AI sẽ thay thế phần lớn con người

Công nghệ bổ trợ hay thay thế công việc? Đây là một cuộc tranh luận lâu dài. Tuy nhiên, các nghiên cứu học thuật gần đây cho thấy công nghệ đã và đang là một công cụ phá hủy hơn là tạo ra việc làm trong nhiều thập kỷ, theo bài viết của Reuters.

Trí tuệ nhân tạo (AI) và robot có thể đẩy nhanh xu hướng này, kéo theo những hệ lụy đáng kể đối với lạm phát, quy mô chính phủ và quan hệ Mỹ-Trung.

Trong suốt chiều dài lịch sử, những tiến bộ công nghệ đã giúp nhiều ngành công nghiệp mới ra đời, khi mà người lao động được giải phóng khỏi các công việc "cũ" nhờ máy móc và có thể chuyển sang những công việc mới hơn.

Thật vậy, 60% người lao động hiện nay làm những công việc không tồn tại vào năm 1940 và con số này lên tới 74% nếu chỉ xét riêng nhóm nghề nghiệp đòi hỏi chuyên môn, vốn là lĩnh vực có thêm nhiều lao động nhất trong 80 năm qua.

Tuy nhiên, nghiên cứu học thuật gần đây lại cho rằng chúng ta có thể đã đi đến một bước ngoặt ở Mỹ, nơi công nghệ đang hủy hoại hơn là tạo ra việc làm.

David Autor, một nhà kinh tế học tại MIT và là người đoạt Huy chương John Clark Bates năm 2005, lập luận rằng từ năm 1980, số việc làm bị thay thế do tự động hóa chưa nhiều hơn số việc làm mới được tạo ra.

Điều này phản ánh tốc độ thay đổi của công nghệ và thực tế là các tiến bộ hiện nay ngày càng tập trung vào các "ngành nghề chuyên môn, kỹ thuật và quản lý", ông Autor nhấn mạnh, chứ không phải là công việc có kỹ năng thấp hơn.

Ông phát hiện ra rằng những cỗ máy mạnh hơn con người bình thường (ví dụ: máy kéo) thường có xu hướng hỗ trợ và nâng cao năng suất lao động, trong khi những cỗ máy thông minh hơn con người bình thường lại có xu hướng thay thế lao động.

Và AI đang trên đà trở nên thông minh hơn rất nhiều so với hầu hết nhân loại.

Mặc dù các dạng AI đã xuất hiện từ những năm 1940, nhưng sức mạnh tính toán khổng lồ nhờ những tiến bộ trong công nghệ bán dẫn đã cho phép máy móc đạt được trí thông minh đa chiều.

Vì vậy, có thể hợp lý khi cho rằng nhiều người lao động sẽ bị tự động hóa thay thế trong những thập kỷ tới, ngay cả khi AI tốt nhất không bao giờ có thể sáng tạo hoặc giàu trí tưởng tượng như những bộ óc thông minh nhất của con người.

Trên thực tế, một báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) năm 2019 và một bài viết của công ty tư vấn PriceWaterhouseCoopers (PwC) năm 2018 lập luận rằng khoảng 15-30% tổng số việc làm tại các thị trường phát triển đang có nguy cơ bị tự động hóa.

Những hệ lụy

Nếu AI thực sự trở thành công cụ hủy diệt hơn là tạo ra việc làm ròng, thì đâu là những hệ lụy lớn nhất?

Đầu tiên, nó có khả năng gây giảm phát. Tỷ lệ thất nghiệp cao và gia tăng do máy móc ngày càng rẻ và có năng lực hơn, về lý thuyết, sẽ dẫn đến giảm phát cấu trúc, vì các công nghệ có thể nhanh chóng gia tăng nguồn cung hàng hóa và dịch vụ cũng như có thể làm giảm cầu nếu chúng gây ra mất việc làm hàng loạt.

Tiếp theo, chính phủ Mỹ có thể sẽ trở nên lớn mạnh hơn. Trong kịch bản thất nghiệp hàng loạt, chính phủ nhiều khả năng sẽ buộc phải can thiệp để chuyển thu nhập và của cải từ những người sở hữu robot và các doanh nghiệp công nghệ sang cho những người lao động thất nghiệp.

Và quốc gia nào sẽ chiến thắng? Các bên thắng và thua về kinh tế trong những năm tới có thể sẽ được ai có khả năng tạo ra và tận dụng công nghệ tốt nhất quyết định.

Do đó, Mỹ và Trung cộng, cả hai đều có vị thế thống trị trong các công nghệ trí tuệ, dường như đã sẵn sàng để phát triển mạnh mẽ trong môi trường này.

Những siêu cường kinh tế và công nghệ này đã áp dụng các chính sách công nghiệp mạnh mẽ, trong khi châu Âu, một khối lớn mạnh khác, vẫn chưa làm như vậy.

Điều này cũng cho thấy, ngay cả khi cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung cộng kết thúc sớm, cuộc chiến công nghệ giữa hai nước này có thể sẽ kéo dài và cuối cùng sẽ gây ra nhiều hệ lụy hơn.

Cuộc chiến công nghệ, không giống như chiến tranh thương mại, có tính năng động. Điều này có nghĩa là cuộc chiến công nghệ không chỉ đơn thuần là thách thức lợi thế so sánh tĩnh của các quốc gia mà buộc các bên phải không ngừng phát triển và tiến bộ.

Các nhà đầu tư có thể nên ghi nhớ sự khác biệt này, vì khía cạnh năng động của cuộc chiến công nghệ có khả năng trở nên quan trọng hơn rất nhiều so với việc, chẳng hạn, liệu Việt Nam có được phép bán giày thể thao giá rẻ ở Mỹ hay không.

Thay đổi theo cấp số nhân

Các quan điểm ở đây có thể mang tính suy đoán. Nhưng những lập luận về lý do tại sao AI và robot sau cùng có thể tạo ra việc làm thì cũng như vậy.

Hơn nữa, những lập luận này thường bị lu mờ do những tham chiếu cẩu thả về năng suất lao động, vốn chỉ là một tỷ lệ đơn giản giữa sản lượng và đầu vào lao động.

Khi tính toán điều này, thường có rất ít lời giải thích về việc phần nào của sản lượng nên được gán cho đầu vào lao động.

Ví dụ, liệu các tài xế tàu điện ngầm có nên chịu trách nhiệm về giá trị của toàn bộ hệ thống tàu điện ngầm không? Những dự đoán dựa trên các giả định đáng ngờ như vậy nên được xem xét một cách thận trọng.

Cuối cùng, một thực tế khác là dân số ở nhiều thị trường phát triển đang già đi, vì vậy việc sử dụng nhiều tự động hóa có thể chỉ đơn thuần bù đắp cho sự sụt giảm lực lượng lao động, điều mà chúng ta đã thấy ở Nhật Bản và Hàn Quốc.

Nhưng sự già hóa, giống như quá trình tiến hóa tự nhiên nói chung, diễn ra từ từ, trong khi quá trình tiến hóa công nghệ và tính toán lại tăng tốc theo cấp số nhân.

Do sự tiến bộ ngày càng nhanh, thật khó để cược vào con người thay vì công nghệ.