Natanz."

Cả ba địa điểm bị tấn công mà ông Trump đề cập trước đó nay đã được giới chức Iran xác nhận.

Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) vừa đưa ra một tuyên bố, nâng cao mức độ cảnh báo:

"Với sự phê duyệt của Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz và sau đánh giá tình hình, đã quyết định rằng kể từ hôm nay (Chủ nhật), lúc 03:45 sáng (7h45 sáng giờ Việt Nam hôm 22/6), sẽ có những thay đổi ngay lập tức trong hướng dẫn của Bộ Tư lệnh Mặt trận Nội địa.

Một phần của những thay đổi này là quyết định chuyển toàn bộ khu vực trên cả nước từ hoạt động giới hạn và một phần sang chế độ Hoạt động thiết yếu.

Các hướng dẫn bao gồm: cấm các hoạt động giáo dục, tụ tập đông người và nơi làm việc, ngoại trừ các lĩnh vực thiết yếu."

IDF cũng cho biết người dân phải tuân thủ các hướng dẫn được công bố trên các kênh chính thức của Bộ Tư lệnh Mặt trận Nội địa.

Mỹ đã thông báo cho Israel trước khi thả bom

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Israel Benjamin Netanyahu đã nói chuyện sau các cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran, đối tác CBS News của BBC tại Mỹ dẫn lời một quan chức cấp cao của Nhà Trắng.

Nguồn tin nói với CBS rằng Mỹ đã thông báo trước cho Israel trước các cuộc tấn công.

Các quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng cũng xác nhận rằng bom GBU-57A, một loại bom "phá boongke", đã được sử dụng trong cuộc tấn công, với hai quả bom được triển khai cho mỗi mục tiêu hạt nhân.

Như BBC đã đưa tin, ba địa điểm bị Mỹ nhắm mục tiêu tối 21/6 (sáng hôm 22/6 giờ Việt Nam) là Fordow, Natanz và Esfahan.

Thời điểm mang tính bước ngoặt

Sau các cuộc tấn công của Mỹ vào Iran, câu hỏi đặt ra hiện nay là phản ứng của Tehran sẽ như thế nào.

Đây là một thời điểm mang tính bước ngoặt trong cuộc chiến và mối quan hệ giữa Iran và Israel. Nó tiềm ẩn những hậu quả vô cùng lớn đối với an ninh của Mỹ. Có khoảng 40.000 quân nhân Mỹ đang đóng quân trong khu vực này, và họ sẽ được đặt trong tình trạng cảnh báo cực kỳ cao.

Hôm 20/6 giờ địa phương, lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn ở Yemen đã đe dọa sẽ tiếp tục các cuộc tấn công vào tàu bè của Mỹ ở Biển Đỏ nếu Mỹ can dự quân sự vào Iran.

Giờ đây, sẽ có một nỗi lo ngại rất lớn về sự trả đũa của Iran đối với các tài sản của Mỹ và quân đội trong khu vực, và tất nhiên là về việc Iran sẽ trả đũa Israel như thế nào.

Nadine Yousif