Người Công giáo Ukraine chăm sóc các tín hữu bị Nga chiếm đóng

Cách tiền tuyến đang tiến quân chậm rãi của Nga khoảng 40 km, một cộng đồng Công giáo Ukraine đang chăm sóc những người bị lưu đày từ vùng lãnh thổ bị chiếm đóng đến thành phố Zaporizhzhia, miền đông đất nước.

Các thành viên nhà thờ cung cấp viện trợ nhân đạo cho quân đội Ukraine và các ngôi làng gần tiền tuyến, trong khi các nữ tu an ủi các gia đình, đặc biệt là trẻ em chạy trốn chiến tranh.

“Khi trẻ em đến, đặc biệt là các em nhỏ, các em cảm thấy an toàn và bám chặt vào chúng tôi, cần những cái ôm và hơi ấm. Những đứa trẻ mới luôn cần cái ôm đó,” Sơ Lukia Murashko, bề trên bề trên tại tu viện Dòng Thánh Basil Cả ở Zaporizhzhia, chia sẻ.

Tu viện mang đến một không gian vui tươi được trang trí bằng cờ Ukraine và thiệp chúc mừng từ các binh sĩ. Vào tháng 6, Sơ Lukia và hai nữ tu khác đã làm bánh mừng sinh nhật lần thứ 15 của Evhen, một cậu bé đã chạy trốn khỏi thành phố Melitopol bị chiếm đóng cùng mẹ và hiện đang sống trong một ký túc xá tồi tàn ở Zaporizhzhia.

Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine, một giáo phái Ukraine trung thành với Vatican, được đặt tên theo các nghi lễ tương tự như các giáo hội Chính thống giáo Đông phương, có hơn 4 triệu tín đồ tại Ukraine và là nhánh Công giáo lớn nhất của đất nước.

Chính thống giáo vẫn là tôn giáo phổ biến nhất nhưng đã suy giảm trong thập kỷ qua do căng thẳng liên quan đến mối quan hệ với Moscow. Trong khi đó, Giáo hội Công giáo đã phát triển và tín đồ hiện chiếm 12% dân số, theo một nghiên cứu năm 2024 của Trung tâm Razumkov, một tổ chức tư vấn của Ukraine.

Công giáo theo truyền thống chiếm ưu thế ở miền Tây Ukraine, nhưng đang phát triển mạnh ở miền Đông, nơi phần lớn lãnh thổ mà Nga tuyên bố là của mình, bao gồm cả những vùng đất mà Nga chiếm đóng năm 2014 và trong cuộc xâm lược toàn diện năm 2022.

Moscow không kiểm soát thành phố Zaporizhzhia và nơi đây đã trở thành trung tâm của những người Ukraine di cư nội địa từ các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng. Với số lượng tín đồ ngày càng tăng, nhà nguyện bằng gỗ St. Volodymyr đang được mở rộng trong thành phố, nơi Công giáo La Mã cũng có một sự hiện diện nhỏ.

Trong một chuyến viếng thăm vào tháng 6, khoảng hai chục tín đồ và ba linh mục trong bộ lễ phục thêu kim tuyến vàng đã tham dự Thánh lễ do Cha Andriy Bukhvak cử hành trong nhà nguyện, hầu hết trong số họ là những người di cư.

Sau khi Nga chiếm đóng phần lớn khu vực Zaporizhzhia vào năm 2022, họ đã thành lập một chính quyền cấm Giáo hội Công giáo Ukraine và các tổ chức từ thiện Công giáo trong một sắc lệnh ngày 6 tháng 12 năm 2022, với lý do họ hoạt động vì lợi ích của các cơ quan tình báo nước ngoài và tàng trữ vũ khí.

Sắc lệnh này cáo buộc giáo dân tham gia "các cuộc bạo loạn và biểu tình chống Nga vào tháng 3-tháng 4 năm 2022".

Văn phòng của thống đốc khu vực Zaporizhzhia do Nga bổ nhiệm đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận chi tiết.

Cha Oleksandr Bohomaz, 36 tuổi, đã phục vụ tại Melitopol, một thành phố ven biển ở vùng Zaporizhzhia, trong chín tháng sau khi Nga chiếm thành phố này vào ngày 1 tháng 3 năm đó cùng với hai linh mục khác, chăm sóc bốn giáo xứ và các tín hữu không thể chạy trốn sau khi chính quyền đàn áp nhà thờ ở đó, cha cho biết.

“Chúng tôi đã đi khắp nơi, phục vụ hết sức có thể cho đến khi cuối cùng họ trục xuất chúng tôi.” Cha Oleksandr Bohomaz, 36 tuổi, phục vụ tại Melitopol

Trong thời gian bị chiếm đóng, ông cho biết, chính quyền đã xông vào các buổi lễ nhà thờ, thu thập dấu vân tay của các tín đồ. Vào tháng 12 năm 2022, ông bị thẩm vấn và đưa đến một trạm kiểm soát, nơi ông được yêu cầu đi sang vùng lãnh thổ do Ukraine kiểm soát.

Các linh mục Công giáo khác ở vùng Zaporizhzhia đã phải chịu sự đối xử khắc nghiệt hơn.

Vào tháng 11 năm 2022, quân đội Nga đã đột kích một nhà thờ Công giáo Hy Lạp ở Berdiansk, một thành phố cách Melitopol khoảng 100 km dọc theo bờ biển.

Hai linh mục, Ivan Levitsky và Bohdan Geleta, đã bị bắt vì cáo buộc tàng trữ vũ khí trái phép. Theo báo cáo tháng 12 năm 2024 của Phái đoàn Giám sát Nhân quyền Liên Hợp Quốc tại Ukraine, họ chỉ được trả tự do vào tháng 6 năm 2024 sau cuộc trao đổi tù nhân Ukraine và Nga. Nhà thờ đã phủ nhận cáo buộc tàng trữ vũ khí.

Cuộc xung đột thần thánh

Tôn giáo đã gắn liền với chiến tranh. Tại Moscow, Đức Thượng phụ Kirill của Giáo hội Chính thống giáo Nga đã ban phước cho cuộc xâm lược Ukraine, mà ông gọi là một cuộc Thánh chiến.

Tháng 8 năm ngoái, chính quyền Ukraine đã cấm Giáo hội Chính thống giáo Ukraine, một nhánh thiểu số của Chính thống giáo tại quốc gia mà họ cho là trung thành với Moscow. Năm 2023, Ukraine đã quản thúc tại gia một giáo sĩ Chính thống giáo cấp cao, Đức Tổng Giám mục Pavlo. UOC cho biết họ đã cắt đứt quan hệ chính thống với giáo hội Nga và là nạn nhân của một cuộc săn lùng chính trị.

Liên minh Tự do Tôn giáo và Tín ngưỡng Quốc tế (IRFBA), một sáng kiến ​​do Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ hậu thuẫn với sự tham gia của 43 quốc gia nhằm thúc đẩy tự do tôn giáo, đã cáo buộc Nga đàn áp tôn giáo trên diện rộng ở Ukraine.

Trong một báo cáo hồi tháng 2, IRFBA cho biết quân đội Nga đã giết chết 67 giáo sĩ thuộc nhiều giáo phái khác nhau kể từ khi cuộc xâm lược Ukraine bắt đầu, nhưng không nêu rõ chi tiết. IRFBA cho biết hơn 630 công trình tôn giáo đã bị hư hại trong thời gian Nga chiếm đóng, bao gồm 596 nhà thờ Thiên chúa giáo.

Reuters không thể xác minh độc lập các tuyên bố của IRFBA, vốn đã được các quan chức Ukraine lặp lại. Bộ Ngoại giao Nga đã mô tả các báo cáo của liên minh là dựa trên thông tin thiên vị và có tính chất đảng phái, đồng thời cho biết mọi hành động đều được thực hiện theo đúng luật pháp.

Giáo phận Công giáo Donetsk của Ukraine, cơ quan đại diện cho giáo hội ở phần lớn miền Đông Ukraine, đã hoạt động lưu vong tại Zaporizhzhia kể từ năm 2014. Bộ Ngoại giao Nga cho biết trong số 77 giáo xứ, 36 giáo xứ nằm dưới sự kiểm soát của chính quyền Nga.

Đức Cha Stepan Meniok, 75 tuổi, từng là giám mục đứng đầu Tòa Tổng Giám mục Donetsk cho đến khi nghỉ hưu vào năm 2024, cho biết khi phe ly khai do Nga dẫn đầu chiếm thành phố Donetsk ở miền đông vào năm 2014, họ đã đuổi ngài khỏi giáo phận. Ngài định cư tại Zaporizhzhia.

“Nhiều người di tản đã đi qua đây, và tôi đã nghe vô số câu chuyện về mất mát: tài sản, sinh mạng”, ngài nói và cho biết thêm rằng ngài hy vọng sẽ có các cuộc đàm phán hòa bình giữa Kyiv và Moscow.

Cha Bohomaz cho biết chính quyền Nga coi Giáo hội Công giáo Ukraine là mối đe dọa vì Giáo hội này đã lên tiếng phản đối sự chiếm đóng.

“Chúng tôi chứng kiến ​​người dân của mình bị đánh đập, giết hại, cướp bóc và hủy hoại”, ngài nói. “Chúng tôi sát cánh cùng người dân”.

Thomas Peter & Aleksandar Vasovic