Liệu Hamas có còn tồn tại sau cuộc chiến ở Gaza?

Vậy Hamas có tương lai nào ở Gaza và tương lai đó sẽ ra sao?

Vài ngày trước tuyên bố của ông Netanyahu, nhóm vũ trang Hamas đã tái khẳng định sẽ từ chối giải giáp trừ khi một nhà nước Palestine có chủ quyền được thành lập.

Tuyên bố này là phản ứng của họ đáp lại một trong những yêu cầu chính của Israel và Mỹ trong các cuộc đàm phán về thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza.

Israel coi việc giải giáp Hamas là một trong những điều kiện quan trọng cho bất kỳ thỏa thuận nào nhằm chấm dứt xung đột.

Tại một hội nghị quốc tế của Liên Hợp Quốc, do Ả Rập Xê Út và Pháp đồng chủ trì tại New York vào tuần trước, 17 quốc gia trong Liên minh châu Âu và Liên đoàn Ả Rập đã đưa ra một tuyên bố chung.

Tuyên bố kêu gọi Hamas giải giáp và từ bỏ quyền kiểm soát Dải Gaza để chấm dứt chiến tranh.

Ai Cập và Qatar, hai quốc gia thường đóng vai trò trung gian trong các cuộc đàm phán về Gaza, cũng đã ký vào tuyên bố này. Thế nhưng Israel và Mỹ đã không ký.

Hamas sẽ tiếp tục chiến đấu vũ trang

Một thủ lĩnh Hamas nói với hãng Al-Jazeera rằng nhóm này sẽ không từ bỏ "kể cả những viên đạn đã bắn rồi".

Tuyên bố này tái khẳng định rằng Hamas sẵn sàng tiếp tục đấu tranh vũ trang trừ khi một nhà nước Palestine được thành lập.

Giáo sư Hossam Al-Dajany, chuyên gia về chính trị Palestine tại Đại học Al-Ummah ở Gaza, tin rằng sau hội nghị nói trên của Liên Hợp Quốc, truyền thông đang tập trung vào Điều 11 của Tuyên bố New York.

Tuyên bố chính thức từ hội nghị trích dẫn Điều 11: "Việc quản trị, thực thi pháp luật và an ninh trên toàn bộ lãnh thổ Palestine phải hoàn toàn thuộc về Chính quyền Palestine".

Giáo sư Al-Dajany chỉ ra rằng một số trong 41 điều khoản khác trong văn kiện kêu gọi thành lập một nhà nước Palestine và sự chung sống hòa bình với Israel. Theo ông, điều này có nghĩa là tuyên bố đã vạch ra một số phương pháp để thiết lập một nhà nước Palestine.

"Nếu phần còn lại của Tuyên bố New York được áp dụng, Điều 11 sẽ [tự động] được thực hiện," ông Al-Dajany nói.

Nhà nước Palestine

Hamas bị Mỹ, Anh và nhiều nước phương Tây khác coi là một tổ chức khủng bố.

Nhóm này tuyên bố rằng nếu một nhà nước Palestine được thành lập, họ sẽ giao nộp vũ khí cho chính quyền Palestine tương lai.

Nhưng các nhà phân tích cho rằng Hamas đã mất đi phần lớn quyền kiểm soát Gaza.

Nhóm này vẫn duy trì sự hiện diện với tư cách là cơ quan cầm quyền.

Đơn vị an ninh mới thành lập của họ, Sahm - còn được gọi là "Đơn vị Mũi tên" - đang hoạt động với mục tiêu chính được tuyên bố là duy trì trật tự dân sự và ngăn chặn cướp bóc.

Người dân Palestine đã lên tiếng bày tỏ sự tức giận đối với Hamas và các tay súng đã mở rộng đàn áp các cuộc biểu tình.

Thực phẩm và viện trợ đang thiếu hụt nghiêm trọng, các tổ chức nhân đạo và Liên Hợp Quốc cảnh báo người dân đang chết đói.

Nhiều nhà phân tích tin rằng các chiến binh Hamas đang bị quá tải và không lường trước rằng họ sẽ rơi vào tình trạng suy yếu như hiện nay khi phát động các cuộc tấn công ngày 7/10/2023.

Các tay súng của Hamas đã kiệt sức, sau 22 tháng kể từ khi Israel đáp trả bằng hành động quân sự để trả đũa cuộc tấn công khi đó.

Các nguồn tin địa phương cho biết nhóm này vẫn còn vũ khí, nhưng kho vũ khí đang cạn kiệt.

Họ nói rằng Hamas hiện phải tái chế những gì còn sót lại từ các cuộc không kích của Israel - chủ yếu là bom chưa nổ.

Các chiến binh sẽ gỡ chất nổ từ bom và chế tạo thiết bị nổ tự chế để tấn công binh lính Israel.

Israel từ chối cho các phóng viên tiếp cận Dải Gaza, vì vậy chúng tôi không thể xác minh độc lập thông tin này.

Tron khu vực, Hamas còn rất ít đồng minh. Sau cuộc chiến kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran, Tehran đã giảm hoạt động hỗ trợ Hamas.

Lực lượng Hezbollah thân Iran ở Lebanon cũng đã bị suy yếu do bị Israel tấn công và giết chết các thủ lĩnh.

Hezbollah đang đối mặt với yêu cầu giải giáp từ chính phủ Lebanon và gần như không còn cơ hội hỗ trợ cho bên ngoài.

Liên đoàn Ả Rập

Liên đoàn Ả Rập đã ký vào tuyên bố New York kêu gọi Hamas giải giáp.

Tổ chức này có 22 quốc gia thành viên, bao gồm cả những nước thường thân thiện và chào đón Hamas, chẳng hạn như Qatar.

Giáo sư Yossi Mekelberg, cố vấn cấp cao tại diễn đàn thảo luận về các vấn đề toàn cầu Chatham House (Viện nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh) có trụ sở tại London, tin rằng Israel và Mỹ đang áp dụng lập trường như thường lệ của họ.

Tuy nhiên, ông nhận định rằng giọng điệu của các quốc gia Ả Rập đã thay đổi. Chuyên gia này chỉ ra rằng áp lực ngày càng tăng từ các nước Ả Rập và trong khu vực có thể khiến Hamas "hoàn toàn bị cô lập".

Con tin

Hamas vẫn đang giữ những con tin Israel bị bắt cóc vào ngày 7/10/2023 mà chưa được thả để làm con bài mặc cả.

Nhóm này đã bắt giữ 251 người làm con tin trong cuộc tấn công chưa từng có tiền lệ, khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng.

Trong cuộc chiến sau đó, hơn 60.000 người đã chết do chiến dịch quân sự của Israel tại Gaza, theo Bộ Y tế Gaza do Hamas điều hành.

Mỹ tin rằng ít nhất 20 con tin vẫn còn sống ở Gaza, sau khi một số người đã chết và một số khác được trả về Israel.

Vào đầu tháng 8, Hamas đã công bố một đoạn video về con tin Evatar David, cho thấy anh này đang trong tình trạng yếu ớt và tiều tụy.

Các nhà bình luận cho rằng Hamas hy vọng đoạn video sẽ khiến gia đình các con tin gây thêm áp lực lên Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu để chấm dứt chiến tranh.

Sau đoạn video, các gia đình đã kêu gọi ông Netanyahu ưu tiên giải cứu con tin.

Các lãnh đạo Hamas bị giết kể từ ngày 7/10/2023

Kể từ tháng 10/2023, Israel đã ám sát nhiều thủ lĩnh cấp cao của Hamas, bao gồm cả lãnh đạo tối cao của nhóm này, Ismail Haniyeh. Ông này đã bị giết trong một vụ tấn công ở thủ đô Iran.

Israel cũng đã giết Yehya Sinwar, người được cho là chủ mưu vụ tấn công ngày 7/10/2023.

Theo giáo sư Yossi Mekelberg, các nhà lãnh đạo Hamas ở bên trong Gaza có những lợi ích khác với những người ở bên ngoài.

Ngoài ưu tiên sống sót, "họ cố gắng duy trì vai trò chính trị, điều mà họ vẫn nhận được sự ủng hộ nhằm đạt được thỏa thuận", ông nói.

Nhưng để nhóm này tiếp tục giữ được ảnh hưởng, các nhà lãnh đạo còn lại phải đưa ra những quyết định khó khăn.

Và sau khi ông Netanyahu tuyên bố ý định vào hôm 7/8 là "kiểm soát hoàn toàn" Gaza và "loại bỏ Hamas", các lựa chọn cho nhóm này đang ngày càng thu hẹp.

Tương lai của Hamas

Vậy, liệu Hamas có thể trụ lại sau cuộc chiến này ở Gaza không?

Nếu một nhà nước Palestine được thành lập, và Hamas thực hiện đúng các cam kết, nhóm nãy sẽ từ bỏ vũ trang.

Tuy nhiên, việc thành lập một nhà nước Palestine dường như còn rất xa vời, trừ khi chính phủ Israel hiện tại thay đổi lập trường.

Ngay cả khi chuyện đó xảy ra, điều đó không nhất thiết có nghĩa là Hamas sẽ không còn tồn tại.

Chuyên gia Yossie Mekelberg từ Chatham House (Viện nghiên cứu Hoàng gia Anh) dự đoán nhóm này vẫn có thể có cơ hội "tái tạo chính mình trong tương lai" và vẫn là một phần của chính trường Palestine.

Điều này có thể diễn ra bên trong hoặc bên ngoài lãnh thổ Palestine.

Rất nhiều điều sẽ phụ thuộc vào lập trường của Israel về khả năng tồn tại của một nhà nước Palestine, cũng như mức độ ủng hộ dành cho Hamas sau những thảm họa mà người dân Gaza hiện đang phải gánh chịu.

Hanan Razek