Đằng sau sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc ở Anh là gì?

Mùa hè năm nay tại Anh chứng kiến nhiều biến động về chính trị với các cuộc biểu tình trước các khách sạn dành cho người tị nạn, hàng ngàn lá cờ Anh được treo trên cầu hoặc trên cột đèn trên khắp đất nước.

Các cuộc thăm dò gần đây cho thấy một sự chuyển hướng mạnh mẽ sang cánh hữu và gần đây nhất là một cuộc biểu tình phản đối nhập cư ở trung tâm London, với sự tham gia của tới 150.000 người.

Quy mô của những sự kiện này, đặc biệt là cuộc biểu tình gần đây do nhà hoạt động cực hữu gây tranh cãi Tommy Robinson dẫn đầu, đã khơi lại cuộc tranh luận về việc liệu giới cực hữu có đang giành được nhiều ảnh hưởng ở Anh hay không.

Phe cực hữu dường như đã trở thành một hiện trạng thường thấy trong bối cảnh chính trị châu Âu trong vài năm trở lại đây - với các đảng phái thuộc nhóm này hiện đang lãnh đạo chính phủ ở Ý và Hungary, thành lập liên minh ở Áo, Thụy Điển và Phần Lan, và ngày càng được ủng hộ trong phe đối lập ở Đức, Pháp, Bồ Đào Nha và Bỉ.

Liệu những sự kiện gần đây có cho thấy Vương quốc Anh có thể là nền dân chủ phương Tây tiếp theo chứng kiến sự trỗi dậy của chính trị cánh hữu dân túy?

Thể hiện sức mạnh

Cuộc biểu tình diễn ra hôm 13/9, mang tên Unite the Kingdom (Đoàn kết Vương quốc), là một trong những cuộc biểu tình cực hữu lớn nhất từ trước đến nay ở Vương quốc Anh, theo tổ chức từ thiện chống phân biệt chủng tộc Hope Not Hate.

Cuộc biểu tình được nhận diện bằng những khẩu hiệu "đuổi họ về nước" và một biển quốc kỳ. Một số người biểu tình mang theo ảnh của Charlie Kirk, nhà hoạt động bảo thủ người Mỹ bị ám sát hồi đầu tháng.

Đã có những cuộc đụng độ với cảnh sát và các bài phát biểu của những nhân vật gây tranh cãi, bao gồm cả tỷ phú công nghệ Mỹ Elon Musk, người kêu gọi giải tán quốc hội Anh và thay thế chính phủ Công đảng hiện tại.

Thủ tướng Keir Starmer đã lên án bạo lực và những lời lẽ kích động. "Chúng tôi sẽ không bao giờ giao nộp lá cờ của mình cho những kẻ sử dụng nó như một biểu tượng chia rẽ", ông nói.

Bà Julia Ebner, một chuyên gia nghiên cứu về chủ nghĩa cực đoan tại Viện Đối thoại Chiến lược và Đại học Oxford ở Anh, nói với BBC rằng các tư tưởng cực hữu dường như đã đi vào diễn ngôn chính thống ở nước này.

"Tommy Robinson từng là một nhân vật ngoài rìa cách đây một thập niên", bà nói. "Giờ đây, ông ta đã trở thành một nhân vật quyền lực và có sức ảnh hưởng, với lượng người theo dõi vượt xa những nhân vật cực hữu truyền thống."

Việc ông Robinson chứng tỏ mình có khả năng huy động tới 150.000 người và thu hút những nhân vật có ảnh hưởng như tỷ phú Musk đã biến cuộc biểu tình mới nhất thành một màn phô trương sức mạnh của phe cực hữu, bà nói.

Năm ngoái, có đến 180 cuộc biểu tình cực hữu và chống nhập cư ở Vương quốc Anh, theo ACLED, một tổ chức giám sát xung đột độc lập cung cấp dữ liệu và phân tích về các cuộc biểu tình trên toàn thế giới.

Tâm lý bài nhập cư gia tăng, đặc biệt là sau vụ bạo loạn Southport ở tây bắc nước Anh vào mùa hè năm ngoái, khi vụ việc ba trẻ em bị đâm chết tại một lớp học nhảy đã châm ngòi cho các cuộc biểu tình dựa trên thông tin sai lệch trên mạng xã hội rằng nghi phạm là người nhập cư bất hợp pháp.

Bà Ebner nhấn mạnh vai trò của mạng xã hội trong việc khuếch đại các luận điệu cực hữu khi các thuật toán có xu hướng thúc đẩy nội dung cực đoan, giúp thông tin sai lệch và thuyết âm mưu lan truyền nhanh hơn báo chí đưa tin về sự thật.

"Đối với nhiều người, mạng xã hội đã thay thế các nguồn tin tức truyền thống. Các thuật toán đã tạo ra một môi trường thông tin rất thiên lệch, nơi các nguồn thông tin cực đoan nhất và các thông điệp cực đoan nhất được khuếch đại mạnh mẽ nhất", bà Ebner nói. "

Lo ngại về nhập cư

Các chuyên gia đồng ý rằng sự gia tăng tâm lý cực hữu là do sự pha trộn phức tạp của nhiều yếu tố, chẳng hạn như sự thất vọng với các đảng phái chính thống, các cuộc tranh luận ngày càng gay gắt về nhập cư và những lo ngại về kinh tế. Sự gia tăng số lượng thuyền nhỏ đưa người di cư đến Vương quốc Anh cũng đóng một vai trò quan trọng trong cuộc tranh luận này.

"Mọi người thấy bất bình đẳng gia tăng và ở một số nơi, dịch vụ công suy giảm. Họ lo ngại rằng tình hình sẽ còn tồi tệ hơn trong 10 năm tới", Stijn van Kessel, giáo sư chính trị so sánh tại Đại học Queen Mary, London, cho biết.

"Có sự bi quan về kinh tế, và mọi người thường liên kết điều đó với vấn đề nhập cư. Thông điệp của phe cực hữu là để bảo vệ việc làm và phúc lợi, chúng ta cần phải ngăn chặn nhập cư", ông nói.

Gần đây, tranh cãi về việc đưa người xin tị nạn vào khách sạn ở đã gây xôn xao dư luận ở Anh, với các cuộc chiến pháp lý của các hội đồng địa phương nhằm phản đối việc sử dụng khách sạn, và các cuộc biểu tình của cộng đồng lo ngại về sự an toàn và chi phí.

Theo thống kê của chính phủ, tổng cộng có 111.000 người đã xin tị nạn tại Anh trong năm tài khóa kết thúc vào tháng 6/2025, tăng 14% so với năm trước.

"Các chính trị gia có thể nói: 'Chúng ta cần quản lý người nhập cư hoặc tị nạn tốt hơn, nhưng chúng ta cũng cần người nhập cư để bổ sung nhân sự cho ngành y tế.' Tuy nhiên lập luận này hầu như không còn được đưa ra sau này nữa", Giáo sư Van Kessel nói.

Bà Ebner nói thêm rằng sự gia tăng các luận điệu cực hữu không chỉ xuất phát từ cuộc tranh luận về vấn đề nhập cư.

"Nó còn liên quan đến các chủ đề về giới tính và quyền LGBTQ, hành động vì biến đổi khí hậu, và tự do ngôn luận. Có cả một danh mục các chủ đề khác nhau mà phe cực hữu luôn đối lập với những gì mà họ gọi là hệ thống và các quy chuẩn hiện tại," bà nói.

Sự trỗi dậy của Đảng Cải cách

Sự trỗi dậy của Đảng Cải cách Anh do chính trị gia Nigel Farage lãnh đạo đã tạo thêm một lớp tranh luận nữa về việc liệu cánh hữu cực đoan có đang gia tăng ảnh hưởng ở Vương quốc Anh hay không.

Trong khi ông Farage giữ khoảng cách với nhà hoạt động Tommy Robinson và cái mác cực hữu, Đảng Cải cách cũng có lập trường cứng rắn về vấn đề nhập cư.

Đảng này đã duy trì được vị thế dẫn đầu trong các cuộc thăm dò dư luận, trong đó một cuộc khảo do Ipsos thực hiện vào tháng 5 - 6/2025 cho thấy 34% số người được hỏi dự định bỏ phiếu cho Đảng Cải cách Anh, dẫn trước Đảng Lao động cầm quyền 9%.

Thành công của Đảng Cải cách - bao gồm các chiến thắng quan trọng trong các cuộc bầu cử bổ sung gần đây và sự tăng trưởng trong các cuộc bầu cử ở địa phương cho thấy nhu cầu ngày càng tăng của công chúng đối với các lựa chọn thay thế cho các đảng chính thống.

"Nhập cư là yếu tố quan trọng nhất thúc đẩy sự trỗi dậy của Đảng Cải cách," ông Travers nói - mặc dù sự bất mãn của người dân với các đảng phái chính trị lâu đời cũng đóng một vai trò, ông nói thêm.

"Tôi nghĩ các cuộc thăm dò cho thấy nhiều người bỏ phiếu cho Đảng Cải cách đã chán ngấy Đảng Bảo thủ và Đảng Lao động - những đảng thống trị chính trường Anh trong khoảng một thế kỷ," ông nói.

"Vì vậy, đây là cách để dạy cho họ một bài học. Một kiểu 'căm phẫn với hệ thống', khi mọi người cảm thấy họ phải làm gì đó để được lắng nghe."

Bình thường hóa cực hữu

Giáo sư Van Kessel lưu ý rằng bối cảnh hiện tại đang dẫn đến sự bình thường hóa chính trị cực hữu, khi các đảng chính thống ngày càng áp dụng các lập trường và thông điệp cực hữu nhằm mục đích giành lại cử tri.

Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng chiến lược này thường phản tác dụng.

"Cố gắng cạnh tranh trên đấu trường của phe cực hữu, cố tỏ ra cứng rắn về vấn đề nhập cư sẽ chỉ khiến vấn đề nhập cư trở thành vấn đề chính trị nóng hổi, và cuối cùng sẽ có lợi cho phe cực hữu.

"Các chính trị gia chính thống, những người nắm quyền, có thể nỗ lực cải thiện các chính sách liên quan đến vấn đề nhập cư mà không nhất thiết phải lặp lại luận điệu gay gắt của phe cực hữu."

Chuyên gia Ebner đồng tình rằng việc đối phó với phe cực hữu không chỉ đơn giản là chỉ kiểm soát ngôn từ mà cần có sự hiểu biết sâu sắc về những bất bình thúc đẩy sự ủng hộ cánh hữu.

"Những cá nhân ủng hộ phe cực hữu đến từ nhiều tầng lớp khác nhau", bà nói. "Chúng ta cần giải quyết mối quan tâm của họ mà không cần lặp lại quan điểm cực đoan."

Bà cũng kêu gọi cải cách hệ sinh thái kỹ thuật số.

"Điều thực sự quan trọng là kêu gọi sự minh bạch và trách nhiệm từ phía các nền tảng công nghệ", bà nói.

"Chính phủ có thể làm rất nhiều để giáo dục mọi người trở thành những công dân tốt trên mạng. Tôi nghĩ điều quan trọng là phải nhận thức được tâm lý người dùng trên các kênh trực tuyến để thực sự suy ngẫm về những gì điều này tác động đến bản sắc của chúng ta, đến động lực nhóm và đến xã hội nói chung."

Tăng trưởng kinh tế là then chốt

Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu làn sóng cực hữu tiếp tục gia tăng ở Anh? Liệu phe trung dung có trụ vững?

Bà Ebner chỉ ra hai rủi ro lớn: bạo lực chính trị và sự xói mòn các thể chế dân chủ.

Giáo sư Travers cho rằng tăng trưởng kinh tế có thể là liều thuốc hiệu quả nhất cho sự trỗi dậy của phe cực hữu.

"Vấn đề thực sự là Anh kinh tế hầu như không tăng trưởng, hoặc tăng trưởng rất thấp. Chính phủ không thể vay thêm tiền, cũng không thể đánh thuế người dân nhiều hơn, và người dân cảm thấy thu nhập khả dụng của họ đang giảm xuống", ông nói.

"Giải pháp thực sự nằm ở đó. Chính trị luôn gắn liền với địa phương", ông nói.

 

Selin Girit