Thủ tướng Bangladesh phê chuẩn cuộc trấn áp đẫm máu

Chính cựu Thủ tướng Sheikh Hasina đã phê chuẩn một cuộc trấn áp đẫm máu nhằm vào các cuộc biểu tình do sinh viên lãnh đạo tại Bangladesh hồi năm ngoái, theo một đoạn ghi âm từ điện thoại của chính bà Hasina.

Trong đoạn ghi âm, bị rò rỉ trên mạng hồi tháng Ba, bà Hasina tuyên bố đã ra lệnh cho lực lượng an ninh "sử dụng vũ khí sát thương" đối với người biểu tình và rằng "gặp ở đâu thì bắn ở đó".

Các công tố viên tại Bangladesh dự định sẽ dùng đoạn ghi âm này làm bằng chứng then chốt trong vụ án chống lại bà Hasina.

Hiện tại, bà Hasina đang bị xét xử vắng mặt tại một tòa án đặc biệt vì các tội ác chống lại loài người.

Theo các điều tra viên của Liên Hợp Quốc, số người thiệt mạng trong các cuộc hỗn loạn vào mùa hè năm ngoái đã lên tới 1.400 người.

Bà Hasina đã chạy trốn sang Ấn Độ, và đảng của bà bác bỏ mọi cáo buộc.

Người phát ngôn đảng Liên đoàn Awami nói đoạn ghi âm này không thể hiện bất kỳ "ý định bất hợp pháp" hay hành vi "đáp trả quá mức cần thiết" nào.

Đoạn ghi âm cuộc trao đổi giữa bà Hasina và một quan chức cấp cao, chưa rõ danh tính, là bằng chứng quan trọng nhất cho đến nay cho thấy bà đã trực tiếp ra lệnh nổ súng vào người biểu tình chống chính phủ, thời điểm hàng chục ngàn người xuống đường biểu tình.

Ban đầu, phong trào biểu tình nhằm phản đối chính sách ưu tiên tuyển dụng công chức cho thân nhân những người từng tham gia cuộc chiến giành độc lập năm 1971, nhưng sau đó leo thang thành một phong trào quy mô lớn lật đổ bà Hasina, người đã cầm quyền suốt 15 năm.

Đây là đợt bạo lực tồi tệ nhất diễn ra ở Bangladesh kể từ sau cuộc chiến năm 1971.

Một số cảnh đẫm máu nhất xảy ra vào ngày 5/8/2024. Đó cũng là ngày bà Hasina rời khỏi thủ đô Dhaka bằng trực thăng, ngay trước khi đám đông tràn vào nơi ở của bà.

Cuộc điều tra đã làm rõ thêm nhiều chi tiết chưa từng được tiết lộ về việc cảnh sát thảm sát người biểu tình tại Dhaka. Con số người thiệt mạng cũng cao hơn nhiều so với thông tin ban đầu.

Vào ngày 18/7, bà Hasina được cho là đang ở tư dinh tại Dhaka – còn gọi là Ganabhaban – trong suốt thời gian diễn ra cuộc gọi vào ngày 18/7, một nguồn tin am hiểu nội dung đoạn ghi âm.

Đó là thời điểm then chốt của làn sóng biểu tình.

Giới chức an ninh khi đó đang đối mặt với làn sóng phẫn nộ từ công chúng sau khi các video quay cảnh cảnh sát giết người biểu tình lan truyền trên mạng xã hội.

Trong những ngày sau cuộc gọi, theo các tài liệu của cảnh sát mà BBC thu thập được, súng trường quân dụng đã được triển khai và sử dụng trên khắp Dhaka.

Đoạn ghi âm phân tích là một trong nhiều cuộc gọi có liên quan đến bà Sheikh Hasina, do Trung tâm Giám sát Viễn thông Quốc gia (NTMC) – cơ quan chính phủ Bangladesh phụ trách theo dõi liên lạc – ghi lại.

Bản ghi âm cuộc gọi ngày 18/7 bị rò rỉ vào đầu tháng 3/2025 – chưa rõ do ai tung ra.

Kể từ sau các cuộc biểu tình, nhiều đoạn ghi âm cuộc gọi được cho là của bà Hasina đã xuất hiện trên mạng, nhưng phần lớn chưa được xác minh.

Cục Điều tra Hình sự (CID) thuộc cảnh sát Bangladesh đã đối chiếu giọng nói trong bản ghi âm rò rỉ ngày 18/7 với các bản ghi âm đã xác nhận là của bà Sheikh Hasina.

BBC cũng tiến hành các cuộc xác minh độc lập bằng cách gửi đoạn ghi âm cho các chuyên gia giám định âm thanh tại công ty Earshot, những người khẳng định không có dấu hiệu cho thấy đoạn ghi âm bị chỉnh sửa hay làm giả, và khả năng giọng nói trong đoạn ghi âm do máy móc tạo ra là hầu như rất khó.

Căn cứ những tần số điện thoại đặc trưng và âm thanh nền, Earshot cho biết đoạn ghi âm dường như được thực hiện bên trong một căn phòng và bật loa ngoài.

Họ cũng phát hiện tần số điện mạng (ENF) trong suốt đoạn ghi âm – thường phát sinh do nhiễu giữa thiết bị ghi âm và thiết bị dùng điện – là một chỉ dấu cho thấy bản ghi chưa bị chỉnh sửa.

Earshot cũng phân tích cách nói của Hasina – nhịp điệu, ngữ điệu và hơi thở – cùng mức nền tiếng ồn ổn định, không phát hiện bất kỳ dấu vết nào cho thấy âm thanh này do máy móc tạo ra.

"Các bản ghi này có vai trò then chốt trong việc xác định vai trò của bà ấy. Âm thanh nghe rất rõ, đã được xác thực đầy đủ và được củng cố bằng các bằng chứng khác," luật sư nhân quyền quốc tế người Anh Toby Cadman nói.

Ông Cadman đang tư vấn cho Tòa án Hình sự Quốc tế Bangladesh (ICT), cơ quan xét xử các vụ án nhằm vào bà Hasina và các cá nhân liên quan.

Một người phát ngôn đảng Liên đoàn Awami cho biết: "Chúng tôi không thể xác nhận liệu đoạn ghi âm nhắc đến có là thật hay không."

Bên cạnh bà Sheikh Hasina, một số cựu quan chức chính phủ và cảnh sát cũng bị cáo buộc có liên quan đến các vụ sát hại người biểu tình.

Tổng cộng, ICT đã truy tố 203 người, trong đó 73 người đang bị giam giữ.

Hình ảnh và tài liệu ghi lại các vụ tấn công của cảnh sát nhằm vào người biểu tình trong suốt 36 ngày.

Cuộc điều tra cho thấy, trong một vụ việc xảy ra vào ngày 5/8/2024 tại Jatrabari – một khu vực đông đúc ở thủ đô Dhaka – ít nhất 52 người đã bị cảnh sát bắn chết, biến sự kiện này trở thành một trong những vụ bạo lực do cảnh sát gây ra nghiêm trọng nhất trong lịch sử Bangladesh.

Khi đó, thông tin ban đầu chỉ nêu có 30 người thiệt mạng ở Jatrabari trong ngày hôm ấy.

Thông qua việc thu thập video từ nhân chứng, hình ảnh camera an ninh và ảnh từ thiết bị bay không người lái (drone), cảnh sát đã nổ súng bừa bãi vào người biểu tình ngay sau khi quân đội – lực lượng đứng giữa ngăn cách cảnh sát và đám đông – rút khỏi khu vực.

Trong hơn 30 phút sau đó, cảnh sát liên tục nổ súng vào những người biểu tình đang bỏ chạy qua trong các con hẻm và trên xa lộ, cho đến khi những sĩ quan này rút về trú ẩn tại một doanh trại quân đội gần đó.

Ít nhất sáu cảnh sát đã thiệt mạng vài giờ sau đó, khi người biểu tình phản công bằng việc phóng hỏa đốt trụ sở cảnh sát Jatrabari.

Một người phát ngôn của cảnh sát Bangladesh nói với BBC rằng 60 sĩ quan cảnh sát đã bị bắt giữ vì liên quan đến các vụ bạo lực xảy ra vào tháng 7 và 8/2024

"Đã có những sự cố đáng tiếc, trong đó một số thành viên của lực lượng cảnh sát khi đó đã sử dụng vũ lực quá mức," người phát ngôn cho biết. "Cảnh sát Bangladesh đã tiến hành các cuộc điều tra kỹ lưỡng và khách quan."

Phiên tòa xét xử bà Sheikh Hasina đã bắt đầu từ tháng trước.

Bà Hasina bị cáo buộc phạm tội ác chống lại loài người, trong đó có việc đưa ra những mệnh lệnh dẫn đến các vụ thảm sát và bạo lực có chủ đích nhằm vào dân thường, cũng như các tội danh kích động, âm mưu và không ngăn chặn tội ác giết người hàng loạt.

Ấn Độ đến nay vẫn chưa đáp ứng yêu cầu dẫn độ bà Hasina từ phía chính quyền Bangladesh.

Luật sư Toby Cadman cho biết khả năng bà Hasina quay trở lại để ra tòa là rất thấp.

Đảng Liên đoàn Awami vẫn khẳng định các lãnh đạo của họ không chịu trách nhiệm về những hành động bạo lực đối với người biểu tình.

"Liên đoàn Awami dứt khoát bác bỏ và phủ nhận mọi cáo buộc cho rằng một số lãnh đạo cấp cao của đảng – trong đó có Thủ tướng – đã trực tiếp ra lệnh hoặc phải chịu trách nhiệm về việc vũ khí sát thương đã được sử dụng để nhằm vào đám đông," người phát ngôn đảng này tuyên bố.

"Những quyết định của các quan chức chính phủ khi đó là phù hợp với tình hình, đã được cân nhắc với sự thiện chí và mục đích giảm thiểu tổn thất về người."

Đảng này cũng bác bỏ các kết luận của nhóm điều tra viên Liên Hợp Quốc, vốn cho rằng họ có đủ cơ sở để tin hành động của bà Hasina và chính phủ của bà có thể cấu thành tội ác chống lại loài người.

Kể từ khi bà Hasina bị lật đổ, một chính phủ lâm thời do nhân vật đoạt giải Nobel Hòa bình là Muhammad Yunus điều hành đang lãnh đạo Bangladesh.

Chính phủ của ông Yunus đang chuẩn bị cho cuộc tổng tuyển cử toàn quốc. Chưa rõ liệu đảng Liên đoàn Awami có được phép tham gia tranh cử hay không.

Christopher Giles _ Riddhi Jha _ Rafid Hossain & Tarekuzzaman Shimul