Hôm 24/02, một cuộc chiến mới đã gây chấn động Âu Châu khi Nga tiến hành một chiến dịch quân sự lớn chống lại nước láng giềng phía nam của mình, Ukraine. Lực lượng mà Nga đã tập hợp — bộ binh ước tính vào khoảng 190,000 người — ngụ ý rằng mục đích của cuộc xâm lược là chiếm một phần lớn Ukraine nếu không muốn nói là toàn bộ nước này.
Trong khi những nỗi khổ phải chịu đựng chiến tranh của con người có thể rất lớn, thì hậu quả kinh tế của chiến tranh cũng có thể rất thảm khốc. Những hậu quả bao gồm cả hậu quả kinh tế trực tiếp và ảnh hưởng do các biện pháp trừng phạt gây ra. Những gì chúng ta thấy đang xảy ra hiện nay là sự leo thang cả về quân sự và kinh tế đang lan rộng hơn sang các lĩnh vực khác, thậm chí cả mạng xã hội và thế giới thể thao. Chúng ta hãy xem xét một số lĩnh vực chính và các tác động có thể xảy ra với chúng cho đến nay.
Các quốc gia phương Tây đã cắt một số ngân hàng của Nga khỏi hệ thống của Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu, hay SWIFT. Đó là một hệ thống liên lạc nhanh chóng và an toàn giữa các ngân hàng. Không có tiền [thực] được chuyển, nhưng đó là một phần quan trọng của cơ sở hạ tầng tài chính toàn cầu vì thông tin giao dịch tài chính quan trọng được chuyển qua đó. Việc bị loại trừ khỏi SWIFT sẽ khiến Nga khó hoạt động hơn đáng kể trong thế giới ngân hàng hiện đại. Hậu quả kinh tế này hiện nay đã rõ, ví dụ, ở Phần Lan, nơi các tập đoàn lớn đang báo cáo rằng các giao dịch đến và đi từ Nga đã dừng.
Mối quan hệ tài chính của một số quốc gia Âu Châu với Nga rất mạnh – ví dụ, JP Morgan đã ước tính rằng các khoản phải thu của các ngân hàng Âu Châu đối với Nga tổng cộng là 80 tỷ USD. Đặc biệt, Ý, Pháp, và Áo có những khoản phải thu chính yếu đối với Nga. Điều này có lẽ giải thích tại sao tất cả các ngân hàng Nga chưa (ít nhất là hiện tại) bị loại khỏi SWIFT. Việc này cũng sẽ khiến các quốc gia khác thực tế không thể [thực hiện được] việc trả tiền nhập cảng năng lượng của họ từ Nga – và là điều mà một số quốc gia, như Đức, muốn tránh bằng bất cứ giá nào.
Tin tức về việc cắt Nga khỏi SWIFT đã làm dấy lên các đợt rút tiền ngân hàng ở Nga. Trong một động thái quyết liệt, Ngân hàng Trung ương Nga đã tăng lãi suất cơ bản từ 9.5 lên 20%. Đây là một dấu hiệu của sự tuyệt vọng và nỗi sợ hãi về sự di chuyển tiền tệ và rút tiền ồ ạt từ ngân hàng trên diện rộng. Để ngăn chặn hơn nữa mối đe dọa này, vào ngày 28/02, Nga đã cấm tất cả các hoạt động chuyển tiền ra nước ngoài. Cùng ngày, EU và Hoa Kỳ đã đồng ý cấm mọi giao dịch với ngân hàng trung ương Nga. Điều này có nghĩa là ngân hàng trung ương Nga sẽ không thể tiếp cận được phần lớn dự trữ ngoại hối của Nga.
Bây giờ chúng ta thấy mình đang ở giữa một ‘cuộc chiến tài chính’ toàn cầu chống lại Nga, các kịch bản kinh tế cuối cùng có thể xảy ra cho tất cả những điều này là gì? Trong một tình huống linh hoạt và đầy biến động như vậy, rất khó để hình dung tất cả các kết luận có thể xảy ra, nhưng có thể phác thảo được các kịch bản ‘tốt’ và ‘xấu.’
Nếu Nga và Ukraine nhanh chóng đạt được một lệnh ngừng bắn lâu dài, chúng ta sẽ trải qua kịch bản ‘tốt’. Căng thẳng sẽ bắt đầu giảm bớt. Một cuộc rút lui nhanh chóng và hoàn toàn của các lực lượng Nga vẫn có thể là khó xảy ra. Mục tiêu của Tổng thống Vladimir Putin, dựa trên những nhận xét trong quá khứ và gần đây của ông, là thiết lập một hành lang trên bộ tới Bán đảo Crimea đã bị sáp nhập. Ông ta không thể từ bỏ kế hoạch này. Vì vậy, ngay cả trong kịch bản ‘tốt’, chúng ta có thể sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng kéo dài giữa hai quốc gia. Kịch bản này có thể sẽ giữ một số áp lực lên giá hàng hóa và năng lượng trong nhiều tháng tới.
Hơn nữa, việc loại trừ khỏi SWIFT và “vòng vây” với Ngân hàng Trung ương Nga (Bank of Russia) có thể được duy trì chừng nào quân đội Nga vẫn còn trên đất Ukraine. Vì vậy, ngay cả trong trường hợp ‘tốt’, chúng ta có thể sẽ không sớm trở lại bình thường. Nên lưu ý rằng sự xáo trộn và thậm trí “vũ khí hóa” kiến trúc kinh tế và tài chính toàn cầu, chẳng hạn như SWIFT, các giao dịch của ngân hàng trung ương, và các giới hạn về thương mại sẽ gây ra nhiều hậu quả kinh tế lâu dài tiềm năng, ngoài ý muốn, và không dự đoán được.
Trong kịch bản ‘xấu’, chiến tranh Nga-Ukraine kéo dài và cuối cùng biến thành một cuộc chiến tranh du kích hủy diệt. Kịch bản này sẽ có những ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá thực phẩm và năng lượng toàn cầu, chuỗi cung ứng và đương nhiên là hệ thống tài chính.
Xuất cảng lúa mì và các thực phẩm khác từ Ukraine sẽ giảm hoặc ngừng hoàn toàn, khiến giá lương thực toàn cầu tăng vọt. Giá các mặt hàng khác cũng sẽ tăng và các vấn đề về chuỗi cung ứng sẽ quay trở lại — mạnh mẽ hơn (đã có những dấu hiệu cho thấy vấn đề này). Áp lực lạm phát sẽ bắt đầu tích luỹ một cách mạnh mẽ, và lạm phát sẽ lên tới hai con số trong vòng 2-3 tháng tới. Tình huống này có thể buộc các ngân hàng trung ương phải tăng lãi suất khẩn cấp và tạm dừng tất cả các chương trình mua trái phiếu. Sự không chắc chắn và biến động trên thị trường tài chính có thể gia tăng đáng kể.
Lạm phát ở Nga sẽ đạt đến những con số chưa từng thấy kể từ khi Liên Xô tan rã (siêu lạm phát). Các ngân hàng Nga sẽ bị tổn thất liên hoàn, dẫn đến các khoản lỗ dây chuyền trên diện rộng, đặc biệt là đối với các ngân hàng Ý và Pháp vốn đã yếu. Lãi suất tăng sẽ gây tổn hại nhiều hơn đến các gia đình và các công ty ở cả hai bên bờ Đại Tây Dương. Một cuộc khủng hoảng ngân hàng sẽ nhấn chìm Âu Châu và một cuộc khủng hoảng nợ quốc gia sẽ xuất hiện trở lại một cách ồ ạt. Ý có thể rơi vào một cuộc khủng hoảng chính trị, gần như chắc chắn vỡ nợ và rời khỏi khu vực đồng euro. Hy Lạp, Bồ Đào Nha, và Tây Ban Nha sẽ theo sau, và cuối cùng thì khu vực đồng euro cũng bị chia cắt. Và khi đồng euro đổ bể, thế giới sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng tiền tệ có quy mô lịch sử.
Cuộc khủng hoảng ngân hàng sẽ nhanh chóng lan sang Hoa Kỳ. Hoạt động bán tháo trên thị trường trái phiếu dưới chuẩn sẽ bắt đầu và lan sang các thị trường tín dụng rộng rãi hơn. Sẽ có một cuộc khủng hoảng nợ doanh nghiệp và Hoa Kỳ rất có thể sẽ bước vào một cuộc suy thoái kinh tế sâu sắc (đại suy thoái).
Hơn nữa, nếu các ngân hàng Nga bị cấm hoàn toàn khỏi SWIFT, Nga có thể sẽ tạo ra những sự gián đoạn trong xuất cảng khí đốt và dầu, như một biện pháp trả đũa. Việc các nước phương Tây thanh toán cho hàng nhập cảng từ Nga cũng sẽ trở nên rất khó khăn, hầu như có thể sẽ tạo ra sự tàn phá vô hình đối với hệ thống tài chính và thương mại toàn cầu.
Làm thế nào có thể xảy ra một kịch bản ‘xấu’ như vậy? Tại thời điểm này, không thể đánh giá được, bởi vì mọi thứ hầu hết phụ thuộc vào các lực lượng và động cơ chính trị chưa biết, chưa kể đến những rủi ro ngẫu nhiên của chiến tranh. Rủi ro lớn hơn đối với nền kinh tế thế giới trong những năm gần đây hầu hết được che giấu dưới ‘tấm chăn thanh khoản’ do các ngân hàng trung ương, đặc biệt là ECB và Fed cung cấp. Đây là lý do tại sao tình trạng tài chính thực sự của khu vực ngân hàng Âu Châu bị che đậy trong bí ẩn, như một ví dụ.
Mối quan tâm kinh tế chính là nếu chiến tranh Nga-Ukraine khiến lạm phát tăng tốc hơn nữa từ đây, các lựa chọn cho các ngân hàng trung ương trở nên rất hạn chế, trong khi thị trường tài chính có thể trở nên rất bất ổn. Trong tình huống đó, kịch bản xấu nhất về kinh tế có thể dễ dàng trở thành hiện thực, vì các ngân hàng trung ương sẽ không thể phản ứng với sự suy thoái của thị trường tài chính.
Vì vậy, chúng ta chỉ cần hy vọng rằng cái đầu lạnh và sự khôn ngoan chiếm ưu thế.
Ông Tuomas Malinen là một giám đốc điều hành và một phó giáo sư kinh tế. Ông đã dành 10 năm trong học viện để nghiên cứu về tăng trưởng kinh tế, bất bình đẳng thu nhập và các cuộc khủng hoảng kinh tế. Hiện tại, ông Tuomas làm việc tại GnS Economics, một công ty tư vấn kinh tế vĩ mô có trụ sở tại Helsinki, chuyên về dự báo kịch bản và phân tích, giáo dục cộng đồng về các rủi ro khác nhau đối với nền kinh tế thế giới và thị trường tài chính toàn cầu.
Tuomas Malinen _ Chánh Tín
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.