Tân tổng thống Hàn Quốc đối mặt với một cuộc khủng hoảng mang hình bóng Trump

Tân tổng thống Hàn Quốc, ông Lee Jae-myung, đã giành chiến thắng áp đảo nhưng tuần trăng mật của ông có lẽ chỉ kéo dài trong một ngày.

Cựu lãnh đạo phe đối lập sẽ không được hưởng giai đoạn chuyển giao kéo dài hai tháng như thông lệ dành cho các nhà lãnh đạo mới – khoảng thời gian giúp họ xây dựng đội ngũ và định hình tầm nhìn cho đất nước.

Thay vào đó, ông nhậm chức ngay lập tức để lấp khoảng trống quyền lực sau khi cựu tổng thống Yoon Suk Yeol bị luận tội. Vào tháng 12 năm ngoái, ông Yoon đã cố gắng nhưng bất thành trong việc áp đặt thiết quân luật lên cả nước.

Với gần 50% số phiếu bầu, người dân Hàn Quốc đã kịch liệt phản đối chế độ độc tài quân sự suýt nữa đã áp đặt lên họ. Ông Lee đã vận động tranh cử với cam kết sẽ củng cố nền dân chủ của Hàn Quốc và thống nhất đất nước sau sáu tháng chia rẽ và hỗn loạn.

Nhưng những điều đó sẽ phải tạm gác lại. Trước tiên, ông phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng mang hình bóng Donald Trump.

Tổng thống Yoon Suk-yeol bị bắt: nghề nguy hiểm tại Hàn Quốc

Trong những tháng tới, ông Trump có khả năng gây bất ổn cho nền kinh tế Hàn Quốc, an ninh quốc gia và mối quan hệ đầy biến động với Triều Tiên.

Người dân Hàn Quốc đã vô cùng thất vọng khi ông Trump áp mức thuế 25% lên toàn bộ hàng nhập khẩu từ Hàn Quốc vào tháng Tư, sau khi đã đánh thuế nặng vào các ngành công nghiệp chủ lực như thép và ô tô trước đó.

Họ từng nghĩ rằng việc là đồng minh quân sự lâu năm kể từ thời Chiến tranh Triều Tiên, cùng một hiệp định thương mại tự do với Mỹ, sẽ giúp Hàn Quốc tránh được đòn thuế.

Nếu các mức thuế này có hiệu lực, "chúng có thể châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng kinh tế," theo cố vấn kỳ cựu của Đảng Dân chủ, ông Moon Chung-in.

Trước khi có những tuyên bố của ông Trump, nền kinh tế Hàn Quốc đã có dấu hiệu chững lại. Cuộc khủng hoảng thiết quân luật càng hạn chế nền kinh tế hơn nữa. Rồi đến quý đầu tiên của năm nay, nền kinh tế đã suy giảm. Việc phục hồi kinh tế đã trở thành đòi hỏi hàng đầu của cử tri – thậm chí còn vượt cả mong muốn khôi phục nền dân chủ đang bị thách thức.

Vì không có tổng thống trong thời gian qua, các cuộc đàm phán với ông Trump đã bị trì trệ. Giờ đây, không thể trì hoãn thêm được nữa.

Trong các cuộc đàm phán này, không chỉ có kinh tế Hàn Quốc bị đe dọa.

Hiện tại, Mỹ đang bảo đảm an ninh cho Hàn Quốc bằng việc cam kết sẽ phòng thủ cho nước này bằng cả vũ khí thông thường lẫn hạt nhân nếu bị Triều Tiên - quốc gia láng giềng sở hữu vũ khí hạt nhân - tấn công. Trong khuôn khổ thỏa thuận này, 28.500 binh sĩ Mỹ đang đóng quân tại Hàn Quốc.

Tuy nhiên, ông Trump đã nhiều lần khẳng định rằng ông không có ý định tách biệt vấn đề thương mại và an ninh khi đàm phán với Hàn Quốc, ý chỉ rằng Seoul chưa gánh vác đủ trách nhiệm trong cả hai lĩnh vực.

Trong một bài đăng trên nền tảng Truth Social hồi tháng Tư, ông Trump cho biết trong các cuộc đàm phán thuế ban đầu với Hàn Quốc, ông đã "thảo luận về khoản thanh toán cho sự bảo vệ quân sự lớn lao mà chúng tôi cung cấp" và gọi đó là một dịch vụ "mua sắm trọn gói tuyệt vời và hiệu quả."

Cách tiếp cận này khiến Seoul đặc biệt dễ tổn thương hơn cả.

Evans Revere, cựu nhà ngoại giao cấp cao của Mỹ từng làm việc tại Seoul, lo sợ rằng một cuộc khủng hoảng đang gần kề. "Lần đầu tiên trong đời chúng tôi có một tổng thống Mỹ không cảm thấy có nghĩa vụ đạo đức và chiến lược đối với Hàn Quốc."

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump từng chất vấn về giá trị của việc duy trì sự hiện diện của lực lượng Mỹ tại Hàn Quốc và đe dọa sẽ rút quân nếu Seoul không trả thêm tiền. Giờ đây, nhiều khả năng ông sẽ tiếp tục yêu cầu Hàn Quốc phải chi nhiều hơn.

Seoul có thể không muốn phải tiêu tốn thêm, nhưng họ có khả năng chi trả. Vấn đề lớn hơn là dường như cách tính toán của ông Trump và cả Bộ Quốc phòng Mỹ – đã thay đổi. Giờ đây, vấn đề không phải là tiền.

Ưu tiên hàng đầu của Washington ở châu Á không chỉ là ngăn Triều Tiên tấn công Hàn Quốc, mà còn là kiềm chế tham vọng quân sự của Trung cộng trong khu vực và đối với Đài Loan.

Năm ngoái, Elbridge Colby – người hiện là quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng Mỹ – cho rằng Hàn Quốc sẽ phải "chịu trách nhiệm phần lớn cho việc tự phòng vệ trước Triều Tiên", để Mỹ có thể sẵn sàng đối đầu với Trung cộng.

Một phương án được đưa ra là lực lượng Mỹ đóng tại Hàn Quốc sẽ chuyển trọng tâm sang kiềm chế Trung cộng. Một phương án khác, được một số quan chức quốc phòng Mỹ đề cập tới hồi tháng trước, là hàng nghìn lính Mỹ sẽ được rút khỏi bán đảo Triều Tiên và điều động sang nơi khác, trong khi quân đội Hàn Quốc cũng sẽ phải đóng vai trò trong việc răn đe Bắc Kinh.

Điều này không chỉ có thể đặt Hàn Quốc vào tình thế quân sự nguy hiểm mà còn tạo ra tình thế khó khăn về mặt ngoại giao.

Tổng thống Lee, người vốn có quan điểm hoài nghi về liên minh với Mỹ, muốn tận dụng nhiệm kỳ của mình để cải thiện quan hệ với Trung cộng – nước láng giềng hùng mạnh và là đối tác thương mại quan trọng của Hàn Quốc. Ông đã nhiều lần khẳng định rằng Hàn Quốc nên đứng ngoài mọi xung đột giữa Trung cộng và Đài Loan.

"Chúng ta phải giữ khoảng cách với tình huống bất ngờ giữa Trung cộng và Đài Loan. Chúng ta có thể hòa thuận với cả hai bên," ông nói trong một cuộc tranh luận truyền hình hồi tháng trước.

Cố vấn chính trị Moon, người từng là cố vấn an ninh quốc gia, đã nhấn mạnh lại những lo ngại của ông Lee.

Ông nói: "Chúng tôi lo lắng về việc Mỹ có thể bỏ rơi chúng tôi, nhưng đồng thời cũng lo ngại bị mắc kẹt trong chiến lược của Mỹ nhằm kiềm chế và vây hãm Trung cộng."

Ông còn nói thêm: "Nếu Mỹ đe dọa chúng tôi, chúng tôi có thể để [lực lượng Mỹ] rút đi."

Đối với ông Revere, cựu nhà ngoại giao Mỹ, sự kết hợp giữa ông Lee, ông Trump và Trung cộng có nguy cơ tạo ra "cơn bão hoàn hảo".

"Hai nhà lãnh đạo có thể sẽ đứng trên những quan điểm rất khác biệt và điều đó có thể dẫn đến một mối quan hệ đầy vấn đề. Nếu tình huống này xảy ra, nó sẽ làm suy yếu nền hòa bình và ổn định ở Đông Bắc Á."

Tại Bình Nhưỡng, Kim Jong Un chắc chắn đang theo dõi sát sao, háo hức tận dụng tình hình thay đổi. Chương trình vũ khí hạt nhân của ông ta nguy hiểm hơn bao giờ hết và chưa ai có thể thuyết phục ông ta từ bỏ – kể cả Donald Trump, người trong nhiệm kỳ đầu đã trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên từng gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên.

Kể từ khi trở lại Nhà Trắng, ông Trump đã bày tỏ mong muốn nối lại các cuộc đàm phán với ông Kim, vốn đã kết thúc mà không có thỏa thuận nào vào năm 2019. Ở Seoul, có sự lo ngại thực sự rằng lần này hai bên có thể đạt được một thỏa thuận rất bất lợi cho Hàn Quốc.

Nỗi lo là Trump sẽ theo đuổi chính sách "Nước Mỹ trên hết", yêu cầu ông Kim ngừng sản xuất tên lửa đạn đạo liên lục địa đe dọa lục địa Mỹ, nhưng không đề cập đến việc xử lý các vũ khí hạt nhân tầm ngắn nhắm vào Seoul. Đổi lại, ông Kim có thể sẽ đưa ra một cái giá rất cao.

Ông Kim hiện có nhiều lợi thế hơn so với năm 2019. Ông sở hữu nhiều đầu đạn hạt nhân hơn, vũ khí tiên tiến hơn và các lệnh trừng phạt từng được kỳ vọng sẽ gây áp lực lên chế độ của ông ta gần như đã đổ vỡ - phần lớn là nhờ vào Vladimir Putin.

Nhà lãnh đạo Nga đang cung cấp cho ông Kim sự hỗ trợ kinh tế và quân sự để đổi lấy sự giúp đỡ của Triều Tiên trong cuộc chiến tại Ukraine.

Điều này trao cho ông Kim vỏ bọc để đưa ra những yêu cầu táo bạo hơn với Mỹ. Ông có thể yêu cầu ông Trump công nhận Triều Tiên là một quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân và chấp thuận một thỏa thuận giảm số lượng vũ khí thay vì loại bỏ hoàn toàn.

Một yêu cầu khác rất có thể xảy ra là Mỹ phải rút bớt các yếu tố đảm bảo an ninh cho Hàn Quốc, bao gồm cả lính Mỹ đóng ở Hàn Quốc.

"Bây giờ Triều Tiên đang ở vị trí cầm trịch. Yếu tố khó lường duy nhất là ông Trump sẽ chấp nhận mạo hiểm đến mức nào," Sydney Seiler, người từng tham gia các cuộc đàm phán năm 2019 về phía Mỹ, cho biết.

"Ý tưởng có thể có một số loại rút quân [được đưa vào thỏa thuận] thực sự không phải là quá xa vời".

Ông Seiler nhấn mạnh rằng Mỹ sẽ "không bỏ rơi Hàn Quốc," nhưng khuyên tân tổng thống Hàn Quốc nên "thiết lập quan hệ với ông Trump ngay từ đầu" và khẳng định rằng họ mong được tham gia vào bất kỳ tiến trình nào, nếu bất kỳ đàm phán nào được cụ thể hóa.

Tân tổng thống cần hành động nhanh chóng trên mọi mặt trận, ông Revere nói thêm, cho rằng bài tập đầu tiên của ông Lee nên là lập ra danh sách 10 lý do vì sao Hàn Quốc là một đối tác không thể thiếu và vì sao tiền của Mỹ đang được sử dụng đúng chỗ - những lý do đủ sức thuyết phục một Tổng thống Trump hoài nghi và đặt lợi ích lên trên hết.

Một con át chủ bài mà Hàn Quốc hy vọng có thể sử dụng là năng lực đóng tàu của mình. Quốc gia này đóng nhiều tàu hơn bất kỳ nước nào, trừ Trung cộng – nước đang thống trị ngành đóng tàu toàn cầu và sở hữu hạm đội hải quân lớn nhất thế giới. Đây là một viễn cảnh đáng lo ngại đối với Mỹ, khi ngành đóng tàu và hải quân của họ đang trên đà suy giảm.

Tháng trước, tôi đã đến thăm xưởng đóng tàu chủ lực của Hàn Quốc ở Ulsan, vùng duyên hải phía nam – xưởng lớn nhất thế giới – nơi Hyundai Heavy Industries đóng từ 40 đến 50 con tàu mới mỗi năm, bao gồm cả tàu khu trục.

Những chiếc cần cẩu vững chãi ghép các tấm kim loại lại với nhau, tạo ra những con tàu có kích thước bằng cả một ngôi làng nhỏ.

Seoul hy vọng có thể tận dụng chuyên môn này để đóng, sửa chữa và bảo trì tàu chiến cho Mỹ – và qua đó thuyết phục Washington rằng họ là một đối tác đáng giá.

"Khó khăn trong ngành đóng tàu của Mỹ đang ảnh hưởng đến an ninh quốc gia của họ," ông Jeong Woo Maan, người đứng đầu bộ phận chiến lược của đơn vị tàu chiến và hàng hải của Hyundai, cho biết.

"Đây là một trong những quân bài mạnh nhất mà chúng tôi có để đem ra đàm phán."

Trong chiến dịch tranh cử, ông Lee Jae-myung từng tuyên bố không muốn vội vàng ký kết bất kỳ thỏa thuận nào với ông Trump. Nhưng nay, khi đã ngồi vào vị trí tổng thống, ông có thể sớm nhận ra mình không còn được hưởng sự xa xỉ đó.

 

Jean Mackenzie