Người bán gà lôi trắng được tại ngoại và khả năng trắng án?

TAND tỉnh Hưng Yên hôm 13/8 đã quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn đối với ông Thái Khắc Thành, người nuôi 13 con gà lôi bị tuyên án 6 năm tù, từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú.

"Ông Thành đang trên đường từ trại giam về nhà," luật sư Lê Hồng Hiển, người bào chữa cho ông Thành trong giai đoạn phúc thẩm, nói vào chiều 13/8.

Luật sư Hiển, thuộc Đoàn Luật sư Hà Nội, cũng nhận định quyết định nói trên của TAND tỉnh Hưng Yên là một "biện pháp cần thiết, kịp thời đúng theo quy định của pháp luật, giúp hạn chế hậu quả (nếu có) trong trường hợp sau này này bị cáo Thành được xác định là không phạm tội."

Ông Thành là người trước đó, vào ngày 8/8, đã bị Tòa án nhân dân khu vực 5, tỉnh Hưng Yên, tuyên sáu năm tù giam, và tuyên phạt bổ sung 30 triệu đồng, về tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm", gây xôn xao dư luận.

Bản án này khiến dư luận cho rằng là quá nặng trong khi có thể có các hình thức khác để một nông dân nghèo là trụ cột gia đình như ông Thành có cơ hội sửa sai mà không làm một gia đình kiệt quệ.

Mạng xã hội lan truyền hình ảnh vợ ông cùng hai con nhỏ đang kêu khóc khi chồng bị bắt.

Theo tài liệu vụ án, năm 2024, ông Thành mua trên mạng xã hội một con gà lôi trống và hai con gà lôi mái, vốn thuộc danh sách động vật quý hiếm, nhưng không đăng ký với cơ quan có thẩm quyền.

Sau đó, ba con gà lôi của ông Thành nuôi đã đẻ trứng và ấp nở được 10 gà con.

Số gà này được ông Thành rao bán, thông qua trang Facebook cá nhân, với giá năm triệu đồng một con.

Ngày 2/4/2025, ông Thành đem 10 con gà con đi giao cho khách ở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình cũ (nay thuộc Hưng Yên), thì bị bắt.

Lực lượng chức năng sau đó khám xét khẩn cấp nơi ở của ông Thành, thu giữ ba con gà lôi.

Trong phiên toà sơ thẩm, hội đồng xét xử xác định 13 con gà lôi thu giữ của ông Thành là thuộc nhóm động vật quý hiếm trong phụ lục I - nhóm IB, theo Nghị định số 84/2021/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý động thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động thực vật hoang dã nguy cấp (CITES).

Chính vì thế, ông Thành bị tuyên phạm tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm" theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 244 Bộ luật Hình sự.

Tuy nhiên, ngày 13/8, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Hưng Yên đã kháng nghị toàn bộ bản án trên theo hướng đề nghị hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại.

Cùng ngày 13/8, TAND tỉnh Hưng Yên đã ra quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn đối với ông Thái Khắc Thành từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú, chờ xét xử phúc thẩm lại toàn bộ vụ án theo quy định của pháp luật.

Ông Đỗ Mạnh Tăng, Chánh án TAND tỉnh Hưng Yên, đã đến trại tạm giam Công an tỉnh Hưng Yên, và trao quyết định hủy bỏ biện pháp ngăn chặn từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú đối với anh Thành.

Theo đó, cấp sơ thẩm khi xét xử vụ án của ông Thành đã chưa áp dụng Thông tư số 27 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm; nuôi động vật rừng thông thường và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (có hiệu lực từ ngày 1/7/2025).

Theo thông tư này, gà lôi trắng thuộc nhóm IIB, chứ không còn thuộc nhóm IB.

Như vậy, việc hội đồng xét xử tuyên ông Thành vi phạm Điều 244 Bộ Luật Hình sự là không đúng với sự thay đổi của chính sách, pháp luật.

Có khả năng trắng án hay không?

Theo lý giải luật sư Lê Hồng Hiển, vào thời điểm ông Thành bị bắt ngày 2/4/2025, Thông tư số 27 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường chưa có hiệu lực.

Như vậy, việc cơ quan điều tra khởi tố ông Thành theo Điều 244 Bộ Luật Hình sự là có căn cứ.

Tuy nhiên, Thông tư 27 được ban hành ngày 24/6/2025 và có hiệu lực sau đó một tuần, tức 1/7/2025, khi đó, cơ quan tố tụng cần xét xử dựa trên thay đổi này.

Việc cấp sơ thẩm không xét tới Thông tư 27, theo luật sư Hiển, là một "thiếu sót".

Theo quy định của pháp luật, nếu có thay đổi về chính sách, quy định liên quan đến tội danh của bị can so với thời điểm bị bắt, thì khi xét xử, có hai trường hợp xảy ra.

Đầu tiên, theo ông Hiển, nếu sự thay đổi về quy định pháp luật này gây bất lợi cho bị cáo thì không xử theo hướng bất lợi cho bị cáo, tức không áp dụng sự thay đổi này để làm căn cứ xét xử.

Thứ hai, nếu sự thay đổi này có lợi cho bị cáo, thì cần xem xét áp dụng sự thay đổi này làm căn cứ xét xử.

"Cụ thể, gà lôi trắng không còn thuộc nhóm quý hiếm là nhóm IB nữa, nên hành vi của ông Thành không còn là hành vi phạm tội theo Điều 244 Bộ Luật Hình sự nữa," luật sư Lê Hồng Hiển nói.

Cũng theo luật sư Hiển, ông đang chuẩn bị các bước pháp lý tiếp theo cho phiên toàn phúc thẩm sắp tới và tin rằng toà sẽ huỷ bán án sơ thẩm để điều tra lại.

"Tôi tin phiên toà này sẽ sớm được mở. Và khi điều tra lại thì nhiều khả năng cơ quan điều tra sẽ tiến hành định giá số gà lôi này là bao nhiêu, có đủ yếu tố để cấu thành tội phạm quy định tại Điều 234 Bộ Luật Hình sự, tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã", hay không."

Theo quy định tại Điều 234, hành vi vi phạm liên quan đến động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thuộc nhóm IIB hoặc Phụ lục II của Công ước CITES sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi giá trị tang vật đạt từ 150 triệu đồng trở lên.

Đối với các loại động vật hoang dã khác, ngưỡng truy cứu hình sự được nâng lên mức 300 triệu đồng trở lên.

Ngoài ra, hành vi thu lợi bất chính với số tiền từ 50 triệu đồng trở lên cũng sẽ bị xử lý nghiêm minh theo pháp luật.

Cũng theo luật sư Hiển, hiện còn quá sớm để đặt ra vấn đề trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng ở cấp sơ thẩm khi tuyên ông Thành sáu năm tù.

Riêng về khả năng ông Thành có thể được tuyên vô tội hay không, luật sư Hiển cho hay vụ án còn đang tiếp tục và nhiều khả năng sẽ phải điều tra lại nên "không thể nói sớm trước được điều gì".